-
૭૦ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
(ગ) દુઃખકા સામાન્ય સ્વરૂપ
અબ ઇસ સર્વ દુઃખકા સામાન્યસ્વરૂપ કહતે હૈં. દુઃખકા લક્ષણ આકુલતા હૈ ઔર
આકુલતા ઇચ્છા હોને પર હોતી હૈ.
ચાર પ્રકારકી ઇચ્છાએઁ
ઇસ સંસારી જીવકે ઇચ્છા અનેક પ્રકાર પાયી જાતી હૈંઃ —
(૧) એક ઇચ્છા તો વિષય-ગ્રહણકી હૈ, ઉસસે યહ દેખના-જાનના ચાહતા હૈ. જૈસે —
વર્ણ દેખનેકી, રાગ સુનનેકી, અવ્યક્તકો જાનનેકી, ઇત્યાદિ ઇચ્છા હોતી હૈ. વહાઁ અન્ય કોઈ
પીડા નહીં હૈ, પરન્તુ જબ તક દેખતા-જાનતા નહીં હૈ તબ તક મહા વ્યાકુલ હોતા હૈ. ઇસ
ઇચ્છા કા નામ વિષય હૈ.
તથા (૨) એક ઇચ્છા કષાયભાવોંકે અનુસાર કાર્ય કરનેકી હૈ, જિસસે વહ કાર્ય કરના
ચાહતા હૈ. જૈસે — બુરા કરનેકી, હીન કરનેકી ઇત્યાદિ ઇચ્છા હોતી હૈ. યહાઁ ભી અન્ય કોઈ
પીડા નહીં હૈ, પરન્તુ જબ તક કાર્ય ન હો તબ તક મહા વ્યાકુલ હોતા હૈ. ઇસ ઇચ્છાકા
નામ કષાય હૈ.
તથા (૩) એક ઇચ્છા પાપકે ઉદયસે જો શરીરમેં યા બાહ્ય અનિષ્ટ કારણ મિલતે હૈં
ઉનકો દૂર કરનેકી હોતી હૈ. જૈસે — રોગ, પીડા, ક્ષુધા આદિકા સંયોગ હોને પર ઉન્હેં દૂર
કરનેકી ઇચ્છા હોતી હૈ સો યહાઁ યહી પીડા માનતા હૈ, જબ તક વહ દૂર ન હો તબ તક
મહા વ્યાકુલ રહતા હૈ. ઇસ ઇચ્છાકા નામ પાપકા ઉદય હૈ.
ઇસ પ્રકાર ઇન તીન પ્રકારકી ઇચ્છા હોને પર સભી દુઃખ માનતે હૈં સો દુઃખ હી હૈ.
તથા (૪) એક ઇચ્છા બાહ્ય નિમિત્તસે બનતી હૈ; સો ઇન તીન પ્રકારકી ઇચ્છાઓંકે
અનુસાર પ્રવર્તનેકી ઇચ્છા હોતી હૈ. ઇન તીન પ્રકારકી ઇચ્છાઓંમેં એક-એક પ્રકારકી ઇચ્છાકે
અનેક પ્રકાર હૈં. વહાઁ કિતને હી પ્રકારકી ઇચ્છા પૂર્ણ હોનેકે કારણ પુણ્યોદયસે મિલતે હૈં,
પરન્તુ ઉનકા સાધન એકસાથ નહીં હો સકતા; ઇસલિયે એકકો છોડકર અન્યમેં લગતા હૈ,
ફિ ર ભી ઉસે છોડકર અન્યમેં લગતા હૈ. જૈસે — કિસીકો અનેક પ્રકારકી સામગ્રી મિલી હૈ.
વહાઁ વહ કિસીકો દેખતા હૈ, ઉસે છોડકર રાગ સુનતા હૈ, ફિ ર ઉસે છોડકર કિસીકા બુરા
કરને લગ જાતા હૈ, ઉસે છોડકર ભોજન કરતા હૈ; અથવા દેખનેમેં હી એકકો દેખકર અન્યકો
દેખતા હૈ. — ઇસી પ્રકાર અનેક કાર્યોંકી પ્રવૃત્તિમેં ઇચ્છા હોતી હૈ. સો ઇસ ઇચ્છાકા નામ
પુણ્યકા ઉદય હૈ.