-
૧૪ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
અબ, યહાઁ, કૈસે શાસ્ત્ર પઢને — સુનને યોગ્ય હૈં તથા ઉન શાસ્ત્રોંકે વક્તા — શ્રોતા કૈસે
હોને ચાહિયે, ઉસકા વર્ણન કરતે હૈં.
પઢને – સુનને યોગ્ય શાસ્ત્ર
જો શાસ્ત્ર મોક્ષમાર્ગકા પ્રકાશ કરેં વહી શાસ્ત્ર પઢને — સુનને યોગ્ય હૈં; ક્યોંકિ જીવ
સંસારમેં નાના દુઃખોંસે પીડિત હૈં. યદિ શાસ્ત્રરૂપી દીપક દ્વારા મોક્ષમાર્ગકો પ્રાપ્ત કર લેં
તો ઉસ માર્ગમેં સ્વયં ગમન કર ઉન દુઃખોંસે મુક્ત હોં. સો મોક્ષમાર્ગ એક વીતરાગભાવ હૈ;
ઇસલિયે જિન શાસ્ત્રોંમેં કિસી પ્રકાર રાગ-દ્વેષ-મોહભાવોંકા નિષેધ કરકે વીતરાગભાવકા પ્રયોજન
પ્રગટ કિયા હો ઉન્હીં શાસ્ત્રોંકા પઢને – સુનના ઉચિત હૈ. તથા જિન શાસ્ત્રોંમેં શ્રૃંગાર – ભોગ –
કુતૂહલાદિકકા પોષણ કરકે રાગભાવકા; હિંસા – યુદ્ધાદિકકા પોષણ કરકે દ્વેષભાવકા; ઔર
અતત્ત્વશ્રદ્ધાનકા પોષણ કરકે મોહભાવ કા પ્રયોજન પ્રગટ કિયા હો વે શાસ્ત્ર નહીં, શસ્ત્ર
હૈં; ક્યોંકિ જિન રાગ-દ્વેષ-મોહ ભાવોંસે જીવ અનાદિસે દુઃખી હુઆ ઉનકી વાસના જીવકો
બિના સિખલાયે હી થી ઔર ઇન શાસ્ત્રોં દ્વારા ઉન્હીંકા પોષણ કિયા, ભલા હોનેકી ક્યા
શિક્ષા દી ? જીવકા સ્વભાવ ઘાત હી કિયા. ઇસલિયે ઐસે શાસ્ત્રોંકા પઢને – સુનના ઉચિત
નહીં હૈ.
યહાઁ પઢને – સુનના જિસ પ્રકાર કહા; ઉસી પ્રકાર જોડના, સીખના, સિખાના, વિચારના,
લિખાના આદિ કાર્ય ભી ઉપલક્ષણસે જાન લેના.
ઇસપ્રકાર જો સાક્ષાત્ અથવા પરમ્પરાસે વીતરાગભાવકા પોષણ કરે — ઐસે શાસ્ત્ર હી
કા અભ્યાસ કરને યોગ્ય હૈ.
વક્તાકા સ્વરૂપ
અબ ઇનકે વક્તાકા સ્વરૂપ કહતે હૈંઃ — પ્રથમ તો વક્તા કૈસા હોના ચાહિયે કિ જો
જૈનશ્રદ્ધાનમેં દૃઢ હો; ક્યોંકિ યદિ સ્વયં અશ્રદ્ધાની હો તો ઔરોંકો શ્રદ્ધાની કૈસે કરે? શ્રોતા
તો સ્વયં હી સે હીનબુદ્ધિકે ધારક હૈં, ઉન્હેં કિસી યુક્તિ દ્વારા શ્રદ્ધાની કૈસે કરે? ઔર શ્રદ્ધાન
હી સર્વ ધર્મકા મૂલ હૈ✽
, પુનશ્ચ, વક્તા કૈસા હોના ચાહિયે કિ જિસે વિદ્યાભ્યાસ કરનેસે શાસ્ત્ર-
પઢનેયોગ્ય બુદ્ધિ પ્રગટ હુઈ હો; ક્યોંકિ ઐસી શક્તિકે બિના વક્તાપનેકા અધિકારી કૈસે હો ?
પુનશ્ચ, વક્તા કૈસા હોના ચાહિયે કિ જો સમ્યગ્જ્ઞાન દ્વારા સર્વ પ્રકારકે વ્યવહાર-નિશ્ચયાદિરૂપ
વ્યાખ્યાનકા અભિપ્રાય પહિચાનતા હો; ક્યોંકિ યદિ ઐસા ન હો તો કહીં અન્ય પ્રયોજનસહિત
✽
દંસણમૂલો ધમ્મો (દર્શનપ્રાભૃત, ગાથા-૨)