-
252 ] [ mokShamArgaprakAshak
isakA artha haiH — is nishchayako a.ngIkAr karaneke liye vyavahAr dvArA upadesh dete
hai.n; parantu vyavahAranay hai so a.ngIkAr karane yogya nahI.n hai.
prashnaH — vyavahAr binA nishchayakA upadesh kaise nahI.n hotA? aur vyavahAranay kaise
a.ngIkAr nahI.n karanA? so kahie.
samAdhAnaH — nishchayase to AtmA paradravyo.nse bhinna, svabhAvo.nse abhinna svaya.nsiddha vastu
hai; use jo nahI.n pahichAnate, unase isI prakAr kahate rahe.n tab to ve samajh nahI.n pAye.n.
isaliye unako vyavahAranayase sharIrAdik paradravyo.nkI sApekShatA dvArA nar-nArak-pR^ithvIkAyAdirUp
jIvake visheSh kiye — tab manuShya jIv hai, nArakI jIv hai, ityAdi prakAr sahit unhe.n jIvakI
pahichAn huI.
athavA abhed vastume.n bhed utpanna karake j~nAn – darshanAdi guN-paryAyarUp jIvake visheSh
kiye tab jAnanevAlA jIv hai, dekhanevAlA jIv hai; — ityAdi prakAr sahit unako jIvakI
pahichAn huI.
tathA nishchayase vItarAgabhAv mokShamArga hai; use jo nahI.n pahichAnate unako aise hI kahate
rahe.n to ve samajh nahI.n pAye.n. tab unako vyavahAranayase, tattvashraddhAn – j~nAnapUrvak paradravyake nimitta
miTanekI sApekShatA dvArA vrat, shIl, sa.nyamAdirUp vItarAgabhAvake visheSh batalAye; tab unhe.n
vItarAgabhAvakI pahichAn huI.
isI prakAr anyatra bhI vyavahAr binA nishchayake upadeshakA na honA jAnanA.
tathA yahA.N vyavahArase nar – nArakAdi paryAyako hI jIv kahA, so paryAyako hI jIv
nahI.n mAn lenA. paryAy to jIv – pudgalake sa.nyogarUp hai.n. vahA.N nishchayase jIvadravya bhinna hai,
usahIko jIv mAnanA. jIvake sa.nyogase sharIrAdikako bhI upachArase jIv kahA, so kathanamAtra
hI hai, paramArthase sharIrAdik jIv hote nahI.n — aisA hI shraddhAn karanA.
tathA abhed AtmAme.n j~nAn-darshanAdi bhed kiye, so unhe.n bhedarUp hI nahI.n mAn lenA,
kyo.nki bhed to samajhAneke artha kiye hai.n. nishchayase AtmA abhed hI hai; usahIko jIv vastu
mAnanA. sa.nj~nA – sa.nkhyAdise bhed kahe so kathanamAtra hI hai.n; paramArthase bhinna-bhinna hai.n nahI.n; —
aisA hI shraddhAn karanA.
tathA paradravyakA nimitta miTAnekI apekShAse vrat – shIl – sa.nyamAdikako mokShamArga kahA, so
inhI.nko mokShamArga nahI.n mAn lenA; kyo.nki paradravyakA grahaN-tyAg AtmAke ho to AtmA
paradravyakA kartA-hartA ho jAye. parantu koI dravya kisI dravyake AdhIn hai nahI.n; isaliye