-
੯੨ ] [ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ
ਯਹਾਁ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੈ ਕਿ — ਸ਼ਰੀਰਕੀ ਅਵਸ੍ਥਾ ਏਵਂ ਬਾਹ੍ਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਇਸ਼੍ਟ-ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਮਾਨਨੇਕਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ
ਤੋ ਭਾਸਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਔਰ ਇਸ਼੍ਟ-ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਮਾਨੇ ਬਿਨਾ ਰਹਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ; ਸੋ ਕਾਰਣ ਕ੍ਯਾ?
ਸਮਾਧਾਨਃ — ਇਸ ਜੀਵਕੇ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਕੇ ਉਦਯਸੇ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ਭਾਵ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਵੇ ਭਾਵ ਕਿਸੀ
ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯ ਬਿਨਾ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤੇ. ਜੈਸੇ — ਰਾਗ ਹੋ ਤੋ ਕਿਸੀ ਪਦਾਰ੍ਥਮੇਂ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਦ੍ਵੇਸ਼ ਹੋ
ਤੋ ਕਿਸੀ ਪਦਾਰ੍ਥਮੇਂ ਹੋਤਾ ਹੈ. — ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਔਰ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤ-ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕ
ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੈ. ਵਹਾਁ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਤਨਾ ਹੈ ਕਿ — ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ ਤੋ ਮੁਖ੍ਯਰੂਪਸੇ ਰਾਗਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈਂ
ਔਰ ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ ਮੁਖ੍ਯਰੂਪਸੇ ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈਂ. ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ ਕਿਸੀਕੋ ਕਿਸੀ ਕਾਲਮੇਂ
ਰਾਗਕੇ ਕਾਰਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ ਕਿਸੀਕੋ ਕਿਸੀ ਕਾਲਮੇਂ ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.
ਯਹਾਁ ਇਤਨਾ ਜਾਨਨਾ — ਏਕ ਕਾਰ੍ਯ ਹੋਨੇਮੇਂ ਅਨੇਕ ਕਾਰਣ ਚਾਹਿਯੇ ਸੋ ਰਾਗਾਦਿਕ ਹੋਨੇਮੇਂ
ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਕਾਰਣ ਮੋਹਕਾ ਉਦਯ ਹੈ ਵਹ ਤੋ ਬਲਵਾਨ ਹੈ ਔਰ ਬਾਹ੍ਯ ਕਾਰਣ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈ ਵਹ ਬਲਵਾਨ
ਨਹੀਂ ਹੈ. ਮਹਾ ਮੁਨਿਯੋਂਕੋ ਮੋਹ ਮਨ੍ਦ ਹੋਨੇਸੇ ਬਾਹ੍ਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ
ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ. ਪਾਪੀ ਜੀਵੋਂਕੋ ਮੋਹ ਤੀਵ੍ਰ ਹੋਨੇਸੇ ਬਾਹ੍ਯ ਕਾਰਣ ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਉਨਕੇ ਸਂਕਲ੍ਪਹੀਸੇ
ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਇਸਲਿਯੇ ਮੋਹਕਾ ਉਦਯ ਹੋਨੇਸੇ ਰਾਗਾਦਿਕ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਵਹਾਁ ਜਿਸ ਬਾਹ੍ਯ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ
ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਰਾਗਭਾਵ ਹੋਨਾ ਹੋ, ਉਸਮੇਂ ਬਿਨਾ ਹੀ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਅਥਵਾ ਕੁਛ ਪ੍ਰਯੋਜਨਸਹਿਤ ਇਸ਼੍ਟਬੁਦ੍ਧਿ ਹੋਤੀ
ਹੈ. ਤਥਾ ਜਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਦ੍ਵੇਸ਼ਭਾਵ ਹੋਨਾ ਹੋ ਉਸਮੇਂ ਬਿਨਾ ਹੀ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਅਥਵਾ ਕੁਛ
ਪ੍ਰਯੋਜਨਸਹਿਤ ਅਨਿਸ਼੍ਟਬੁਦ੍ਧਿ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਮੋਹਕੇ ਉਦਯਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਇਸ਼੍ਟ-ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਮਾਨੇ ਬਿਨਾ
ਰਹਾ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ.
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ ਇਸ਼੍ਟ-ਅਨਿਸ਼੍ਟਬੁਦ੍ਧਿ ਹੋਨੇ ਪਰ ਜੋ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸਕਾ
ਨਾਮ ਮਿਥ੍ਯਾਚਾਰਿਤ੍ਰ ਜਾਨਨਾ.
ਤਥਾ ਇਨ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ੋਂਹੀਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕ੍ਰੋਧ, ਮਾਨ, ਮਾਯਾ, ਲੋਭ, ਹਾਸ੍ਯ, ਰਤਿ, ਅਰਤਿ, ਸ਼ੋਕ,
ਭਯ, ਜੁਗੁਪ੍ਸਾ, ਸ੍ਤ੍ਰੀਵੇਦ, ਪੁਰੁਸ਼ਵੇਦ, ਨਪੁਂਸਕਵੇਦਰੂਪ ਕਸ਼ਾਯਭਾਵ ਹੈਂ; ਵੇ ਸਬ ਇਸ ਮਿਥ੍ਯਾਚਾਰਿਤ੍ਰਹੀਕੇ
ਭੇਦ ਜਾਨਨਾ. ਇਨਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਪਹਲੇ ਕਿਯਾ ਹੀ ਹੈ੧.
ਤਥਾ ਇਸ ਮਿਥ੍ਯਾਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਵਰੂਪਾਚਰਣਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਇਸਕਾ ਨਾਮ ਅਚਾਰਿਤ੍ਰ
ਭੀ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਤਥਾ ਯਹਾਁ ਵੇ ਪਰਿਣਾਮ ਮਿਟਤੇ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਅਥਵਾ ਵਿਰਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ
ਇਸੀਕਾ ਨਾਮ ਅਸਂਯਮ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਯਾ ਅਵਿਰਤਿ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਪਾਁਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਁ ਔਰ
ਮਨਕੇ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਤਥਾ ਪਂਚਸ੍ਥਾਵਰ ਔਰ ਤ੍ਰਸਕੀ ਹਿਂਸਾਮੇਂ ਸ੍ਵਚ੍ਛਨ੍ਦਪਨਾ ਹੋ ਤਥਾ ਉਨਕੇ ਤ੍ਯਾਗਰੂਪ ਭਾਵ
ਨਹੀਂ ਹੋ, ਵਹੀ ਬਾਰਹ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਅਸਂਯਮ ਯਾ ਅਵਿਰਤਿ ਹੈ. ਕਸ਼ਾਯਭਾਵ ਹੋਨੇ ਪਰ ਐਸੇ ਕਾਰ੍ਯ ਹੋਤੇ
ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਮਿਥ੍ਯਾਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਨਾਮ ਅਸਂਯਮ ਯਾ ਅਵਿਰਤਿ ਜਾਨਨਾ. ਤਥਾ ਇਸੀਕਾ ਨਾਮ ਅਵ੍ਰਤ
੧. ਪ੍ਰੁਸ਼੍ਠ ੩੮, ੫੨