-
38 ] [ mokShamArgaprakAshak
darshanamoharUp jIvakI avasthA
vahAn darshanamohake udayase to mithyAtvabhAv hotA hai, usase yah jIv anyathA pratItirUp
atattvashraddhAn karatA hai. jaisA hai vaisA to nahIn mAnatA aur jaisA nahIn hai vaisA mAnatA
hai. amUrtik pradeshonkA punj, prasiddha gnAnAdi guNonkA dhArI anAdinidhan vastu Ap hai; aur
mUrtik pudgaladravyonkA piNDa prasiddha gnAnAdikonse rahit jinakA navIn sanyog huA aise
sharIrAdik pudgal par hain; inake sanyogarUp nAnAprakArakI manuShya, tiryanchAdik paryAyen hotI hain —
un paryAyommen ahambuddhi dhAraN karatA hai, sva-parakA bhed nahIn kar sakatA, jo paryAy prApta
kare us hI ko AparUp mAnatA hai.
tathA us paryAyamen gnAnAdik hain ve to apane guN hain, aur rAgAdik hain ve apaneko
karmanimittase aupAdhikabhAv hue hain, tathA varNAdik hain ve sharIrAdik pudgalake guN hain, aur
sharIrAdikamen varNAdikonkA tathA paramANuonkA nAnAprakAr palaTanA hotA hai vah pudgalakI avasthA
hai; so in sab hI ko apanA svarUp jAnatA hai, svabhAv – parabhAvakA vivek nahIn ho sakatA.
tathA manuShyAdik paryAyommen kuTumba-dhanAdikakA sambandha hotA hai ve pratyakSha apanese bhinna
hain tathA ve apane AdhIn nahIn pariNamit hote tathApi unamen mamakAr karatA hai ki ye mere
hain. ve kisI prakAr bhI apane hote nahIn, yah hI apanI mAnyatAse hI apane mAnatA hai.
tathA manuShyAdi paryAyon men kadAchit devAdikakA yA tattvonkA anyathA svarUp jo kalpit kiyA
usakI to pratIti karatA hai, parantu yathArtha svarUp jaisA hai vaisI pratIti nahIn karatA.
is prakAr darshanamohake udayase jIvako atattvashraddhAnarUp mithyAtvabhAv hotA hai. jahAn
tIvra uday hotA hai vahAn satyashraddhAnase bahut viparIt shraddhAn hotA hai. jab mand uday hotA
hai tab satyashraddhAnase thoDA viparIt shraddhAn hotA hai.
chAritramoharUp jIvakI avasthA
jab chAritramohake udayase is jIvako kaShAyabhAv hotA hai tab yah dekhate – jAnate hue
bhI parapadArthommen iShTa-aniShTapanA mAnakar krodhAdik karatA hai.
vahAn krodhakA uday hone par padArthommen aniShTapanA mAnakar unakA burA chAhatA hai.
koI mandirAdi achetan padArtha bure lagen tab toDane-phoDane ityAdi rUpase unakA burA chAhatA
hai tathA shatru Adi sachetan padArtha bure lagen tab unhen vadh-bandhanAdise yA mAranese dukh utpanna
karake unakA burA chAhatA hai. tathA Ap svayam athavA anya sachetan-achetan padArtha kisI
prakAr pariNamit hue, apaneko vah pariNaman burA lagA tab anyathA pariNamit karAke us
pariNamanakA burA chAhatA hai.