ઇન્દ્રિયોંકો પ્રબલ કરતા હૈ ઔર ઐસા હી જાનતા હૈ કિ ઇન્દ્રિયોંકે પ્રબલ રહનેસે મેરે વિષય-ગ્રહણકી
શક્તિ વિશેષ હોતી હૈ. તથા વહાઁ અનેક બાહ્ય કારણ ચાહિએ ઉનકા નિમિત્ત મિલાતા હૈ.
ભોજનાદિકકા, પુષ્પાદિકકા, મન્દિર-આભૂષણાદિકકા તથા ગાન-વાદિત્રાદિકકા સંયોગ મિલાનેકે
અર્થ બહુત ખેદખિન્ન હોતા હૈ.
ભી મંદ હોતા જાતા હૈ, ઇસલિએ ઉન વિષયોંકો અપને આધીન રખનેકા ઉપાય કરતા હૈ ઔર
શીઘ્ર-શીઘ્ર ઉનકા ગ્રહણ કિયા કરતા હૈ. તથા ઇન્દ્રિયોંકે તો એક કાલમેં એક વિષયકા હી
ગ્રહણ હોતા હૈ, કિન્તુ યહ બહુત ગ્રહણ કરના ચાહતા હૈ, ઇસલિયે આકુલિત હોકર શીઘ્ર-
શીઘ્ર એક વિષયકો છોડકર અન્યકો ગ્રહણ કરતા હૈ, તથા ઉસે છોડકર અન્યકો ગ્રહણ કરતા
હૈ
ઉદય અનુસાર ઐસી હી વિધિ મિલ જાયે તો ઇન્દ્રિયોંકો પ્રબલ કરનેસે કહીં વિષય-ગ્રહણકી
શક્તિ બઢતી નહીં હૈ; વહ શક્તિ તો જ્ઞાન-દર્શન બઢાને પર બઢતી હૈ સો યહ કર્મકે ક્ષયોપશમકે
આધીન હૈ. કિસીકા શરીર પુષ્ટ હૈ ઉસકે ઐસી શક્તિ કમ દેખી જાતી હૈ, કિસીકા શરીર
દુર્બલ હૈ ઉસકે અધિક દેખી જાતી હૈ. ઇસલિએ ભોજનાદિ દ્વારા ઇન્દ્રિયાઁ પુષ્ટ કરનેસે કુછ
સિદ્ધિ હૈ નહીં. કષાયાદિ ઘટનેસે કર્મકા ક્ષયોપશમ હોને પર જ્ઞાન-દર્શન બઢે તબ વિષયગ્રહણકી
શક્તિ બઢતી હૈ.
વિષયોંકો અપને આધીન રખકર શીઘ્ર-શીઘ્ર ગ્રહણ કરતા હૈ, કિન્તુ વે આધીન રહતે નહીં હૈં.
વે ભિન્ન દ્રવ્ય તો અપને આધીન પરિણમિત હોતે હૈં યા કર્મોદયકે આધીન હૈં. ઐસે કર્મકા
બન્ધ યથાયોગ્ય શુભભાવ હોને પર હોતા હૈ ઔર પશ્ચાત્ ઉદય આતા હૈ વહ પ્રત્યક્ષ દેખતે
હૈં. અનેક ઉપાય કરને પર ભી કર્મકે નિમિત્ત બિના સામગ્રી નહીં મિલતી.