-
૩૮ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
દર્શનમોહરૂપ જીવકી અવસ્થા
વહાઁ દર્શનમોહકે ઉદયસે તો મિથ્યાત્વભાવ હોતા હૈ, ઉસસે યહ જીવ અન્યથા પ્રતીતિરૂપ
અતત્ત્વશ્રદ્ધાન કરતા હૈ. જૈસા હૈ વૈસા તો નહીં માનતા ઔર જૈસા નહીં હૈ વૈસા માનતા
હૈ. અમૂર્તિક પ્રદેશોંકા પુંજ, પ્રસિદ્ધ જ્ઞાનાદિ ગુણોંકા ધારી અનાદિનિધન વસ્તુ આપ હૈ; ઔર
મૂર્તિક પુદ્ગલદ્રવ્યોંકા પિણ્ડ પ્રસિદ્ધ જ્ઞાનાદિકોંસે રહિત જિનકા નવીન સંયોગ હુઆ ઐસે
શરીરાદિક પુદ્ગલ પર હૈં; ઇનકે સંયોગરૂપ નાનાપ્રકારકી મનુષ્ય, તિર્યંચાદિક પર્યાયેં હોતી હૈં —
ઉન પર્યાયોંમેં અહંબુદ્ધિ ધારણ કરતા હૈ, સ્વ-પરકા ભેદ નહીં કર સકતા, જો પર્યાય પ્રાપ્ત
કરે ઉસ હી કો આપરૂપ માનતા હૈ.
તથા ઉસ પર્યાયમેં જ્ઞાનાદિક હૈં વે તો અપને ગુણ હૈં, ઔર રાગાદિક હૈં વે અપનેકો
કર્મનિમિત્તસે ઔપાધિકભાવ હુએ હૈં, તથા વર્ણાદિક હૈં વે શરીરાદિક પુદ્ગલકે ગુણ હૈં, ઔર
શરીરાદિકમેં વર્ણાદિકોંકા તથા પરમાણુઓંકા નાનાપ્રકાર પલટના હોતા હૈ વહ પુદ્ગલકી અવસ્થા
હૈ; સો ઇન સબ હી કો અપના સ્વરૂપ જાનતા હૈ, સ્વભાવ – પરભાવકા વિવેક નહીં હો સકતા.
તથા મનુષ્યાદિક પર્યાયોંમેં કુટુમ્બ-ધનાદિકકા સમ્બન્ધ હોતા હૈ વે પ્રત્યક્ષ અપનેસે ભિન્ન
હૈં તથા વે અપને આધીન નહીં પરિણમિત હોતે તથાપિ ઉનમેં મમકાર કરતા હૈ કિ યે મેરે
હૈં. વે કિસી પ્રકાર ભી અપને હોતે નહીં, યહ હી અપની માન્યતાસે હી અપને માનતા હૈ.
તથા મનુષ્યાદિ પર્યાયોં મેં કદાચિત્ દેવાદિકકા યા તત્ત્વોંકા અન્યથા સ્વરૂપ જો કલ્પિત કિયા
ઉસકી તો પ્રતીતિ કરતા હૈ, પરન્તુ યથાર્થ સ્વરૂપ જૈસા હૈ વૈસી પ્રતીતિ નહીં કરતા.
ઇસ પ્રકાર દર્શનમોહકે ઉદયસે જીવકો અતત્ત્વશ્રદ્ધાનરૂપ મિથ્યાત્વભાવ હોતા હૈ. જહાઁ
તીવ્ર ઉદય હોતા હૈ વહાઁ સત્યશ્રદ્ધાનસે બહુત વિપરીત શ્રદ્ધાન હોતા હૈ. જબ મંદ ઉદય હોતા
હૈ તબ સત્યશ્રદ્ધાનસે થોડા વિપરીત શ્રદ્ધાન હોતા હૈ.
ચારિત્રમોહરૂપ જીવકી અવસ્થા
જબ ચારિત્રમોહકે ઉદયસે ઇસ જીવકો કષાયભાવ હોતા હૈ તબ યહ દેખતે – જાનતે હુએ
ભી પરપદાર્થોંમેં ઇષ્ટ-અનિષ્ટપના માનકર ક્રોધાદિક કરતા હૈ.
વહાઁ ક્રોધકા ઉદય હોને પર પદાર્થોંમેં અનિષ્ટપના માનકર ઉનકા બુરા ચાહતા હૈ.
કોઈ મન્દિરાદિ અચેતન પદાર્થ બુરે લગેં તબ તોડને-ફોડને ઇત્યાદિ રૂપસે ઉનકા બુરા ચાહતા
હૈ તથા શત્રુ આદિ સચેતન પદાર્થ બુરે લગેં તબ ઉન્હેં વધ-બન્ધનાદિસે યા મારનેસે દુઃખ ઉત્પન્ન
કરકે ઉનકા બુરા ચાહતા હૈ. તથા આપ સ્વયં અથવા અન્ય સચેતન-અચેતન પદાર્થ કિસી
પ્રકાર પરિણમિત હુએ, અપનેકો વહ પરિણમન બુરા લગા તબ અન્યથા પરિણમિત કરાકે ઉસ
પરિણમનકા બુરા ચાહતા હૈ.