-
૫૦ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
અર્થઃ — જો ઇન્દ્રિયોંસે પ્રાપ્ત કિયા સુખ હૈ વહ પરાધીન હૈ, બાધાસહિત હૈ, વિનાશીક
હૈ, બન્ધકા કારણ હૈ, વિષમ હૈ; સો ઐસા સુખ ઇસ પ્રકાર દુઃખ હી હૈ.
ઇસ પ્રકાર ઇસ સંસારી જીવ દ્વારા કિયે ઉપાય ઝૂઠે જાનના.
તો સચ્ચા ઉપાય ક્યા હૈ? જબ ઇચ્છા તો દૂર હો જાયે ઔર સર્વ વિષયોંકા યુગપત્
ગ્રહણ બના રહે તબ યહ દુઃખ મિટે. સો ઇચ્છા તો મોહ જાને પર મિટે ઔર સબકા યુગપત્
ગ્રહણ કેવલજ્ઞાન હોને પર હો. ઇનકા ઉપાય સમ્યગ્દર્શનાદિક હૈ ઔર વહી સચ્ચા ઉપાય
જાનના.
ઇસ પ્રકાર તો મોહકે નિમિત્તસે જ્ઞાનાવરણ-દર્શનાવરણકા ક્ષયોપશમ ભી દુઃખદાયક હૈ,
ઉસકા વર્ણન કિયા.
યહાઁ કોઈ કહે કિ — જ્ઞાનાવરણ-દર્શનાવરણકે ઉદયસે જાનના નહીં હુઆ, ઇસલિયે ઉસે
દુઃખકા કારણ કહો; ક્ષયોપશમકો ક્યોં કહતે હો?
સમાધાન : — યદિ જાનના ન હોના દુઃખકા કારણ હો તો પુદ્ગલકે ભી દુઃખ ઠહરે,
પરન્તુ દુઃખકા મૂલકારણ તો ઇચ્છા હૈ ઔર ઇચ્છા ક્ષયોપશમસે હી હોતી હૈ, ઇસલિયે ક્ષયોપશમકો
દુઃખકા કારણ કહા હૈ; પરમાર્થસે ક્ષયોપશમ ભી દુઃખકા કારણ નહીં હૈ. જો મોહસે વિષય-
ગ્રહણકી ઇચ્છા હૈ, વહી દુઃખકા કારણ જાનના.
મોહનીય કર્મકે ઉદયસે હોનેવાલા દુઃખ ઔર ઉસસે નિવૃત્તિ
મોહકા ઉદય હૈ સો દુઃખરૂપ હી હૈ, કિસ પ્રકાર સો કહતે હૈંઃ —
દર્શનમોહસે દુઃખ ઔર ઉસસે નિવૃત્તિ
પ્રથમ તો દર્શનમોહકે ઉદયસે મિથ્યાદર્શન હોતા હૈ; ઉસકે દ્વારા જૈસા ઇસકે શ્રદ્ધાન
હૈ વૈસા તો પદાર્થ હોતા નહીં હૈ, જૈસા પદાર્થ હૈ વૈસા યહ માનતા નહીં હૈ, ઇસલિયે ઇસકો
આકુલતા હી રહતી હૈ.
જૈસે — પાગલકો કિસીને વસ્ત્ર પહિના દિયા. વહ પાગલ ઉસ વસ્ત્રકો અપના અંગ
જાનકર અપનેકો ઔર વસ્ત્રકો એક માનતા હૈ. વહ વસ્ત્ર પહિનાનેવાલેકે આધીન હોનેસે કભી
વહ ફાડતા હૈ, કભી જોડતા હૈ, કભી ખોંસતા હૈ, કભી નયા પહિનાતા હૈ — ઇત્યાદિ ચરિત્ર
કરતા હૈ. વહ પાગલ ઉસે અપને આધીન માનતા હૈ, ઉસકી પરાધીન ક્રિયા હોતી હૈ, ઉસસે
વહ મહા ખેદખિન્ન હોતા હૈ. ઉસી પ્રકાર ઇસ જીવકો કર્મોદયને શરીર-સમ્બન્ધ કરાયા. યહ
જીવ ઉસ શરીરકો અપના અંગ જાનકર અપનેકો ઔર શરીરકો એક માનતા હૈ. વહ શરીર
કર્મકે આધીન કભી કૃષ હોતા હૈ, કભી સ્થૂલ હોતા હૈ, કભી નષ્ટ હોતા હૈ, કભી નવીન