-
દૂસરા અધિકાર ][ ૩૭
ઉસી પ્રકાર ઇસ જીવકે સર્વકો દેખને – જાનનેકી શક્તિ હૈ. તથા ઉસે કર્મને રોકા
ઇતના ક્ષયોપશમ હુઆ કિ સ્પર્શાદિક વિષયોંકો જાનો યા દેખો, પરન્તુ એક કાલમેં એક હી
કો જાનો યા દેખો. વહાઁ ઇસ જીવકો સર્વકો દેખને-જાનનેકી શક્તિ તો દ્રવ્ય-અપેક્ષા પાઈ
જાતી હૈ; અન્ય કાલમેં સામર્થ્ય હો, પરન્તુ વર્તમાન સામર્થ્યરૂપ નહીં હૈ, ક્યોંકિ અપને યોગ્ય
વિષયોંસે અધિક વિષયોંકો દેખ – જાન નહીં સકતા. તથા અપને યોગ્ય વિષયોંકો દેખને –
જાનનેકી પર્યાય-અપેક્ષા વર્તમાન સામર્થ્યરૂપ શક્તિ હૈ, ક્યોંકિ ઉન્હેં દેખ-જાન સકતા હૈ; તથા
વ્યક્તતા એક કાલમેં એક હી કો દેખને યા જાનનેકી પાઈ જાતી હૈ.
યહાઁ ફિ ર પ્રશ્ન હૈ કિ — ઐસા તો જાના; પરન્તુ ક્ષયોપશમ તો પાયા જાતા હૈ ઔર
બાહ્ય ઇન્દ્રિયાદિકકા અન્યથા નિમિત્ત હોને પર દેખના – જાનના નહીં હોતા યા થોડા હોતા હૈ,
યા અન્યથા હોતા હૈ સો ઐસા હોને પર કર્મ હી કા નિમિત્ત તો નહીં રહા?
સમાધાનઃ — જૈસે રોકનેવાલેને યહ કહા કિ પાઁચ ગ્રામોંમેંસે એક ગ્રામકો એક દિનમેં જાઓ,
પરન્તુ ઇન કિંકરોંકો સાથ લેકર જાઓ. વહાઁ વે કિંકર અન્યથા પરિણમિત હોં તો જાના ન
હો યા થોડા જાના હો યા અન્યથા જાના હો; ઉસી પ્રકાર કર્મકા ઐસા હી ક્ષયોપશમ હુઆ હૈ
કિ ઇતને વિષયોંમેં એક વિષયકો એક કાલમેં દેખો યા જાનો; પરન્તુ ઇતને બાહ્ય દ્રવ્યોંકા નિમિત્ત
હોને પર દેખો – જાનો. વહાઁ વે બાહ્ય દ્રવ્ય અન્યથા પરિણમિત હોં તો દેખના – જાનના ન હો યા
થોડા હો યા અન્યથા હો. ઐસા યહ કર્મકે ક્ષયોપશમ હી કા વિશેષ હૈ, ઇસલિયે કર્મ હી કા
નિમિત્ત જાનના. જૈસે કિસીકો અંધકારકે પરમાણુ આડે આને પર દેખના નહીં હો; ઉલ્લૂ, બિલ્લી
આદિકો ઉનકે આડે આને પર ભી દેખના હોતા હૈ — સો ઐસા યહ ક્ષયોપશમ હી કા વિશેષ
હૈ. જૈસા-જૈસા ક્ષયોપશમ હોતા હૈ વૈસા-વૈસા હી દેખના – જાનના હોતા હૈ.
ઇસ પ્રકાર ઇસ જીવકે ક્ષયોપશમજ્ઞાનકી પ્રવૃત્તિ પાઈ જાતી હૈ.
તથા મોક્ષમાર્ગમેં અવધિ – મનઃપર્યય હોતે હૈં વે ભી ક્ષયોપશમજ્ઞાન હી હૈં, ઉનકો ભી
ઇસી પ્રકાર એક કાલમેં એકકો પ્રતિભાસિત કરના તથા પરદ્રવ્યકા આધીનપના જાનના. તથા
જો વિશેષ હૈ સો વિશેષ જાનના.
ઇસ પ્રકાર જ્ઞાનાવરણ – દર્શનાવરણકે ઉદયકે નિમિત્તસે બહુત જ્ઞાન – દર્શનકે અંશોંકા તો
અભાવ હૈ ઔર ઉનકે ક્ષયોપશમસે થોડે અંશોંકા સદ્ભાવ પાયા જાતા હૈ.
મોહનીય કર્મોદયજન્ય અવસ્થા
ઇસ જીવકો મોહકે ઉદયસે મિથ્યાત્વ ઔર કષાયભાવ હોતે હૈં.