-
પહલા અધિકાર ][ ૧૫
વ્યાખ્યાન હો ઉસકા અન્ય પ્રયોજન પ્રગટ કરકે વિપરીત પ્રવૃત્તિ કરાયે. પુનશ્ચ, વક્તા કૈસા
હોના ચાહિયે કિ જિસે જિનઆજ્ઞા ભંગ કરનેકા ભય બહુત હો; ક્યોંકિ યદિ ઐસા નહીં હો
તો કોઈ અભિપ્રાય વિચાર કર સૂત્રવિરુદ્ધ ઉપદેશ દેકર જીવોંકા બુરા કરે. સો હી કહા
હૈઃ —
બહુગુણવિજ્જાણિલયો અસુત્તભાસી તહાવિ મુત્તવ્વો.
જહ વરમણિજુત્તો વિ હુ વિગ્ઘયરો વિસહરો લોએ..
અર્થઃ — જો અનેક ક્ષમાદિકગુણ તથા વ્યાકરણાદિ વિદ્યાકા સ્થાન હૈ, તથાપિ ઉત્સૂત્રભાષી
હૈ તો છોડનેયોગ્ય હી હૈ. જૈસે કિ — ઉત્કૃષ્ટ મણિસંયુક્ત હોને પર ભી સર્પ હૈ સો લોકમેં
વિઘ્ન હી કા કરનેવાલા હૈ.
પુનશ્ચ, વક્તા કૈસા હોના ચાહિયે કિ જિસકો શાસ્ત્ર પઢકર આજીવિકા આદિ લૌકિક-
કાર્ય સાધનેકી ઇચ્છા ન હો; ક્યોંકિ યદિ આશાવાન હો તો યથાર્થ ઉપદેશ નહીં દે સકતા,
ઉસે તો કુછ શ્રોતાઓંકે અભિપ્રાયકે અનુસાર વ્યાખ્યાન કરકે અપના પ્રયોજન સાધનેકા હી
સાધન રહે. તથા શ્રોતાઓંસે વક્તાકા પદ ઉચ્ચ હૈ; પરન્તુ યદિ વક્તા લોભી હો તો વક્તા
સ્વયં હીન હો જાય ઔર શ્રોતા ઉચ્ચ હો.
પુનશ્ચ, વક્તા કૈસા હોના ચાહિયે કિ જિસકે તીવ્ર ક્રોધ - માન નહીં હો; ક્યોંકિ
તીવ્ર ક્રોધી-માનીકી નિન્દા હોગી, શ્રોતા ઉસસે ડરતે રહેંગે, તબ ઉસસે અપના હિત કૈસે કરેંગે ?
પુનશ્ચ, વક્તા કૈસા હોના ચાહિયે કિ જો સ્વયં હી નાના પ્રશ્ન ઉઠાકર સ્વયં હી ઉત્તર દે;
અથવા અન્ય જીવ અનેક પ્રકારસે બહુત બાર પ્રશ્ન કરેં તો મિષ્ટ વચન દ્વારા જિસ પ્રકાર
ઉનકા સંદેહ દૂર હો ઉસી પ્રકાર સમાધાન કરે. યદિ સ્વયંમેં ઉત્તર દેનેકી સામર્થ્ય ન હો
તો ઐસા કહે કિ ઇસકા મુઝે જ્ઞાન નહીં હૈ; ક્યોંકિ યદિ ઐસા ન હો તો શ્રોતાઓંકા
સંદેહ દૂર નહીં હોગા, તબ કલ્યાણ કૈસે હોગા ? ઔર જિનમતકી પ્રભાવના ભી નહીં હો
સકેગી.
પુનશ્ચ, વક્તા કૈસા હોના ચાહિયે કિ જિસકે અનીતિરૂપ લોકનિંદ્ય કાર્યોંકી પ્રવૃત્તિ ન
હો; ક્યોંકિ લોકનિંદ્ય કાર્યોંસે વહ હાસ્યકા સ્થાન હો જાયે, તબ ઉસકા વચન કૌન પ્રમાણ
કરે ? વહ જિનધર્મકો લજાયે. પુનશ્ચ, વક્તા કૈસા હોના ચાહિયે કિ જિસકા કુલ હીન ન
હો, અંગ હીન ન હો, સ્વર ભંગ ન હો, મિષ્ટ વચન હો, પ્રભુત્વ હો; જિસસે લોકમેં માન્ય
હો — ક્યોંકિ યદિ ઐસા ન હો તો ઉસે વક્તાપનેકી મહંતતા શોભે નહીં — ઐસા વક્તા હો.
વક્તામેં યે ગુણ તો અવશ્ય ચાહિયે.