-
ચૌથા અધિકાર ][ ૮૭
જાનનેકી શક્તિ હો; વહાઁ જિસકો અસાતાવેદનીયકા ઉદય હો વહ દુઃખકે કારણભૂત જો હોં
ઉન્હીંકા વેદન કરતા હૈ, સુખકે કારણભૂત પદાર્થોંકા વેદન નહીં કરતા. યદિ સુખકે કારણભૂત
પદાર્થોંકા વેદન કરે તો સુખી હો જાયે, અસાતાકા ઉદય હોનેસે હો નહીં સકતા. ઇસલિયે યહાઁ
દુઃખકે કારણભૂત ઔર સુખકે કારણભૂત પદાર્થોંકે વેદનમેં જ્ઞાનાવરણકા નિમિત્ત નહીં હૈ, અસાતા-
સાતાકા ઉદય હી કારણભૂત હૈ. ઉસી પ્રકાર જીવમેં પ્રયોજનભૂત જીવાદિક તત્ત્વ તથા
અપ્રયોજનભૂત અન્યકો યથાર્થ જાનનેકી શક્તિ હોતી હૈ. વહાઁ જિસકે મિથ્યાત્વકા ઉદય હોતા
હૈ વહ તો અપ્રયોજનભૂત હોં ઉન્હીંકા વેદન કરતા હૈ, જાનતા હૈ; પ્રયોજનભૂતકો નહીં જાનતા.
યદિ પ્રયોજનભૂતકો જાને તો સમ્યગ્દર્શન હો જાયે, પરન્તુ વહ મિથ્યાત્વકા ઉદય હોને પર હો
નહીં સકતા; ઇસલિયે યહાઁ પ્રયોજનભૂત ઔર અપ્રયોજનભૂત પદાર્થોંકો જાનનેમેં જ્ઞાનાવરણકા નિમિત્ત
નહીં હૈ; મિથ્યાત્વકા ઉદય-અનુદય હી કારણભૂત હૈ.
યહાઁ ઐસા જાનના કિ — જહાઁ એકેન્દ્રિયાદિકમેં જીવાદિ તત્ત્વોંકો યથાર્થ જાનનેકી શક્તિ
હી ન હો, વહાઁ તો જ્ઞાનાવરણકા ઉદય ઔર મિથ્યાત્વકે ઉદયસે હુઆ મિથ્યાદર્શન ઇન દોનોંકા
નિમિત્ત હૈ. તથા જહાઁ સંજ્ઞી મનુષ્યાદિકમેં ક્ષયોપશમાદિ લબ્ધિ હોનેસે શક્તિ હો ઔર ન જાને,
વહાઁ મિથ્યાત્વકે ઉદયકા હી નિમિત્ત જાનના.
ઇસલિયે મિથ્યાજ્ઞાનકા મુખ્ય કારણ જ્ઞાનાવરણકો નહીં કહા, મોહકે ઉદયસે હુઆ ભાવ
વહી કારણ કહા હૈ.
યહાઁ ફિ ર પ્રશ્ન હૈ કિ — જ્ઞાન હોને પર શ્રદ્ધાન હોતા હૈ, ઇસલિયે પહલે મિથ્યાજ્ઞાન
કહો બાદમેં મિથ્યાદર્શન કહો?
સમાધાનઃ — હૈ તો ઐસા હી; જાને બિના શ્રદ્ધાન કૈસે હો? પરન્તુ મિથ્યા ઔર સમ્યક્ —
ઐસી સંજ્ઞા જ્ઞાનકો મિથ્યાદર્શન ઔર સમ્યગ્દર્શનકે નિમિત્તસે હોતી હૈ. જૈસે — મિથ્યાદૃષ્ટિ ઔર
સમ્યગ્દૃષ્ટિ સુવર્ણાદિ પદાર્થોંકો જાનતે તો સમાન હૈં; (પરન્તુ) વહી જાનના મિથ્યાદૃષ્ટિકે મિથ્યાજ્ઞાન
નામ પાતા હૈ ઔર સમ્યગ્દૃષ્ટિકે સમ્યગ્જ્ઞાન નામ પાતા હૈ. ઇસી પ્રકાર સર્વ મિથ્યાજ્ઞાન ઔર
સમ્યગ્જ્ઞાનકો મિથ્યાદર્શન ઔર સમ્યગ્દર્શન કારણ જાનના.
ઇસલિયે જહાઁ સામાન્યતયા જ્ઞાન-શ્રદ્ધાનકા નિરૂપણ હો વહાઁ તો જ્ઞાન કારણભૂત હૈ,
ઉસે પ્રથમ કહના ઔર શ્રદ્ધાન કાર્યભૂત હૈ, ઉસે બાદમેં કહના. તથા જહાઁ મિથ્યા – સમ્યક્
જ્ઞાન-શ્રદ્ધાનકા નિરૂપણ હો વહાઁ શ્રદ્ધાન કારણભૂત હૈ, ઉસે પહલે કહના ઔર જ્ઞાન કાર્યભૂત
હૈ ઉસે બાદમેં કહના.
ફિ ર પ્રશ્ન હૈ કિ — જ્ઞાન — શ્રદ્ધાન તો યુગપત્ હોતે હૈં, ઉનમેં કારણ-કાર્યપના કૈસે
કહતે હો?