-
૮૦ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
મિથ્યાદર્શનકી પ્રવૃત્તિ
અબ, સંસારી જીવોંકે મિથ્યાદર્શનકી પ્રવૃત્તિ કૈસે પાયી જાતી હૈ સો કહતે હૈં. યહાઁ
વર્ણન તો શ્રદ્ધાનકા કરના હૈ; પરન્તુ જાનેગા તો શ્રદ્ધાન કરેગા, ઇસલિયે જાનનેકી મુખ્યતાસે
વર્ણન કરતે હૈં.
જીવ-અજીવતત્ત્વ સમ્બન્ધી અયથાર્થ શ્રદ્ધાન
અનાદિકાલસે જીવ હૈ વહ કર્મકે નિમિત્તસે અનેક પર્યાયેં ધારણ કરતા હૈ. વહાઁ પૂર્વ
પર્યાયકો છોડતા હૈ, નવીન પર્યાય ધારણ કરતા હૈ. તથા વહ પર્યાય એક તો સ્વયં આત્મા
ઔર અનન્ત પુદ્ગલપરમાણુમય શરીર ઉનસે એકપિણ્ડ બન્ધાનરૂપ હૈ. તથા જીવકો ઉસ
પર્યાયમેં — ‘યહ મૈં હૂઁ’ — ઐસી અહંબુદ્ધિ હોતી હૈ. તથા સ્વયં જીવ હૈ, ઉસકા સ્વભાવ તો
જ્ઞાનાદિક હૈ ઔર વિભાવ ક્રોધાદિક હૈં ઔર પુદ્ગલપરમાણુઓંકે વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શાદિ સ્વભાવ
હૈં — ઉન સબકો અપના સ્વરૂપ માનતા હૈ.
‘યે મેરે હૈં’ — ઇસ પ્રકાર ઉનમેં મમત્વબુદ્ધિ હોતી હૈ. તથા સ્વયં જીવ હૈ, ઉસકે
જ્ઞાનાદિકકી તથા ક્રોધાદિકકી અધિકતા-હીનતારૂપ અવસ્થા હોતી હૈ ઔર પુદ્ગલપરમાણુઓંકી
વર્ણાદિ પલટનેરૂપ અવસ્થા હોતી હૈ ઉન સબકો અપની અવસ્થા માનતા હૈ. ‘યહ મેરી અવસ્થા
હૈ’ — ઐસી મમત્વબુદ્ધિ કરતા હૈ.
તથા જીવ ઔર શરીરકે નૈમિત્ત-નૈમિત્તિક સમ્બન્ધ હૈ, ઇસલિયે જો ક્રિયા હોતી હૈ ઉસે
અપની માનતા હૈ. અપના દર્શન-જ્ઞાન સ્વભાવ હૈ, ઉસકી પ્રવૃત્તિકો નિમિત્તમાત્ર શરીરકે અંગરૂપ
સ્પર્શનાદિ દ્રવ્યઇન્દ્રિયાઁ હૈં; યહ ઉન્હેં એક માનકર ઐસા માનતા હૈ કિ — હાથ આદિસે મૈંને સ્પર્શ
કિયા, જીભસે સ્વાદ લિયા, નાસિકાસે સૂઁઘા, નેત્રસે દેખા, કાનોંસે સુના. મનોવર્ગણારૂપ આઠ
પંખુડિયોંકે ફૂ લે કમલકે આકારકા હૃદયસ્થાનમેં દ્રવ્યમન હૈ, વહ દૃષ્ટિગમ્ય નહીં ઐસા હૈ, સો
શરીરકા અંગ હૈ; ઉસકે નિમિત્ત હોને પર સ્મરણાદિરૂપ જ્ઞાનકી પ્રવૃત્તિ હોતી હૈ. યહ દ્રવ્યમનકો
ઔર જ્ઞાનકો એક માનકર ઐસા માનતા હૈ કિ મૈંને મનસે જાના.
તથા અપનેકો બોલનેકી ઇચ્છા હોતી હૈ તબ અપને પ્રદેશોંકો જિસ પ્રકાર બોલના બને
ઉસ પ્રકાર હિલાતા હૈ, તબ એકક્ષેત્રાવગાહ સમ્બન્ધકે કારણ શરીરકે અંગ ભી હિલતે હૈં.
ઉનકે નિમિત્તસે ભાષાવર્ગણારૂપ પુદ્ગલ વચનરૂપ પરિણમિત હોતે હૈં; યહ સબકો એક માનકર
ઐસા માનતા હૈ કિ મૈં બોલતા હૂઁ.
તથા અપનેકો ગમનાદિ ક્રિયાકી યા વસ્તુ ગ્રહણાદિકકી ઇચ્છા હોતી હૈ તબ અપને
પ્રદેશોંકો જૈસે કાર્ય બને વૈસે હિલાતા હૈ. વહાઁ એકક્ષેત્રાવગાહકે કારણ શરીરકે અંગ હિલતે
હૈં તબ વહ કાર્ય બનતા હૈ; અથવા અપની ઇચ્છાકે બિના શરીર હિલતા હૈ તબ અપને પ્રદેશ