-
તીસરા અધિકાર ][ ૭૩
મન દ્વારા સ્મરણાદિ હોને પર અસ્પષ્ટ જાનના કુછ હોતા હૈ. યહાઁ તો જિસ પ્રકાર ત્વચા,
જિહ્વા ઇત્યાદિસે સ્પર્શ, રસાદિકકા — સ્પર્શ કરને પર, સ્વાદ લેને પર સૂઁઘને – દેખને – સુનને પર
જૈસા સ્પષ્ટ જાનના હોતા હૈ ઉસસે ભી અનન્તગુણા સ્પષ્ટ જાનના ઉનકે હોતા હૈ.
વિશેષ ઇતના હુઆ હૈ કિ — વહાઁ ઇન્દ્રિયવિષયકા સંયોગ હોને પર હી જાનના હોતા
થા, યહાઁ દૂર રહકર ભી વૈસા હી જાનના હોતા હૈ — યહ શક્તિકી મહિમા હૈ. તથા મન
દ્વારા કુછ અતીત, અનાગતકો તથા અવ્યક્તકો જાનના ચાહતા થા; અબ સર્વ હી અનાદિસે
અનન્તકાલ પર્યન્ત સર્વ પદાર્થોંકે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવોંકો યુગપત્ જાનતા હૈ, કોઈ બિના
જાને નહીં રહા જિસકો જાનનેકી ઇચ્છા ઉત્પન્ન હો. ઇસ પ્રકાર યહ દુઃખ ઔર દુઃખોંકે કારણ
ઉનકા અભાવ જાનના.
તથા મોહકે ઉદયસે મિથ્યાત્વ ઔર કષાયભાવ હોતે થે ઉનકા સર્વથા અભાવ હુઆ
ઇસલિયે દુઃખકા અભાવ હુઆ; તથા ઇનકે કારણોંકા અભાવ હુઆ, ઇસલિએ દુઃખકે કારણોંકા
ભી અભાવ હુઆ હૈ. ઉન કારણોંકા અભાવ યહાઁ દિખાતે હૈંઃ —
સર્વ તત્ત્વ યથાર્થ પ્રતિભાસિત હોને પર અતત્ત્વશ્રદ્ધાનરૂપ મિથ્યાત્વ કૈસે હો? કોઈ અનિષ્ટ
નહીં રહા, નિંદક સ્વયમેવ અનિષ્ટકો પ્રાપ્ત હોતા હી હૈ; સ્વયં ક્રોધ કિસ પર કરેં? સિદ્ધોંસે
ઊઁચા કોઈ હૈ નહીં, ઇન્દ્રાદિક સ્વયમેવ નમન કરતે હૈં ઔર ઇષ્ટકો પાતે હૈં; કિસસે માન કરેં?
સર્વ ભવિતવ્ય ભાસિત હો ગયા, કાર્ય રહા નહીં, કિસીસે પ્રયોજન રહા નહીં હૈ; કિસકા લોભ
કરેં? કોઈ અન્ય ઇષ્ટ રહા નહીં; કિસ કારણસે હાસ્ય હો? કોઈ અન્ય ઇષ્ટ પ્રીતિ કરને યોગ્ય
હૈ નહીં; ફિ ર કહાઁ રતિ કરેં? કોઈ દુઃખદાયક સંયોગ રહા નહીં હૈ; કહાઁ અરતિ કરેં? કોઈ
ઇષ્ટ-અનિષ્ટ સંયોગ-વિયોગ હોતા નહીં હૈ; કિસકા શોક કરેં? કોઈ અનિષ્ટ કરનેવાલા કારણ
રહા નહીં હૈ; કિસકા ભય કરેં? સર્વ વસ્તુએઁ અપને સ્વભાવ સહિત ભાસિત હોતી હૈં, અપનેકો
અનિષ્ટ નહીં હૈં, કહાઁ જુગુપ્સા કરેં? કામપીડા દૂર હોનેસે સ્ત્રી-પુરુષ દોનેંસે રમણ કરનેકા કુછ
પ્રયોજન નહીં રહા; કિસલિયે પુરુષ, સ્ત્રી યા નપુંસકવેદરૂપ ભાવ હો? — ઇસ પ્રકાર મોહ ઉત્પન્ન
હોનેકે કારણોંકા અભાવ જાનના.
તથા અન્તરાયકે ઉદયસે શક્તિ હીનપનેકે કારણ પૂર્ણ નહીં હોતી થી, અબ ઉસકા અભાવ
હુઆ, ઇસલિયે દુઃખકા અભાવ હુઆ. તથા અનન્તશક્તિ પ્રગટ હુઈ, ઇસલિયે દુઃખકે કારણકા
ભી અભાવ હુઆ.
યહાઁ કોઈ કહે કિ — દાન, લાભ, ભોગ, ઉપભોગ તો કરતે નહીં હૈં; ઇનકી શક્તિ
કૈસે પ્રગટ હુઈ?