-
76 ] [ mokṣamārgaprakāśak
cauthā adhikār
mithyādarśan-jñān-cāritrakā nirūpaṇ
dohā — is bhavake sab duḥkhanike, kāraṇ mithyābhāv.
tinikī sattā nāś kari, pragaṭai mokṣa upāv ..
ab yahān̐ saṁsār duḥkhoṁke bījabhūt mithyādarśan, mithyājñān, mithyācāritra haiṁ unake
svarūpakā viśeṣ nirūpaṇ karate haiṁ. jaise vaidya hai so rogake kāraṇoṁko viśeṣarūpase kahe to
rogī kupathya sevan na kare, tab rog rahit ho. usī prakār yahān̐ saṁsārake kāraṇoṁkā viśeṣ
nirūpaṇ karate haiṁ, jisase saṁsārī mithyātvādikakā sevan na kare, tab saṁsār rahit ho. isaliye
mithyādarśanādikakā viśeṣ nirūpaṇ karate haiṁḥ —
mithyādarśanakā svarūp
yah jīv anādise karma-sambandha sahit hai. usako darśanamohake udayase huā jo
atattvaśraddhān usakā nām mithyādarśan hai kyoṁki tadbhāv so tattva, arthāt jo śraddhān karane
yogya artha hai usakā jo bhāv – svarūp usakā nām tattva hai. tattva nahīṁ usakā nām atattva
hai isaliye atattva hai vah asatya hai; ataḥ isīkā nām mithyā hai. tathā ‘aise hī yah
hai’ — aisā pratītibhāv usakā nām śraddhān hai.
yahān̐ śraddhānakā hī nām darśan hai. yadyapi darśanakā śabdārtha sāmānya avalokan hai
tathāpi yahān̐ prakaraṇavaś isī dhātukā artha śraddhān jānanā. — aisā hī sarvārthasiddhi nāmak
sūtrakī ṭīkāmeṁ kahā hai. kyoṁki sāmānya avalokan saṁsār – mokṣakā kāraṇ nahīṁ hotā; śraddhān
hī saṁsār – mokṣakā kāraṇ hai, isaliye saṁsār – mokṣake kāraṇameṁ darśanakā artha śraddhān hī jānanā.
tathā mithyārūp jo darśan arthāt śraddhān, usakā nām mithyādarśan hai. jaisā vastukā
svarūp nahīṁ hai vaisā mānanā, jaisā hai vaisā nahīṁ mānanā, aisā viparītābhiniveś arthāt viparīt
abhiprāy, usako liye hue mithyādarśan hotā hai.