-
દૂસરા અધિકાર ][ ૪૧
ઇન્હેં ઈષત્ કષાય કહતે હૈં. યહાઁ નો શબ્દ ઈષત્વાચક જાનના. ઇનકા ઉદય ઉન ક્રોધાદિકોંકે
સાથ યથાસમ્ભવ હોતા હૈ.
ઇસ પ્રકાર મોહકે ઉદયસે મિથ્યાત્વ ઔર કષાયભાવ હોતે હૈં, સો યે હી સંસારકે મૂલ
કારણ હૈં. ઇન્હીંસે વર્તમાન કાલમેં જીવ દુઃખી હૈં, ઔર આગામી કર્મબન્ધકે ભી કારણ યે
હી હૈં. તથા ઇન્હીંકા નામ રાગ-દ્વેષ-મોહ હૈ. વહાઁ મિથ્યાત્વકા નામ મોહ હૈ; ક્યોંકિ વહાઁ
સાવધાનીકા અભાવ હૈ. તથા માયા, લોભ કષાય એવં હાસ્ય, રતિ ઔર તીન વેદોંકા નામ
રાગ હૈ; ક્યોંકિ વહાઁ ઇષ્ટબુદ્ધિસે અનુરાગ પાયા જાતા હૈ. તથા ક્રોધ, માન, કષાય ઔર
અરતિ, શોક, ભય જુગુપ્સાઓંકા નામ દ્વેષ હૈ; ક્યોંકિ વહાઁ અનિષ્ટબુદ્ધિસે દ્વેષ પાયા જાતા
હૈ. તથા સામાન્યતઃ સભીકા નામ મોહ હૈ; ક્યોંકિ ઇનમેં સર્વત્ર અસાવધાની પાઈ જાતી હૈ.
અંતરાયકર્મોદયજન્ય અવસ્થા
તથા અન્તરાયકે ઉદયસે જીવ ચાહે સો નહીં હોતા. દાન દેના ચાહે સો નહીં દે સકતા,
વસ્તુકી પ્રાપ્તિ ચાહે સો નહીં હોતી, ભોગ કરના ચાહે સો નહીં હોતા, ઉપભોગ કરના ચાહે
સો નહીં હોતા, અપની જ્ઞાનાદિ શક્તિકો પ્રગટ કરના ચાહે સો પ્રગટ નહીં હો સકતી. ઇસ
પ્રકાર અન્તરાયકે ઉદયસે જો ચાહતા હૈ સો નહીં હોતા, તથા ઉસીકે ક્ષયોપશમસે કિંચિત્માત્ર
ચાહા હુઆ ભી હોતા હૈ. ચાહ તો બહુત હૈ, પરન્તુ કિંચિત્માત્ર દાન દે સકતા હૈ, લાભ
હોતા હૈ, જ્ઞાનાદિક શક્તિ પ્રગટ હોતી હૈ; વહાઁ ભી અનેક બાહ્ય કારણ ચાહિયે.
ઇસ પ્રકાર ઘાતિકર્મોંકે ઉદયસે જીવકી અવસ્થા હોતી હૈ.
વેદનીયકર્મોદયજન્ય અવસ્થા
તથા અઘાતિકર્મોંમેં વેદનીયકે ઉદયસે શરીરમેં બાહ્ય સુખ-દુઃખકે કારણ ઉત્પન્ન હોતે હૈં.
શરીરમેં આરોગ્યપના, શક્તિવાનપના ઇત્યાદિ તથા ક્ષુધા, તૃષા, રોગ, ખેદ, પીડા ઇત્યાદિ સુખ-
દુઃખકે કારણ હોતે હૈં. બાહ્યમેં સુહાવને ઋતુ – પવનાદિક, ઇષ્ટ સ્ત્રી – પુત્રાદિક તથા મિત્ર –
ધનાદિક; અસુહાવને ઋતુ – પવનાદિક, અનિષ્ટ સ્ત્રી – પુત્રાદિક તથા શત્રુ, દારિદ્રય, વધ-બન્ધનાદિક
સુખ-દુઃખકો કારણ હોતે હૈં.
યહ જો બાહ્ય કારણ કહે હૈં ઉનમેં કિતને કારણ તો ઐસે હૈં જિનકે નિમિત્તસે શરીરકી
અવસ્થા સુખ-દુઃખકો કારણ હોતી હૈ, ઔર વે હી સુખ-દુઃખકો કારણ હોતે હૈં તથા કિતને
કારણ ઐસે હૈં તો સ્વયં હી સુખ-દુઃખકો કારણ હોતે હૈં. ઐસે કારણોંકા મિલના વેદનીયકે
ઉદયસે હોતા હૈ. વહાઁ સાતાવેદનીયસે સુખકે કારણ મિલતે હૈં ઔર અસાતાવેદનીયસે દુઃખકે
કારણ મિલતે હૈં.