-
૫૮ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
તબ સચ્ચા ઉપાય ક્યા હૈ? મિથ્યાદર્શનાદિકસે ઇચ્છા દ્વારા જો ઉત્સાહ ઉત્પન્ન હોતા થા
વહ સમ્યગ્દર્શનાદિકસે દૂર હોતા હૈ ઔર સમ્યગ્દર્શનાદિ દ્વારા હી અન્તરાયકા અનુભાગ ઘટે તબ
ઇચ્છા તો મિટ જાયે ઔર શક્તિ બઢ જાયે, તબ વહ દુઃખ દૂર હોકર નિરાકુલ સુખ ઉત્પન્ન
હોતા હૈ. ઇસલિયે સમ્યગ્દર્શનાદિ હી સચ્ચા ઉપાય હૈ.
વેદનીયકર્મકે ઉદયકે હોનેવાલા દુઃખ ઔર ઉસસે નિવૃત્તિ
તથા વેદનીયકે ઉદયસે દુઃખ-સુખકે કારણોંકા સંયોગ હોતા હૈ. વહાઁ કઈ તો શરીરમેં
હી અવસ્થાએઁ હોતી હૈં, કઈ શરીરકી અવસ્થાકો નિમિત્તભૂત બાહ્ય સંયોગ હોતે હૈં, ઔર કઈ
બાહ્ય હી વસ્તુઓંકે સંયોગ હોતે હૈં. વહાઁ અસાતાકે ઉદયસે શરીરમેં તો ક્ષુધા, તૃષા, ઉચ્છ્વાસ,
પીડા, રોગ ઇત્યાદિ હોતે હૈં; તથા શરીરકી અનિષ્ટ અવસ્થાકો નિમિત્તભૂત બાહ્ય અતિ શીત,
ઉષ્ણ, પવન, બંધનાદિકકા સંયોગ હોતા હૈ; તથા બાહ્ય શત્રુ, કુપુત્રાદિક વ કુવર્ણાદિક સહિત
સ્કન્ધોંકા સંયોગ હોતા હૈ — સો મોહ દ્વારા ઇનમેં અનિષ્ટ બુદ્ધિ હોતી હૈ. જબ ઇનકા ઉદય
હો તબ મોહકા ઉદય ઐસા હી આવે જિસસે પરિણામોંમેં મહા વ્યાકુલ હોકર ઇન્હેં દૂર કરના
ચાહે, ઔર જબ તક વે દૂર ન હોં તબ તક દુઃખી રહતા હૈ. ઇનકે હોનેસે તો સભી દુઃખ
માનતે હૈં.
તથા સાતાકે ઉદયસે શરીરમેં આરોગ્યવાનપના, બલવાનપના ઇત્યાદિ હોતે હૈં; ઔર
શરીરકી ઇષ્ટ અવસ્થાકો નિમિત્તભૂત બાહ્ય ખાન-પાનાદિક તથા સુહાવને પવનાદિકકા સંયોગ હોતા
હૈ; તથા બાહ્ય મિત્ર, સુપુત્ર, સ્ત્રી, કિંકર, હાથી, ઘોડા, ધન, ધાન્ય, મકાન, વસ્ત્રાદિકકા સંયોગ
હોતા હૈ — ઔર મોહ દ્વારા ઇનમેં ઇષ્ટબુદ્ધિ હોતી હૈ. જબ ઇનકા ઉદય હો તબ મોહકા ઉદય
ઐસા હી આયે કિ જિસસે પરિણામોંમેં સુખ માને, ઉનકી રક્ષા ચાહે, જબ તક રહેં તબ તક
સુખ માને. સો યહ સુખ માનના ઐસા હૈ જૈસે કોઈ અનેક રોગોંસે બહુત પીડિત હો રહા
થા, ઉસકે કિસી ઉપચારસે કિસી એક રોગકી કુછ કાલકે લિયે કુછ ઉપશાન્તતા હુઈ, તબ
વહ પૂર્વ અવસ્થાકી અપેક્ષા અપનેકો સુખી કહતા હૈ; પરમાર્થસે સુખ હૈ નહીં.
તથા ઇસકે અસાતાકા ઉદય હોને પર જો હો ઉસસે તો દુઃખ ભાસિત હોતા હૈ, ઇસલિયે
ઉસે દૂર કરનેકા ઉપાય કરતા હૈ; ઔર સાતાકે ઉદય હોને પર જો હો ઉસસે સુખ ભાસિત
હોતા હૈ, ઇસલિયે ઉસે રખનેકા ઉપાય કરતા હૈ — પરન્તુ યહ ઉપાય ઝૂઠા હૈ.
પ્રથમ તો ઇસકે ઉપાયકે આધીન નહીં હૈ, વેદનીય કર્મકે ઉદયકે આધીન હૈ.
અસાતાકો મિટાને ઔર સાતાકો પ્રાપ્ત કરનેકે અર્થ તો સભીકા યત્ન રહતા હૈ; પરન્તુ કિસીકો
થોડા યત્ન કરને પર ભી અથવા ન કરને પર ભી સિદ્ધિ હો જાયે, કિસીકો બહુત યત્ન કરને