Moksha-Marg Prakashak-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 33 of 350
PDF/HTML Page 61 of 378

 

background image
-
dūsarā adhikār ][ 43
tathā jaise koī navīn vastra pahinatā hai, kuchh kāl tak pahine rahatā hai, phi ra usako
chhoṛakar anya vastra pahinatā hai; usī prakār jīv navīn sharīr dhāraṇ karatā hai, kuchh kāl
tak dhāraṇ kiye rahatā hai, phi ra usako chhoṛakar anya sharīr dhāraṇ karatā hai. isaliye
sharīr-sambandhakī apekṣhā janmādik haĩn. jīv janmādi rahit nitya hī hai tathāpi mohī jīvako
atīt-anāgatakā vichār nahīn hai; isalie prāpta paryāyamātra hī apanī sthiti mānakar paryāy
sambandhī kāryommen hī tatpar ho rahā hai.
is prakār āyuse paryāyakī sthiti jānanā.
nāmakarmodayajanya avasthā
tathā nāmakarmase yah jīv manuṣhyādi gatiyoṅko prāpta hotā hai; us paryāyarūp apanī
avasthā hotī hai. vahān̐ tras-sthāvarādi visheṣh utpanna hote haĩn. tathā vahān̐ ekendriyādi jātiko
dhāraṇ karatā hai. is jātikarmake udayako aur matignānāvaraṇake kṣhayopashamako nimitta-
naimittikapanā jānanā. jaisā kṣhayopasham ho vaisī jāti prāpta karatā hai.
tathā sharīroṅkā sambandha hotā hai; vahān̐ sharīrake paramāṇu aur ātmāke pradeshoṅkā ek
bandhān hotā hai tathā saṅkoch-vistārarūp hokar sharīrapramāṇ ātmā rahatā hai. tathā nokarmarūp
sharīramen aṅgopāṅgādikake yogya sthān pramāṇasahit hote haĩn. isīse sparshan, rasanā ādi dravya-
indriyān̐ utpanna hotī hain tathā hr̥udayasthānamen āṭh paṅkhuriyoṅke phū le hue kamalake ākār dravyaman
hotā hai. tathā us sharīramen hī ākārādikakā visheṣh honā, varṇādikakā visheṣh honā aur
sthūl-sūkṣhmatvādikā honā ityādi kārya utpanna hote hain; so ve sharīrarūp pariṇamit paramāṇu is
prakār pariṇamit hote haĩn.
tathā shvāsochchhvās aur svar utpanna hote hain; ve bhī pudgalake piṇḍa hain aur sharīrase
ek bandhānarūp haĩn. inamen bhī ātmāke pradesh vyāpta haĩn. vahān̐ shvāsochchhvās to pavan hai.
jaise āhārakā grahaṇ kare aur nihārako nikāle tabhī jīnā hotā hai; usī prakār bāhya pavanako
grahaṇ kare aur abhyantar pavanako nikāle tabhī jīvitavya rahatā hai. isaliye shvāsochchhvās
jīvitavyakā kāraṇ hai. is sharīramen jis prakār hāṛ-mānsādik hain usī prakār pavan jānanā.
tathā jaise hastādikase kārya karate hain vaise hī pavanase hī kārya karate haĩn. mun̐hamen jo grās
rakhā use pavanase nigalate hain, malādik pavanase bāhar nikālate hain, vaise hī anya jānanā.
tathā nāṛī, vāyurog, vāyagolā ityādiko pavanarūp sharīrake aṅg jānanā.
svar hai vah shabda hai. so jaise vīṇākī tān̐tako hilāne par bhāṣhārūp hone yogya
jo pudgalaskandh hain ve sākṣhar yā anakṣhar shabdarūp pariṇamit hote hain; usī prakār tālu, hoṇṭh