-
paramArthavachanikA ][ 355
jo j~nAn ho vah svasattAvala.nbanashIl hotA hai, usakA nAm j~nAna. us j~nAnako
sahakArabhUt nimittarUp nAnAprakArake audayikabhAv hote hai.n, un audayikabhAvo.nkA j~nAtA tamAshagIr
hai, na kartA hai, na bhoktA hai, na avalambI hai; isaliye koI aisA kahe ki isaprakArake
audayikabhAv sarvathA ho.n to phalAnA guNasthAn kahA jAy to jhUTh hai. unho.nne dravyakA svarUp
sarvathA prakAr nahI.n jAnA hai.
kyo.n? – isaliye ki aur guNasthAno.nkI kaun bAt chalAye? kevalIke bhI
audayikabhAvo.nkI nAnAprakAratA jAnanA. kevalIke bhI audayikabhAv ek-se nahI.n hote. kisI
kevalIko daNDa-kapATarUp kriyAkA uday hotA hai, kisI kevalIko nahI.n hotA. jab kevalIme.n
bhI udayakI nAnAprakAratA hai tab aur guNasthAnakI kaun bAt chalAye?
isaliye audayikabhAvo.nke bharose j~nAn nahI.n hai, j~nAn svashaktipramAN hai. sva-par-
prakAshakaj~nAnakI shakti, j~nAyakapramAN j~nAn, svarUpAcharaNarUp chAritra yathAnubhavapramAN – yah j~nAtAkA
sAmarthyapanA hai.
in bAto.nkA vivaraN kahA.N tak likhe.n, kahA.N tak kahe.n? vachanAtIt, indriyAtIt,
j~nAnAtIt hai, isalie yah vichAr bahut kyA likhe.n? jo j~nAtA hogA vah tho.DA hI likhA
bahut karake samajhegA, jo aj~nAnI hogA vah yah chiTThI sunegA sahI, parantu samajhegA nahI.n.
yah vachanikA jyo.n kI tyo.n sumatipramAN kevalIvachanAnusArI hai. jo ise sunegA, samajhegA,
shraddhegA; use kalyANakArI hai – bhAgyapramANa.
iti paramArthavachanikA.
❁