-
14 ] [ mokṣamārgaprakāśak
ab, yahān̐, kaise śāstra parḥane — sunane yogya haiṁ tathā un śāstroṁke vaktā — śrotā kaise
hone cāhiye, usakā varṇan karate haiṁ.
parḥane – sunane yogya śāstra
jo śāstra mokṣamārgakā prakāś kareṁ vahī śāstra parḥane — sunane yogya haiṁ; kyoṁki jīv
saṁsārameṁ nānā duḥkhoṁse pīṛit haiṁ. yadi śāstrarūpī dīpak dvārā mokṣamārgako prāpta kar leṁ
to us mārgameṁ svayaṁ gaman kar un duḥkhoṁse mukta hoṁ. so mokṣamārga ek vītarāgabhāv hai;
isaliye jin śāstroṁmeṁ kisī prakār rāg-dveṣ-mohabhāvoṁkā niṣedh karake vītarāgabhāvakā prayojan
pragaṭ kiyā ho unhīṁ śāstroṁkā parḥane – sunanā ucit hai. tathā jin śāstroṁmeṁ śrr̥ṁgār – bhog –
kutūhalādikakā poṣaṇ karake rāgabhāvakā; hiṁsā – yuddhādikakā poṣaṇ karake dveṣabhāvakā; aur
atattvaśraddhānakā poṣaṇ karake mohabhāv kā prayojan pragaṭ kiyā ho ve śāstra nahīṁ, śastra
haiṁ; kyoṁki jin rāg-dveṣ-moh bhāvoṁse jīv anādise duḥkhī huā unakī vāsanā jīvako
binā sikhalāye hī thī aur in śāstroṁ dvārā unhīṁkā poṣaṇ kiyā, bhalā honekī kyā
śikṣā dī ? jīvakā svabhāv ghāt hī kiyā. isaliye aise śāstroṁkā parḥane – sunanā ucit
nahīṁ hai.
yahān̐ parḥane – sunanā jis prakār kahā; usī prakār joṛanā, sīkhanā, sikhānā, vicāranā,
likhānā ādi kārya bhī upalakṣaṇase jān lenā.
isaprakār jo sākṣāt athavā paramparāse vītarāgabhāvakā poṣaṇ kare — aise śāstra hī
kā abhyās karane yogya hai.
vaktākā svarūp
ab inake vaktākā svarūp kahate haiṁḥ — pratham to vaktā kaisā honā cāhiye ki jo
jainaśraddhānameṁ dr̥rḥ ho; kyoṁki yadi svayaṁ aśraddhānī ho to auroṁko śraddhānī kaise kare? śrotā
to svayaṁ hī se hīnabuddhike dhārak haiṁ, unheṁ kisī yukti dvārā śraddhānī kaise kare? aur śraddhān
hī sarva dharmakā mūl hai✽
, punaśca, vaktā kaisā honā cāhiye ki jise vidyābhyās karanese śāstra-
parḥaneyogya buddhi pragaṭ huī ho; kyoṁki aisī śaktike binā vaktāpanekā adhikārī kaise ho ?
punaśca, vaktā kaisā honā cāhiye ki jo samyagjñān dvārā sarva prakārake vyavahār-niścayādirūp
vyākhyānakā abhiprāy pahicānatā ho; kyoṁki yadi aisā na ho to kahīṁ anya prayojanasahit
✽
daṁsaṇamūlo dhammo (darśanaprābhr̥t, gāthā-2)