-
rahasyapUrNa chiThThI ][ 347
hai. usIprakAr anubhavame.n AtmA pratyakShakI bhA.Nti yathArtha pratibhAsit hotA hai, isaliye is
nyAyase AtmAkA bhI pratyakSha jAnanA hotA hai – aisA kahe.n to doSh nahI.n hai. kathan to anek
prakArase hai, vah sarva Agam-adhyAtma shAstro.nse jaise virodh na ho vaise vivakShAbhedase kathan
jAnanA.
yahA.N prashnaH – aisA anubhav kaunase guNasthAname.n hotA hai?
usakA samAdhAnaH – chauthese hI hotA hai, parantu chautheme.n to bahut kAlake antarAlase hotA
hai aur Uparake guNasthAno.nme.n shIghra-shIghra hotA hai.
phi ra yahA.N prashnaH – anubhav to nirvikalpa hai, vahA.N Uparake aur nIcheke guNasthAno.nme.n bhed
kyA?
usakA samAdhAnaH – pariNAmo.nkI magnatAme.n visheSh hai. jaise do puruSh nAm lete hai.n aur
dono.nke hI pariNAm nAmame.n hai.n; vahA.N ekako to magnatA visheSh hai aur ekako tho.DI hai –
usIprakAr jAnanA.
phi ra prashnaH – yadi nirvikalpa anubhavame.n koI vikalpa nahI.n hai to shukladhyAnakA pratham bhed
pR^ithaktvavitarkavichAr kahA, vahA.N ‘pR^ithaktvavitarka’ — nAnA prakArake shrutakA ‘vichAr’ — artha-vya.njan-
yog – sa.nkramaN — aisA kyo.n kahA?
samAdhAnaH – kathan do prakAr hai – ek sthUlarUp hai, ek sUkShmarUp hai. jaise sthUlatAse
to ChaThave.n hI guNasthAname.n sampUrNa brahmacharya vrat kahA aur sUkShmatAse navave.n guNasthAn tak maithun
sa.nj~nA kahI; usIprakAr yahA.N anubhavame.n nirvikalpatA sthUlarUp kahate hai.n. tathA sUkShmatAse
pR^ithaktvavitarka vichArAdik bhed va kaShAyAdik dasave.n guNasthAn tak kahe hai.n. vahA.N apane jAnaneme.n
va anyake jAnaneme.n Aye aise bhAvakA kathan sthUl jAnanA, tathA jo Ap bhI na jAne aur
kevalI bhagavAn hI jAne.n – aise bhAvakA kathan sUkShma jAnanA. charaNAnuyogAdikame.n sthUlakathanakI
mukhyatA hai aur karaNAnuyogame.n sUkShmakathanakI mukhyatA hai; – aisA bhed anyatra bhI jAnanA.
isaprakAr nirvikalpa anubhavakA svarUp jAnanA.
tathA bhAIjI, tumane tIn dR^iShTAnta likhe va dR^iShTAntame.n prashna likhA, so dR^iShTAnta sarvA.ng
milatA nahI.n hai. dR^iShTAnta hai vah ek prayojanako batalAtA hai; so yahA.N dvitIyAkA vidhu
(chandramA), jalabindu, agnikaNikA – yah to ekadesh hai.n aur pUrNamAsIkA chandra, mahAsAgar tathA
agnikuNDa – yah sarvadesh hai.n. usIprakAr chauthe guNasthAname.n AtmAke j~nAnAdiguN ekadesh pragaT