-
તીસરા અધિકાર ][ ૬૭
હોતે હૈં, પરન્તુ વે વિષયોંકી ઇચ્છાસે આકુલિત હૈં. ઉનમેં બહુતોંકો તો ઇષ્ટ-વિષયકી પ્રાપ્તિ
હૈ નહીં; કિસીકો કદાચિત્ કિંચિત્ હોતી હૈ.
તથા મિથ્યાત્વભાવસે અતત્ત્વશ્રદ્ધાની હો હી રહે હૈં ઔર કષાય મુખ્યતઃ તીવ્ર હી પાયી
જાતી હૈં. ક્રોધ – માનસે પરસ્પર લડતે હૈં, ભક્ષણ કરતે હૈં, દુઃખ દેતે હૈં; માયા – લોભસે છલ
કરતે હૈં, વસ્તુકો ચાહતે હૈં; હાસ્યાદિક દ્વારા ઉન કષાયોંકે કાર્યોંમેં પ્રવર્તતે હૈં. તથા કિસીકે
કદાચિત્ મંદકષાય હોતી હૈ, પરન્તુ થોડે જીવોંકે હોતી હૈ, ઇસલિયે મુખ્યતા નહીં હૈ.
તથા વેદનીયમેં મુખ્યતઃ અસાતાકા ઉદય હૈ. ઉસસે રોગ, પીડા, ક્ષુધા, તૃષા, છેદન,
ભેદન, બહુત ભાર-વહન, શીત, ઉષ્ણ, અંગ-ભંગાદિ અવસ્થા હોતી હૈ. ઉસસે દુઃખી હોતે પ્રત્યક્ષ
દેખે જાતે હૈં, ઇસલિએ બહુત નહીં કહા હૈ. કિસીકે કદાચિત્ કિંચિત્ સાતાકા ભી ઉદય
હોતા હૈ, પરન્તુ થોડે હી જીવોંકો હૈ, મુખ્યતયા નહીં હૈ. તથા આયુ અન્તર્મુહૂર્તસે લેકર કોટિ
વર્ષ પર્યન્ત હૈ. વહાઁ બહુત જીવ અલ્પ આયુકે ધારક હોતે હૈં, ઇસલિયે જન્મ-મરણકા દુઃખ
પાતે હૈં. તથા ભોગભૂમિયોંકી બડી આયુ હૈ ઔર ઉનકે સાતાકા ભી ઉદય હૈ, પરન્તુ વે
જીવ થોડે હૈં. તથા મુખ્યતઃ તો નામકર્મકી તિર્યંચગતિ આદિ પાપપ્રકૃતિયોંકા હી ઉદય હૈ.
કિસીકો કદાચિત્ કિન્હીં પુણ્યપ્રકૃતિયોંકા ભી ઉદય હોતા હૈ, પરન્તુ થોડે જીવોંકો થોડા હોતા
હૈ, મુખ્યતા નહીં હૈ. તથા ગોત્રમેં નીચ ગોત્રકા હી ઉદય હૈ, ઇસલિયે હીન હો રહે હૈં. —
ઇસ પ્રકાર તિર્યંચ ગતિમેં મહા દુઃખ જાનના.
મનુષ્ય ગતિકે દુઃખ
તથા મનુષ્યગતિમેં અસંખ્યાત જીવ તો લબ્ધિ-અપર્યાપ્ત હૈં વે સમ્મૂર્ચ્છન હી હૈં, ઉનકી
આયુ તો ઉચ્છ્વાસકે અઠારહવેં ભાગ માત્ર હૈ. તથા કિતને હી જીવ ગર્ભમેં આકર થોડે હી
કાલમેં મરણ પાતે હૈં, ઉનકી તો શક્તિ પ્રગટ ભાસિત નહીં હોતી; ઉનકે દુઃખ એકેન્દ્રિયવત્
જાનના. વિશેષ હૈ સો વિશેષ જાનના.
તથા ગર્ભજોંકે કુછ કાલ ગર્ભમેં રહનેકે બાદ બાહર નિકલના હોતા હૈ. ઉનકે દુઃખકા
વર્ણન કર્મ-અપેક્ષાસે પહલે વર્ણન કિયા હૈ વૈસે જાનના. વહ સર્વ વર્ણન ગર્ભજ મનુષ્યોંકે સમ્ભવ
હૈ. અથવા તિર્યંચોંકા વર્ણન કિયા હૈ ઉસ પ્રકાર જાનના.
વિશેષ યહ હૈ કિ — યહાઁ કોઈ શક્તિ વિશેષ પાયી જાતી હૈ તથા રાજાદિકોંકે વિશેષ
સાતાકા ઉદય હોતા હૈ તથા ક્ષત્રિયાદિકોંકો ઉચ્ચ ગોત્રકા ભી ઉદય હોતા હૈ. તથા ધન-
કુટુમ્બાદિકકા નિમિત્ત વિશેષ પાયા જાતા હૈ — ઇત્યાદિ વિશેષ જાનના.