-
૬૪ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
વહ મહા દુઃખી હૈ. ઉસી પ્રકાર એકેન્દ્રિયકા જ્ઞાન તો થોડા હૈ ઔર બાહ્ય શક્તિહીનતાકે
કારણ અપના દુઃખ પ્રગટ ભી નહીં કર સકતા, પરન્તુ મહા દુઃખી હૈ.
તથા અંતરાયકે તીવ્ર ઉદયસે ચાહા હુઆ બહુત નહીં હોતા, ઇસલિએ ભી દુઃખી હી
હોતે હૈં.
તથા અઘાતિ કર્મોંમેં વિશેષરૂપસે પાપપ્રકૃતિયોંકા ઉદય હૈ; વહાઁ અસાતાવેદનીયકા ઉદય
હોને પર ઉસકે નિમિત્તસે મહા દુઃખી હોતે હૈં. વનસ્પતિ હૈ સો પવનસે ટૂટતી હૈ, શીત-ઉષ્ણતાસે
સૂખ જાતી હૈ, જલ ન મિલનેસે સૂખ જાતી હૈ, અગ્નિસે જલ જાતી હૈ; ઉસકો કોઈ છેદતા
હૈ, ભેદતા હૈ, મસલતા હૈ, ખાતા હૈ, તોડતા હૈ — ઇત્યાદિ અવસ્થા હોતી હૈ. ઉસી પ્રકાર
યથાસમ્ભવ પૃથ્વી આદિમેં અવસ્થાએઁ હોતી હૈં. ઉન અવસ્થાઓંકે હોનેસે વે મહા દુઃખી હોતે
હૈં.
જિસ પ્રકાર મનુષ્યકે શરીરમેં ઐસી અવસ્થા હોને પર દુઃખ હોતા હૈ ઉસી પ્રકાર ઉનકે
હોતા હૈ. ક્યોંકિ ઇનકા જાનપના સ્પર્શન ઇન્દ્રિયસે હોતા હૈ ઔર ઉનકે સ્પર્શન ઇન્દ્રિય હૈ
હી, ઉસકે દ્વારા ઉન્હેં જાનકર મોહકે વશસે મહા વ્યાકુલ હોતે હૈં; પરન્તુ ભાગનેકી, લડનેકી
યા પુકારનેકી શક્તિ નહીં હૈ, ઇસલિયે અજ્ઞાની લોગ ઉનકે દુઃખકો નહીં જાનતે. તથા કદાચિત્
કિંચિત્ સાતાકા ઉદય હોતા હૈ, પરન્તુ વહ બલવાન નહીં હોતા.
તથા આયુકર્મસે ઇન એકેન્દ્રિય જીવોંમેં જો અપર્યાપ્ત હૈં ઉનકે તો પર્યાયકી સ્થિતિ
ઉચ્છ્વાસકે અઠારહવેં ભાગ માત્ર હી હૈ, ઔર પર્યાપ્તોંકી અંતર્મૂહૂર્ત આદિ કિતને હી વર્ષ પર્યન્ત
હૈ. વહાઁ આયુ થોડા હોનેસે જન્મ-મરણ હોતે હી રહતે હૈં ઉસસે દુઃખી હૈં.
તથા નામકર્મમેં તિર્યંચગતિ આદિ પાપપ્રકૃતિયોંકા હી ઉદય વિશેષરૂપસે પાયા જાતા હૈ.
કિસી હીન પુણ્યપ્રકૃતિકા ઉદય હો ઉસકા બલવાનપના નહીં હોતા, ઇસલિયે ઉનસે ભી મોહકે
વશસે દુઃખી હોતે હૈં.
તથા ગોત્રકર્મમેં નીચ ગોત્રહીકા ઉદય હૈ, ઇસલિયે મહંતતા નહીં હોતી, ઇસલિયે ભી
દુઃખી હી હૈં.
ઇસપ્રકાર એકેન્દ્રિય જીવ મહા દુઃખી હૈં ઔર ઇસ સંસારમેં જૈસે પાષાણ આધાર પર
તો બહુત કાલ રહતા હૈ, નિરાધાર આકાશમેં તો કદાચિત્ કિંચિત્માત્ર કાલ રહતા હૈ; ઉસીપ્રકાર
જીવ એકેન્દ્રિય પર્યાયમેં બહુત કાલ રહતા હૈ, અન્ય પર્યાયોંમેં તો કદાચિત્ કિંચિત્માત્ર કાલ
રહતા હૈ; ઇસલિયે યહ જીવ સંસારમેં મહા દુઃખી હૈ.