-
૧૬ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
ઐસા હી આત્માનુશાસનમેં કહા હૈઃ —
પ્રાજ્ઞઃ પ્રાપ્તસમસ્તશાસ્ત્રહૃદયઃ પ્રવ્યક્તલોકસ્થિતિઃ,
પ્રાસ્તાશઃ પ્રતિભાપરઃ પ્રશમવાન્ પ્રાગેવ દૃષ્ટોત્તરઃ.
પ્રાયઃ પ્રશ્નસહઃ પ્રભુ પરમનોહારી પરાનિન્દયા,
બ્રૂયાદ્ધર્મકથાં ગણી ગુણનિધિઃ પ્રસ્પષ્ટમિષ્ટાક્ષરઃ..૫..
અર્થઃ — જો બુદ્ધિમાન હો, જિસને સમસ્ત શાસ્ત્રોંકા રહસ્ય પ્રાપ્ત કિયા હો, લોક મર્યાદા
જિસકે પ્રગટ હુઈ હો, આશા જિસકે અસ્ત હો ગઈ હો, કાંતિમાન હો, ઉપશમી હો, પ્રશ્ન કરનેસે
પહલે હી જિસને ઉત્તર દેખા હો, બાહુલ્યતાસે પ્રશ્નોંકો સહનેવાલા હો, પ્રભુ હો, પરકી તથા
પરકે દ્વારા અપની નિન્દારહિતપનેસે પરકે મનકો હરનેવાલા હો, ગુણનિધાન હો, સ્પષ્ટ મિષ્ટ જિસકે
વચન હોં — ઐસા સભાકા નાયક ધર્મકથા કહે.
પુનશ્ચ, વક્તાકા વિશેષ લક્ષણ ઐસા હૈ કિ યદિ ઉસકે વ્યાકરણ-ન્યાયાદિક તથા બડે-
બડે જૈન શાસ્ત્રોંકા વિશેષ જ્ઞાન હો તો વિશેષરૂપસે ઉસકો વક્તાપના શોભિત હો. પુનશ્ચ,
ઐસા ભી હો; પરન્તુ અધ્યાત્મરસ દ્વારા યથાર્થ અપને સ્વરૂપકા અનુભવ જિસકો ન હુઆ હો
વહ જિનધર્મકા મર્મ નહીં જાનતા, પદ્ધતિહીસે વક્તા હોતા હૈ. અધ્યાત્મરસમય સચ્ચે જિનધર્મકા
સ્વરૂપ ઉસકે દ્વારા કૈસે પ્રગટ કિયા જાયે ? ઇસલિયે આત્મજ્ઞાની હો તો સચ્ચા વક્તાપના હોતા
હૈ, ક્યોંકિ પ્રવચનસારમેં ઐસા કહા હૈ કિ — આગમજ્ઞાન, તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાન, સંયમભાવ — યહ તીનોં
આત્મજ્ઞાનસે શૂન્ય કાર્યકારી નહીં હૈ.
પુનશ્ચ, દોહાપાહુડમેં ઐસા કહા હૈઃ —
પંડિય પંડિય પંડિય કણ છોડિ વિ તુસ કંડિયા.
પય અત્થં તુટ્ઠોસિ પરમત્થ ણ જાણઇ મૂઢોસિ..
અર્થઃ — હે પાંડે ! હે પાંડે ! ! હે પાંડે ! ! ! તૂ કણકો છોડકર તુસ (ભૂસી) હી કૂટ રહા
હૈ; તૂ અર્થ ઔર શબ્દમેં સન્તુષ્ટ હૈ, પરમાર્થ નહીં જાનતા; ઇસલિએ મૂર્ખ હી હૈ — ઐસા કહા હૈ.
તથા ચૌદહ વિદ્યાઓંમેં ભી પહલે અધ્યાત્મવિદ્યા પ્રધાન કહી હૈ. ઇસલિયે જો
અધ્યાત્મરસકા રસિયા વક્તા હૈ, ઉસે જિનધર્મકે રહસ્યકા વક્તા જાનના. પુનશ્ચ, જો બુદ્ધિઋદ્ધિકે
ધારક હૈં તથા અવધિ, મનઃપર્યય, કેવલજ્ઞાનકે ધની વક્તા હૈં, ઉન્હેં મહાન વક્તા જાનના. —
ઐસે વક્તાઓંકે વિશેષ ગુણ જાનના.
સો ઇન વિશેષ ગુણોંકે ધારી વક્તાકા સંયોગ મિલે તો બહુત ભલા હૈ હી, ઔર ન