Moksha-Marg Prakashak-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 37 of 350
PDF/HTML Page 65 of 378

 

background image
-
tīsarā adhikār ][ 47
to anubhavan hai nahīṁ. tathā maiṁne nr̥tya dekhā, rāg sunā, phū la sūn̐ghe, (padārthakā svād liyā,
padārthakā sparśa kiyā) śāstra jānā, mujhe yah jānanā;
is prakār jñeyamiśrit jñānakā anubhavan
hai, usase viṣayoṁkī hī pradhānatā bhāsit hotī hai. is prakār is jīvako mohake nimittase
viṣayoṁkī icchā pāyī jātī hai.
vahān̐ icchā to trikālavartī sarvaviṣayoṁko grahaṇ karanekī hai. maiṁ sarvakā sparśa karūn̐,
sarvakā svād lūn̐, sarvako sūn̐ghūn̐, sarvako dekhūn̐, sarvako sunūn̐, sarvako jānūn̐; icchā to itanī hai.
parantu śakti itanī hī hai ki indriyoṁke sanmukh ānevāle vartamān sparśa, ras, gandha, varṇa,
śabda; unameṁse kisīko kiṁcit mātra grahaṇ kare tathā smaraṇādikase man dvārā kiṁcit jāne,
so bhī bāhya anek kāraṇ milane par siddha ho. isalie icchā kabhī pūrṇa nahīṁ hotī.
aisī icchā to kevalajñān hone par sampūrṇa ho.
kṣayopaśamarūp indriyoṁse to icchā pūrṇa hotī nahīṁ hai, isaliye mohake nimittase indriyoṁko
apane-apane viṣay-grahaṇakī nirantar icchā hotī hī rahatī hai; usase ākulit hokar duḥkhī
ho rahā hai. aisā duḥkhī ho rahā hai ki kisī ek viṣayake grahaṇake artha apane maraṇako
bhī nahīṁ ginatā hai. jaise hāthīko kapaṭakī hathinīkā śarīr sparśa karanekī, macchako baṁsīmeṁ
lagā huā māṁsakā svād lenekī, bhramarako kamal-sugandha sūṁghanekī, pataṁgeko dīpakakā varṇa dekhanekī
aur hariṇako rāg sunanekī icchā aisī hotī hai ki tatkāl maranā bhāsit ho tathāpi maraṇako
nahīṁ ginate. viṣayoṁkā grahaṇ karane par usake maraṇ hotā thā, viṣayasevan nahīṁ karane par
indriyoṁ kī pīṛā adhik bhāsit hotī hai. in indriyoṁkī pīṛāse pīṛitarūp sarva jīv
nirvicār hokar jaise koī duḥkhī parvatase gir paṛe vaise hī viṣayoṁmeṁ chalān̐g lagāte haiṁ. nānā
kaṣṭase dhan utpanna karate haiṁ, use viṣayake artha khote haiṁ. tathā viṣayoṁke artha jahān̐ maraṇ
honā jānate haiṁ vahān̐ bhī jāte haiṁ. narakādike kāraṇ jo hiṁsādik kārya unheṁ karate haiṁ tathā
krodhādi kaṣāyoṁko utpanna karate haiṁ.
ve kareṁ kyā? indriyoṁkī pīṛā sahī nahīṁ jātī, isaliye anya vicār kuch ātā
nahīṁ. isī pīṛāse pīṛit hue indrādik haiṁ; ve bhī viṣayoṁmeṁ ati āsakta ho rahe haiṁ.
jaise khāj-rogase pīṛit huā puruṣ āsakta hokar khujātā hai, pīṛā na ho to kisaliye
khujāye; usī prakār indriyarogase pīṛit hue indrādik āsakta hokar viṣay sevan karate haiṁ.
pīṛā na ho to kisaliye viṣay sevan kareṁ?
is prakār jñānāvaraṇ-darśanāvaraṇake kṣayopaśamase huā indriyajanit jñān hai, vah
mithyādarśanādike nimittase icchāsahit hokar duḥkhakā kāraṇ huā hai.