-
sAtavAn adhikAr ][ 205
shubhopayogase svargAdi hon, athavA bhalI vAsanAse yA bhale nimittase karmake sthiti-anubhAg
ghaT jAyen to samyaktvAdikI bhI prApti ho jAye. aur ashubhopayogase narak-nigodAdi hon,
athavA burI vAsanAse yA nimittase karmake sthiti-anubhAg baDh jAyen to samyaktvAdik mahA
durlabh ho jAyen.
tathA shubhopayog honese kaShAy manda hotI hai aur ashubhopayog honese tIvra hotI hai;
so mandakaShAyakA kArya chhoDakar tIvrakaShAyakA kArya karanA to aisA hai jaise kaDavI vastu na
khAnA aur viSh khAnA. yo yah agnAnatA hai.
phi ra vah kahatA hai — shAstramen shubh-ashubhako samAn kahA hai, isaliye hamen to visheSh
jAnanA yogya nahIn hai?
samAdhAna — jo jIv shubhopayogako mokShakA kAraN mAnakar upAdey mAnate hain aur
shuddhopayogako nahIn pahichAnate, unhen shubh-ashubh dononko ashuddhatAkI apekShA va bandhakAraNakI
apekShA samAn batalAyA hai.
tathA shubh-ashubhakA paraspar vichAr karen to shubhabhAvommen kaShAy manda hotI hai, isaliye
bandha hIn hotA hai; ashubhabhAvommen kaShAy tIvra hotI hai, isaliye bandha bahut hotA hai. is
prakAr vichAr karane par ashubhakI apekShA siddhAntamen shubhako bhalA bhI kahA jAtA hai. jaise —
rog to thoDA yA bahut burA hI hai, parantu bahut rogakI apekShA thoDe rogako bhalA bhI kahate
hain.
isaliye shuddhopayog na ho, tab ashubhase chhUTakar shubhamen pravartanA yogya hai; shubhako
chhoDakar ashubhamen pravartanA yogya nahIn hai.
phi ra vah kahatA hai — kAmAdik yA kShudhAdik miTAnekI ashubharUp pravRutti to hue binA
rahatI nahIn hai, aur shubh pravRutti ichchhA karake karanI paDatI hai; gnAnIko ichchhA nahIn chAhiye,
isaliye shubhakA udyam nahIn karanA?
uttar : — shubh pravRuttimen upayog laganese tathA usake nimittase virAgatA baDhanese
kAmAdik hIn hote hain aur kShudhAdikamen bhI sanklesh thoDA hotA hai. isaliye shubhopayogakA
abhyAs karanA. udyam karane par bhI yadi kAmAdik va kShudhAdik pIDit karate hain to unake
artha jisase thoDA pAp lage vah karanA. parantu shubhopayogako chhoDakar nishank pAparUp pravartan
karanA to yogya nahIn hai.