-
cauthā adhikār ][ 79
tathā sarvathā sarva karmabandhakā abhāv honā usakā nām mokṣa hai. yadi use nahīṁ pahicāne
to usakā upāy nahīṁ kare, tab saṁsārameṁ karmabandhase utpanna duḥkhoṁko hī sahe; isaliye mokṣako
jānanā. is prakār jīvādi sāt tattva jānanā.
tathā śāstrādi dvārā kadācit unheṁ jāne, parantu aise hī haiṁ aisī pratīti na āyī
to jānanese kyā ho? isaliye unakā śraddhān karanā kāryakārī hai. aise jīvādi tattvoṁkā
satya śraddhān karane par hī duḥkh honekā abhāvarūp prayojanakī siddhi hotī hai. isaliye
jīvādik padārtha haiṁ ve hī prayojanabhūt jānanā.
tathā inake bhed puṇya-pāpādirūp haiṁ unakā bhī śraddhān prayojanabhūt hai, kyoṁki sāmānyase
viśeṣ balavān hai. is prakār ye padārtha to prayojanabhūt haiṁ, isaliye inakā yathārtha śraddhān
karane par to duḥkh nahīṁ hotā, sukh hotā hai; aur inakā yathārtha śraddhān kie binā duḥkh
hotā hai, sukh nahīṁ hotā.
tathā inake atirikta anya padārtha haiṁ ve aprayojanabhūt haiṁ, kyoṁki unakā yathārtha śraddhān
karo yā mat karo unakā śraddhān kuch sukh-duḥkhakā kāraṇ nahīṁ hai.
yahān̐ praśna uṭhatā hai ki — pahale jīv-ajīv padārtha kahe unameṁ to sabhī padārtha ā
gaye; unake sivā anya padārtha kaun rahe jinheṁ aprayojanabhūt kahā hai.
samādhānaḥ — padārtha to sab jīv-ajīvameṁ garbhit haiṁ, parantu un jīv-ajīvoṁke viśeṣ
bahut haiṁ. unameṁse jin viśeṣoṁ sahit jīv-ajīvakā yathārtha śraddhān karanese sva-parakā śraddhān
ho, rāgādik dūr karanekā śraddhān ho, unase sukh utpanna ho; tathā ayathārtha śraddhān karanese
sva-parakā śraddhān nahīṁ ho, rāgādik dūr karanekā śraddhān nahīṁ ho, isaliye duḥkh utpanna ho;
un viśeṣoṁ sahit jīv-ajīv padārthoṁ to prayojanabhūt jānanā.
tathā jin viśeṣoṁ sahit jīv-ajīvakā yathārtha śraddhān karane yā na karanese sva-parakā
śraddhān ho yā na ho, tathā rāgādik dūr karanekā śraddhān ho yā na ho — koī niyam nahīṁ
hai; un viśeṣoṁ sahit jīv-ajīv padārtha aprayojanabhūt jānanā.
jaise — jīv aur śarīrakā caitanya, mūrttatvādi viśeṣoṁse śraddhān karanā to prayojanabhūt
hai; aur manuṣyādi paryāyoṁkā tathā ghaṭ-paṭādikā avasthā, ākārādi viśeṣoṁse śraddhān karanā
aprayojanabhūt hai. isī prakār anya jānanā.
is prakār kahe gaye jo prayojanabhūt jīvādik tattva unake ayathārtha śraddhānakā nām
mithyādarśan jānanā.