-
ତୀସରା ଅଧିକାର ][ ୭୩
ମନ ଦ୍ଵାରା ସ୍ମରଣାଦି ହୋନେ ପର ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଜାନନା କୁଛ ହୋତା ହୈ. ଯହାଁ ତୋ ଜିସ ପ୍ରକାର ତ୍ଵଚା,
ଜିହ୍ଵା ଇତ୍ଯାଦିସେ ସ୍ପର୍ଶ, ରସାଦିକକା — ସ୍ପର୍ଶ କରନେ ପର, ସ୍ଵାଦ ଲେନେ ପର ସୂଁଘନେ – ଦେଖନେ – ସୁନନେ ପର
ଜୈସା ସ୍ପଷ୍ଟ ଜାନନା ହୋତା ହୈ ଉସସେ ଭୀ ଅନନ୍ତଗୁଣା ସ୍ପଷ୍ଟ ଜାନନା ଉନକେ ହୋତା ହୈ.
ଵିଶେଷ ଇତନା ହୁଆ ହୈ କି — ଵହାଁ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯକା ସଂଯୋଗ ହୋନେ ପର ହୀ ଜାନନା ହୋତା
ଥା, ଯହାଁ ଦୂର ରହକର ଭୀ ଵୈସା ହୀ ଜାନନା ହୋତା ହୈ — ଯହ ଶକ୍ତିକୀ ମହିମା ହୈ. ତଥା ମନ
ଦ୍ଵାରା କୁଛ ଅତୀତ, ଅନାଗତକୋ ତଥା ଅଵ୍ଯକ୍ତକୋ ଜାନନା ଚାହତା ଥା; ଅବ ସର୍ଵ ହୀ ଅନାଦିସେ
ଅନନ୍ତକାଲ ପର୍ଯନ୍ତ ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ଦ୍ରଵ୍ଯ, କ୍ଷେତ୍ର, କାଲ, ଭାଵୋଂକୋ ଯୁଗପତ୍ ଜାନତା ହୈ, କୋଈ ବିନା
ଜାନେ ନହୀଂ ରହା ଜିସକୋ ଜାନନେକୀ ଇଚ୍ଛା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋ. ଇସ ପ୍ରକାର ଯହ ଦୁଃଖ ଔର ଦୁଃଖୋଂକେ କାରଣ
ଉନକା ଅଭାଵ ଜାନନା.
ତଥା ମୋହକେ ଉଦଯସେ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ ଔର କଷାଯଭାଵ ହୋତେ ଥେ ଉନକା ସର୍ଵଥା ଅଭାଵ ହୁଆ
ଇସଲିଯେ ଦୁଃଖକା ଅଭାଵ ହୁଆ; ତଥା ଇନକେ କାରଣୋଂକା ଅଭାଵ ହୁଆ, ଇସଲିଏ ଦୁଃଖକେ କାରଣୋଂକା
ଭୀ ଅଭାଵ ହୁଆ ହୈ. ଉନ କାରଣୋଂକା ଅଭାଵ ଯହାଁ ଦିଖାତେ ହୈଂଃ —
ସର୍ଵ ତତ୍ତ୍ଵ ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରତିଭାସିତ ହୋନେ ପର ଅତତ୍ତ୍ଵଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ କୈସେ ହୋ? କୋଈ ଅନିଷ୍ଟ
ନହୀଂ ରହା, ନିଂଦକ ସ୍ଵଯମେଵ ଅନିଷ୍ଟକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୀ ହୈ; ସ୍ଵଯଂ କ୍ରୋଧ କିସ ପର କରେଂ? ସିଦ୍ଧୋଂସେ
ଊଁଚା କୋଈ ହୈ ନହୀଂ, ଇନ୍ଦ୍ରାଦିକ ସ୍ଵଯମେଵ ନମନ କରତେ ହୈଂ ଔର ଇଷ୍ଟକୋ ପାତେ ହୈଂ; କିସସେ ମାନ କରେଂ?
ସର୍ଵ ଭଵିତଵ୍ଯ ଭାସିତ ହୋ ଗଯା, କାର୍ଯ ରହା ନହୀଂ, କିସୀସେ ପ୍ରଯୋଜନ ରହା ନହୀଂ ହୈ; କିସକା ଲୋଭ
କରେଂ? କୋଈ ଅନ୍ଯ ଇଷ୍ଟ ରହା ନହୀଂ; କିସ କାରଣସେ ହାସ୍ଯ ହୋ? କୋଈ ଅନ୍ଯ ଇଷ୍ଟ ପ୍ରୀତି କରନେ ଯୋଗ୍ଯ
ହୈ ନହୀଂ; ଫି ର କହାଁ ରତି କରେଂ? କୋଈ ଦୁଃଖଦାଯକ ସଂଯୋଗ ରହା ନହୀଂ ହୈ; କହାଁ ଅରତି କରେଂ? କୋଈ
ଇଷ୍ଟ-ଅନିଷ୍ଟ ସଂଯୋଗ-ଵିଯୋଗ ହୋତା ନହୀଂ ହୈ; କିସକା ଶୋକ କରେଂ? କୋଈ ଅନିଷ୍ଟ କରନେଵାଲା କାରଣ
ରହା ନହୀଂ ହୈ; କିସକା ଭଯ କରେଂ? ସର୍ଵ ଵସ୍ତୁଏଁ ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵ ସହିତ ଭାସିତ ହୋତୀ ହୈଂ, ଅପନେକୋ
ଅନିଷ୍ଟ ନହୀଂ ହୈଂ, କହାଁ ଜୁଗୁପ୍ସା କରେଂ? କାମପୀଡ଼ା ଦୂର ହୋନେସେ ସ୍ତ୍ରୀ-ପୁରୁଷ ଦୋନେଂସେ ରମଣ କରନେକା କୁଛ
ପ୍ରଯୋଜନ ନହୀଂ ରହା; କିସଲିଯେ ପୁରୁଷ, ସ୍ତ୍ରୀ ଯା ନପୁଂସକଵେଦରୂପ ଭାଵ ହୋ? — ଇସ ପ୍ରକାର ମୋହ ଉତ୍ପନ୍ନ
ହୋନେକେ କାରଣୋଂକା ଅଭାଵ ଜାନନା.
ତଥା ଅନ୍ତରାଯକେ ଉଦଯସେ ଶକ୍ତି ହୀନପନେକେ କାରଣ ପୂର୍ଣ ନହୀଂ ହୋତୀ ଥୀ, ଅବ ଉସକା ଅଭାଵ
ହୁଆ, ଇସଲିଯେ ଦୁଃଖକା ଅଭାଵ ହୁଆ. ତଥା ଅନନ୍ତଶକ୍ତି ପ୍ରଗଟ ହୁଈ, ଇସଲିଯେ ଦୁଃଖକେ କାରଣକା
ଭୀ ଅଭାଵ ହୁଆ.
ଯହାଁ କୋଈ କହେ କି — ଦାନ, ଲାଭ, ଭୋଗ, ଉପଭୋଗ ତୋ କରତେ ନହୀଂ ହୈଂ; ଇନକୀ ଶକ୍ତି
କୈସେ ପ୍ରଗଟ ହୁଈ?