-
૬૨ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
વેદનીયકા કથન કરતે હુએ કિયા વૈસા યહાઁ ભી જાનના. વેદનીય ઔર નામમેં સુખ-દુઃખકે
કારણપનેકી સમાનતાસે નિરૂપણકી સમાનતા જાનના.
ગોત્રકર્મકે ઉદયસે હોનેવાલા દુઃખ ઔર ઉસસે નિવૃત્તિ
તથા ગોત્રકર્મકે ઉદયસે ઉચ્ચ-નીચ કુલમેં ઉત્પન્ન હોતા હૈ. વહાઁ ઉચ્ચ કુલમેં ઉત્પન્ન હોને
પર અપનેકો ઊઁચા માનતા હૈ ઔર નીચ કુલમેં ઉત્પન્ન હોને પર અપનેકો નીચા માનતા હૈ. વહાઁ,
કુલ પલટનેકા ઉપાય તો ઇસકો ભાસિત નહીં હોતા, ઇસલિયે જૈસા કુલ પ્રાપ્ત કિયા ઉસીમેં
અપનાપન માનતા હૈ. પરન્તુ કુલ કી અપેક્ષા ઊઁચા-નીચા માનના ભ્રમ હૈ. કોઈ ઉચ્ચ કુલવાલા
નિંદ્ય કાર્ય કરે તો વહ નીચા હો જાયે ઔર નીચ કુલમેં કોઈ શ્લાઘ્ય કાર્ય કરે તો વહ ઊઁચા
હો જાયે. લોભાદિકસે ઉચ્ચ કુલવાલે નીચે કુલવાલેકી સેવા કરને લગ જાતે હૈં.
તથા કુલ કિતને કાલ રહતા હૈ? પર્યાય છૂટને પર કુલકી બદલી હો જાતી હૈ; ઇસલિયે
ઉચ્ચ-નીચ કુલસે અપનેકો ઊઁચા-નીચા માનને પર ઉચ્ચ કુલવાલેકો નીચા હોનેકે ભયકા ઔર
નીચ કુલવાલે કો પ્રાપ્ત કિયે હુએ નીચેપનકા દુઃખ હી હૈ.
ઇસકા સચ્ચા ઉપાય યહી હૈ કિ — સમ્યગ્દર્શનાદિક દ્વારા ઉચ્ચ-નીચ કુલમેં હર્ષ-વિષાદ
ન માને. તથા ઉન્હીંસે જિસકી ફિ ર બદલી નહીં હોતી ઐસા સબસે ઊઁચા સિદ્ધપદ પ્રાપ્ત કરતા
હૈ તબ સબ દુઃખ મિટ જાતે હૈં ઔર સુખી હોતા હૈ.
ઇસ પ્રકાર કર્મોદયકી અપેક્ષા મિથ્યાદર્શનાદિકકે નિમિત્તસે સંસારમેં દુઃખ હી દુઃખ પાયા
જાતા હૈ, ઉસકા વર્ણન કિયા.
(ખ) પર્યાયકી અપેક્ષાસે
પર્યાયોંકી અપેક્ષાસે અબ, ઇસી દુઃખકા વર્ણન કરતે હૈંઃ —
એકેન્દ્રિય જીવોંકે દુઃખ
ઇસ સંસારમેં બહુત કાલ તો એકેન્દ્રિય પર્યાયમેં હી બીતતા હૈ. ઇસલિયે અનાદિહીસે
તો નિત્યનિગોદમેં રહના હોતા હૈ; ફિ ર વહાઁસે નિકલના ઐસા હૈ જૈસા ભાડમેં ભુઁજતે હુએ ચનેકા
ઉચટ જાના. ઇસ પ્રકાર વહાઁસે નિકલકર અન્ય પર્યાય ધારણ કરે તો ત્રસમેં તો બહુત થોડે
હી કાલ રહતા હૈ; એકેન્દ્રિયમેં હી બહુત કાલ વ્યતીત કરતા હૈ.
વહાઁ ઇતરનિગોદમેં બહુત કાલ રહના હોતા હૈ તથા કિતને કાલ તક પૃથ્વી, અપ્,
તેજ, વાયુ ઔર પ્રત્યેક વનસ્પતિમેં રહના હોતા હૈ. નિત્યનિગોદસે નિકલકર બાદમેં ત્રસમેં રહનેકા
ઉત્કૃષ્ટ કાલ તો સાધિક દો હજાર સાગર હી હૈ તથા એકેન્દ્રિયમેં રહનેકા ઉત્કૃષ્ટ કાલ અસંખ્યાત