Moksha-Marg Prakashak-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 23 of 350
PDF/HTML Page 51 of 378

 

background image
-
dUsarA adhikAr ][ 33
matignAnakI parAdhIn pravRutti
vahAn pratham to matignAn hai; vah sharIrake angabhUt jo jIbh, nAsikA, nayan, kAn,
sparshan ye dravyaindriyAn aur hRudayasthAnamen ATh pankhuriyonke phU le kamalake AkArakA dravyaman
inakI sahAyatAse hI jAnatA hai. jaisejisakI dRuShTi mand ho vah apane netra dvArA hI dekhatA
hai, parantu chashmA lagAne par hI dekhatA hai, binA chashmeke nahIn dekh sakatA. usI prakAr AtmAkA
gnAn mand hai, vah apane gnAnase hI jAnatA hai, parantu dravyaindriy tathA manakA sambandha hone
par hI jAnatA hai, unake binA nahIn jAn sakatA. tathA jis prakAr netra to jaiseke taise
hain, parantu chashmemen kuchh doSh huA ho to nahIn dekh sakatA athavA thoDA dIkhatA hai yA aurakA
aur dIkhatA hai; usI prakAr apanA kShayopasham to jaisAkA taisA hai, parantu dravyaindriy tathA
manake paramANu anyathA pariNamit hue hon to jAn nahIn sakatA athavA thoDA jAnatA hai athavA
aurakA aur jAnatA hai. kyonki dravyaindriy tathA manarUp paramANuonke pariNamanako aur
matignAnako nimitta-naimittik sambandha hai, isaliye unake pariNamanake anusAr gnAnakA pariNaman
hotA hai. usakA udAharaN
jaise manuShyAdikako bAl-vRuddhaavasthAmen dravyaindriy tathA man
shithil ho tab jAnapanA bhI shithil hotA hai; tathA jaise shIt vAyu Adike nimittase
sparshanAdi indriyonke aur manake paramANu anyathA hon tab jAnanA nahIn hotA athavA thoDA jAnanA
hotA hai.
tathA is gnAnako aur bAhya dravyonko bhI nimitta-naimittik sambandha pAyA jAtA hai.
usakA udAharaNjaise netraindriyako andhakArake paramANu athavA phU lA Adike paramANu yA
pAShANAdike paramANu ADe A jAyen to dekh nahIn sakatI. tathA lAl kAnch ADA A jAye
to sab lAl dIkhatA hai, harit ADA Aye to harit dIkhatA hai
is prakAr anyathA jAnanA
hotA hai.
tathA dUrabIn, chashmA ityAdi ADe A jAyen to bahut dIkhane lag jAtA hai. prakAsh,
jal, hilavvI kAnch ityAdike paramANu ADe Ayen to bhI jaisekA taisA dIkhatA hai. isaprakAr
anya indriyon tathA manake bhI yathAsambhav jAnanA. mantrAdike prayogase athavA madirApAnAdikase
athavA bhUtAdikake nimittase nahIn jAnanA, thoDA jAnanA yA anyathA jAnanA hotA hai. is
prakAr yah gnAn bAhyadravyake bhI AdhIn jAnanA.
tathA is gnAn dvArA jo jAnanA hotA hai vah aspaShTa jAnanA hotA hai; dUrase kaisA
hI jAnatA hai, samIpase kaisA hI jAnatA hai, tatkAl kaisA hI jAnatA hai, jAnanemen bahut der