-
paramArthavachanikA ][ 351
ab, nishchay-vyavahArakA vivaraN likhate hai.nH –
nishchay to abhedarUp dravya, vyavahAr dravyake yathAsthit bhAva. parantu visheSh itanA ki –
jitane kAl sa.nsArAvasthA utane kAl vyavahAr kahA jAtA hai, siddha vyavahArAtIt kahe jAte hai.n,
kyo.nki sa.nsAr vyavahAr ekarUp batalAyA hai. sa.nsArI so vyavahArI, vyavahArI so sa.nsArI.
ab, tIno.n avasthAo.nkA vivaraN likhate hai.nH –
jitane kAl mithyAtva avasthA, utane kAl ashuddha nishchayAtmak dravya ashuddha-vyavahArI.
samyagdR^iShTi hote hI chaturtha guNasthAname.n bArahave.n guNasthAnak parya.nt mishra nishchayAtmak dravya
mishravyavahArI. kevalaj~nAnI shuddhanishchayAtmak shuddhavyavahArI.
ab, nishchay to dravyakA svarUp, vyavahAr sa.nsArAvasthit bhAv, usakA
vivaraN kahate hai.nH –
mithyAdR^iShTi jIv apanA svarUp nahI.n jAnatA, isaliye parasvarUpame.n magna hokar kArya mAnatA
hai; vah kArya karatA huA ashuddha vyavahArI kahA jAtA hai.
samyagdR^iShTi apane svarUpako parokSha pramAN dvArA anubhavatA hai; parasattA – parasvarUpase apanA
kArya na mAnatA huA yogadvArase apane svarUpake dhyAn-vichArarUp kriyA karatA hai, vah kArya
karate hue mishravyavahArI kahA jAtA hai.
kevalaj~nAnI yathAkhyAtachAritrake balase shuddhAtmasvarUpakA ramaNashIl hai, isaliye
shuddhavyavahArI kahA jAtA hai. yogArU.Dh.h.h avasthA vidyamAn hai, isaliye vyavahArI nAm kahate
hai.n. shuddhavyavahArakI sarahad terahave.n guNasthAnase lekar chaudahave.n guNasthAn paryanta jAnanA.
asiddhatvapariNamanatvAt vyavahAraH.
ab, tIno.n vyavahArakA svarUp kahate hai.nH –
ashuddhavyavahAr shubhAshubhAchArarUp, shuddhAshuddhAvyavahAr shubhopayogamishrit svarUpAcharaNarUp,
shuddhavyavahAr shuddhasvarUpAcharaNarUpa.
parantu visheSh inakA itanA ki koI kahe ki shuddhasvarUpAcharaNAtma to siddhame.n bhI vidyamAn
hai, vahA.N bhI vyavahAr sa.nj~nA kahanA chAhiye. parantu aisA nahI.n hai, kyo.nki sa.nsArI avasthAparyanta
vyavahAr kahA jAtA hai. sa.nsArAvasthAke miTane par vyavahAr bhI miTA kahA jAtA hai. yahA.N
yah sthApanA kI hai. isaliye siddha vyavahArAtIt kahe jAte hai.n.
iti vyavahAr vichAr samApta.