-
દૂસરા અધિકાર ][ ૩૧
નોકર્મકા સ્વરૂપ ઔર પ્રવૃત્તિ
તથા નામકર્મકે ઉદયસે શરીર હોતા હૈ વહ દ્રવ્યકર્મવત્ કિંચિત્ સુખ - દુઃખકા કારણ
હૈ, ઇસલિયે શરીરકો નોકર્મ કહતે હૈં. યહાઁ નો શબ્દ ઈષત્ (અલ્પ) વાચક જાનના. સો
શરીર પુદ્ગલપરમાણુઓંકા પિણ્ડ હૈ ઔર દ્રવ્યઇન્દ્રિય, દ્રવ્યમન, શ્વાસોચ્છ્વાસ તથા વચન —
યે ભી શરીર હી કે અંગ હૈં; ઇસલિયે ઉન્હેં ભી પુદ્ગલપરમાણુઓંકે પિણ્ડ જાનના.
ઇસ પ્રકાર શરીરકે ઔર દ્રવ્યકર્મકે સમ્બન્ધ સહિત જીવકે એકક્ષેત્રાવગાહરૂપ બંધાન
હોતા હૈ. સો શરીરકે જન્મ-સમયસે લેકર જિતની આયુકી સ્થિતિ હો ઉતને કાલ તક શરીરકા
સમ્બન્ધ રહતા હૈ. તથા આયુ પૂર્ણ હોને પર મરણ હોતા હૈ તબ ઉસ શરીરકા સમ્બન્ધ છૂટતા
હૈ, શરીર-આત્મા અલગ-અલગ હો જાતે હૈં. તથા ઉસકે અનન્તર સમયમેં અથવા દૂસરે, તીસરે,
ચૌથે સમય જીવ કર્મોદયકે નિમિત્તસે નવીન શરીર ધારણ કરતા હૈ; વહાઁ ભી અપની આયુપર્યંત
ઉસી પ્રકાર સમ્બન્ધ રહતા હૈ, ફિ ર મરણ હોતા હૈ તબ ઉસસે સમ્બન્ધ છૂટતા હૈ. ઇસી પ્રકાર
પૂર્વ શરીરકા છોડના ઔર નવીન શરીરકા ગ્રહણ કરના અનુક્રમસે હુઆ કરતા હૈ.
તથા યહ આત્મા યદ્યપિ અસંખ્યાતપ્રદેશી હૈ તથાપિ સંકોચ-વિસ્તાર શક્તિસે શરીરપ્રમાણ
હી રહતા હૈ; વિશેષ ઇતના કિ સમુદ્ઘાત હોને પર શરીરસે બાહર ભી આત્માકે પ્રદેશ ફૈ લતે
હૈં ઔર અન્તરાલ સમયમેં પૂર્વ શરીર છોડા થા, ઉસ પ્રમાણ રહતે હૈં.
તથા ઇસ શરીરકે અંગભૂત દ્રવ્યઇન્દ્રિય ઔર મન ઉનકી સહાયતાસે જીવકે જાનપનેકી
પ્રવૃત્તિ હોતી હૈ. તથા શરીરકી અવસ્થાકે અનુસાર મોહકે ઉદયસે જીવ સુખી-દુઃખી હોતા
હૈ. તથા કભી તો જીવકી ઇચ્છાકે અનુસાર શરીર પ્રવર્તતા હૈ, કભી શરીરકી અવસ્થાકે
અનુસાર જીવ પ્રવર્તતા હૈ; કભી જીવ અન્યથા ઇચ્છારૂપ પ્રવર્તતા હૈ, પુદ્ગલ અન્યથા અવસ્થારૂપ
પ્રવર્તતા હૈ.
ઇસ પ્રકાર ઇસ નોકર્મકી પ્રવૃત્તિ જાનના.
નિત્યનિગોદ ઔર ઇતરનિગોદ
વહાઁ અનાદિસે લેકર પ્રથમ તો ઇસ જીવકે નિત્યનિગોદરૂપ શરીરકા સમ્બન્ધ પાયા
જાતા હૈ, વહાઁ નિત્યનિગોદ શરીરકો ધારણ કરકે આયુ પૂર્ણ હોને પર મરકર ફિ ર નિત્યનિગોદ
શરીરકો ધારણ કરતા હૈ, ફિ ર આયુ પૂર્ણ કર મરકર નિત્યનિગોદ શરીર હી કો ધારણ
કરતા હૈ. ઇસીપ્રકાર અનન્તાનન્ત પ્રમાણ સહિત જીવરાશિ હૈ સો અનાદિસે વહાઁ હી જન્મ-
મરણ કિયા કરતી હૈ.