-
ਚੌਥਾ ਅਧਿਕਾਰ ][ ੮੭
ਜਾਨਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਹੋ; ਵਹਾਁ ਜਿਸਕੋ ਅਸਾਤਾਵੇਦਨੀਯਕਾ ਉਦਯ ਹੋ ਵਹ ਦੁਃਖਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਜੋ ਹੋਂ
ਉਨ੍ਹੀਂਕਾ ਵੇਦਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਸੁਖਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਵੇਦਨ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ. ਯਦਿ ਸੁਖਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ
ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਵੇਦਨ ਕਰੇ ਤੋ ਸੁਖੀ ਹੋ ਜਾਯੇ, ਅਸਾਤਾਕਾ ਉਦਯ ਹੋਨੇਸੇ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ. ਇਸਲਿਯੇ ਯਹਾਁ
ਦੁਃਖਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਔਰ ਸੁਖਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਵੇਦਨਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਸਾਤਾ-
ਸਾਤਾਕਾ ਉਦਯ ਹੀ ਕਾਰਣਭੂਤ ਹੈ. ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਮੇਂ ਪ੍ਰਯੋਜਨਭੂਤ ਜੀਵਾਦਿਕ ਤਤ੍ਤ੍ਵ ਤਥਾ
ਅਪ੍ਰਯੋਜਨਭੂਤ ਅਨ੍ਯਕੋ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜਾਨਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਵਹਾਁ ਜਿਸਕੇ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਕਾ ਉਦਯ ਹੋਤਾ
ਹੈ ਵਹ ਤੋ ਅਪ੍ਰਯੋਜਨਭੂਤ ਹੋਂ ਉਨ੍ਹੀਂਕਾ ਵੇਦਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਜਾਨਤਾ ਹੈ; ਪ੍ਰਯੋਜਨਭੂਤਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ.
ਯਦਿ ਪ੍ਰਯੋਜਨਭੂਤਕੋ ਜਾਨੇ ਤੋ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਹੋ ਜਾਯੇ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਵਹ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਕਾ ਉਦਯ ਹੋਨੇ ਪਰ ਹੋ
ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ; ਇਸਲਿਯੇ ਯਹਾਁ ਪ੍ਰਯੋਜਨਭੂਤ ਔਰ ਅਪ੍ਰਯੋਜਨਭੂਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਨੇਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ
ਨਹੀਂ ਹੈ; ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਕਾ ਉਦਯ-ਅਨੁਦਯ ਹੀ ਕਾਰਣਭੂਤ ਹੈ.
ਯਹਾਁ ਐਸਾ ਜਾਨਨਾ ਕਿ — ਜਹਾਁ ਏਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕਮੇਂ ਜੀਵਾਦਿ ਤਤ੍ਤ੍ਵੋਂਕੋ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜਾਨਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ
ਹੀ ਨ ਹੋ, ਵਹਾਁ ਤੋ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕਾ ਉਦਯ ਔਰ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਕੇ ਉਦਯਸੇ ਹੁਆ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ ਇਨ ਦੋਨੋਂਕਾ
ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ. ਤਥਾ ਜਹਾਁ ਸਂਜ੍ਞੀ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਦਿਕਮੇਂ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਦਿ ਲਬ੍ਧਿ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਹੋ ਔਰ ਨ ਜਾਨੇ,
ਵਹਾਁ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਕੇ ਉਦਯਕਾ ਹੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਜਾਨਨਾ.
ਇਸਲਿਯੇ ਮਿਥ੍ਯਾਜ੍ਞਾਨਕਾ ਮੁਖ੍ਯ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕੋ ਨਹੀਂ ਕਹਾ, ਮੋਹਕੇ ਉਦਯਸੇ ਹੁਆ ਭਾਵ
ਵਹੀ ਕਾਰਣ ਕਹਾ ਹੈ.
ਯਹਾਁ ਫਿ ਰ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੈ ਕਿ — ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਪਹਲੇ ਮਿਥ੍ਯਾਜ੍ਞਾਨ
ਕਹੋ ਬਾਦਮੇਂ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ ਕਹੋ?
ਸਮਾਧਾਨਃ — ਹੈ ਤੋ ਐਸਾ ਹੀ; ਜਾਨੇ ਬਿਨਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕੈਸੇ ਹੋ? ਪਰਨ੍ਤੁ ਮਿਥ੍ਯਾ ਔਰ ਸਮ੍ਯਕ੍ —
ਐਸੀ ਸਂਜ੍ਞਾ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਜੈਸੇ — ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਔਰ
ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਸੁਵਰ੍ਣਾਦਿ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਤੇ ਤੋ ਸਮਾਨ ਹੈਂ; (ਪਰਨ੍ਤੁ) ਵਹੀ ਜਾਨਨਾ ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਕੇ ਮਿਥ੍ਯਾਜ੍ਞਾਨ
ਨਾਮ ਪਾਤਾ ਹੈ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਕੇ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ ਨਾਮ ਪਾਤਾ ਹੈ. ਇਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਰ੍ਵ ਮਿਥ੍ਯਾਜ੍ਞਾਨ ਔਰ
ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਕਾਰਣ ਜਾਨਨਾ.
ਇਸਲਿਯੇ ਜਹਾਁ ਸਾਮਾਨ੍ਯਤਯਾ ਜ੍ਞਾਨ-ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਕਾ ਨਿਰੂਪਣ ਹੋ ਵਹਾਁ ਤੋ ਜ੍ਞਾਨ ਕਾਰਣਭੂਤ ਹੈ,
ਉਸੇ ਪ੍ਰਥਮ ਕਹਨਾ ਔਰ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਾਰ੍ਯਭੂਤ ਹੈ, ਉਸੇ ਬਾਦਮੇਂ ਕਹਨਾ. ਤਥਾ ਜਹਾਁ ਮਿਥ੍ਯਾ – ਸਮ੍ਯਕ੍
ਜ੍ਞਾਨ-ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਕਾ ਨਿਰੂਪਣ ਹੋ ਵਹਾਁ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਾਰਣਭੂਤ ਹੈ, ਉਸੇ ਪਹਲੇ ਕਹਨਾ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਕਾਰ੍ਯਭੂਤ
ਹੈ ਉਸੇ ਬਾਦਮੇਂ ਕਹਨਾ.
ਫਿ ਰ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੈ ਕਿ — ਜ੍ਞਾਨ — ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਤੋ ਯੁਗਪਤ੍ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਉਨਮੇਂ ਕਾਰਣ-ਕਾਰ੍ਯਪਨਾ ਕੈਸੇ
ਕਹਤੇ ਹੋ?