-
ਪਹਲਾ ਅਧਿਕਾਰ ][ ੧੫
ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੋ ਉਸਕਾ ਅਨ੍ਯ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਕੇ ਵਿਪਰੀਤ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਾਯੇ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਵਕ੍ਤਾ ਕੈਸਾ
ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਜਿਸੇ ਜਿਨਆਜ੍ਞਾ ਭਂਗ ਕਰਨੇਕਾ ਭਯ ਬਹੁਤ ਹੋ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਯਦਿ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋ
ਤੋ ਕੋਈ ਅਭਿਪ੍ਰਾਯ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਸੂਤ੍ਰਵਿਰੁਦ੍ਧ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਕਰ ਜੀਵੋਂਕਾ ਬੁਰਾ ਕਰੇ. ਸੋ ਹੀ ਕਹਾ
ਹੈਃ —
ਬਹੁਗੁਣਵਿਜ੍ਜਾਣਿਲਯੋ ਅਸੁਤ੍ਤਭਾਸੀ ਤਹਾਵਿ ਮੁਤ੍ਤਵ੍ਵੋ.
ਜਹ ਵਰਮਣਿਜੁਤ੍ਤੋ ਵਿ ਹੁ ਵਿਗ੍ਘਯਰੋ ਵਿਸਹਰੋ ਲੋਏ..
ਅਰ੍ਥਃ — ਜੋ ਅਨੇਕ ਕ੍ਸ਼ਮਾਦਿਕਗੁਣ ਤਥਾ ਵ੍ਯਾਕਰਣਾਦਿ ਵਿਦ੍ਯਾਕਾ ਸ੍ਥਾਨ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਉਤ੍ਸੂਤ੍ਰਭਾਸ਼ੀ
ਹੈ ਤੋ ਛੋੜਨੇਯੋਗ੍ਯ ਹੀ ਹੈ. ਜੈਸੇ ਕਿ — ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਮਣਿਸਂਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸਰ੍ਪ ਹੈ ਸੋ ਲੋਕਮੇਂ
ਵਿਘ੍ਨ ਹੀ ਕਾ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ.
ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਵਕ੍ਤਾ ਕੈਸਾ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਜਿਸਕੋ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਪਢਕਰ ਆਜੀਵਿਕਾ ਆਦਿ ਲੌਕਿਕ-
ਕਾਰ੍ਯ ਸਾਧਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਨ ਹੋ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਯਦਿ ਆਸ਼ਾਵਾਨ ਹੋ ਤੋ ਯਥਾਰ੍ਥ ਉਪਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਤਾ,
ਉਸੇ ਤੋ ਕੁਛ ਸ਼੍ਰੋਤਾਓਂਕੇ ਅਭਿਪ੍ਰਾਯਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਰਕੇ ਅਪਨਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਸਾਧਨੇਕਾ ਹੀ
ਸਾਧਨ ਰਹੇ. ਤਥਾ ਸ਼੍ਰੋਤਾਓਂਸੇ ਵਕ੍ਤਾਕਾ ਪਦ ਉਚ੍ਚ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਯਦਿ ਵਕ੍ਤਾ ਲੋਭੀ ਹੋ ਤੋ ਵਕ੍ਤਾ
ਸ੍ਵਯਂ ਹੀਨ ਹੋ ਜਾਯ ਔਰ ਸ਼੍ਰੋਤਾ ਉਚ੍ਚ ਹੋ.
ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਵਕ੍ਤਾ ਕੈਸਾ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਜਿਸਕੇ ਤੀਵ੍ਰ ਕ੍ਰੋਧ - ਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ
ਤੀਵ੍ਰ ਕ੍ਰੋਧੀ-ਮਾਨੀਕੀ ਨਿਨ੍ਦਾ ਹੋਗੀ, ਸ਼੍ਰੋਤਾ ਉਸਸੇ ਡਰਤੇ ਰਹੇਂਗੇ, ਤਬ ਉਸਸੇ ਅਪਨਾ ਹਿਤ ਕੈਸੇ ਕਰੇਂਗੇ ?
ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਵਕ੍ਤਾ ਕੈਸਾ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਜੋ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਨਾਨਾ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਉਠਾਕਰ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਉਤ੍ਤਰ ਦੇ;
ਅਥਵਾ ਅਨ੍ਯ ਜੀਵ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਬਹੁਤ ਬਾਰ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਕਰੇਂ ਤੋ ਮਿਸ਼੍ਟ ਵਚਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ
ਉਨਕਾ ਸਂਦੇਹ ਦੂਰ ਹੋ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਾਧਾਨ ਕਰੇ. ਯਦਿ ਸ੍ਵਯਂਮੇਂ ਉਤ੍ਤਰ ਦੇਨੇਕੀ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਨ ਹੋ
ਤੋ ਐਸਾ ਕਹੇ ਕਿ ਇਸਕਾ ਮੁਝੇ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਯਦਿ ਐਸਾ ਨ ਹੋ ਤੋ ਸ਼੍ਰੋਤਾਓਂਕਾ
ਸਂਦੇਹ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਗਾ, ਤਬ ਕਲ੍ਯਾਣ ਕੈਸੇ ਹੋਗਾ ? ਔਰ ਜਿਨਮਤਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵਨਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋ
ਸਕੇਗੀ.
ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਵਕ੍ਤਾ ਕੈਸਾ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਜਿਸਕੇ ਅਨੀਤਿਰੂਪ ਲੋਕਨਿਂਦ੍ਯ ਕਾਰ੍ਯੋਂਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨ
ਹੋ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਲੋਕਨਿਂਦ੍ਯ ਕਾਰ੍ਯੋਂਸੇ ਵਹ ਹਾਸ੍ਯਕਾ ਸ੍ਥਾਨ ਹੋ ਜਾਯੇ, ਤਬ ਉਸਕਾ ਵਚਨ ਕੌਨ ਪ੍ਰਮਾਣ
ਕਰੇ ? ਵਹ ਜਿਨਧਰ੍ਮਕੋ ਲਜਾਯੇ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਵਕ੍ਤਾ ਕੈਸਾ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਜਿਸਕਾ ਕੁਲ ਹੀਨ ਨ
ਹੋ, ਅਂਗ ਹੀਨ ਨ ਹੋ, ਸ੍ਵਰ ਭਂਗ ਨ ਹੋ, ਮਿਸ਼੍ਟ ਵਚਨ ਹੋ, ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵ ਹੋ; ਜਿਸਸੇ ਲੋਕਮੇਂ ਮਾਨ੍ਯ
ਹੋ — ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਯਦਿ ਐਸਾ ਨ ਹੋ ਤੋ ਉਸੇ ਵਕ੍ਤਾਪਨੇਕੀ ਮਹਂਤਤਾ ਸ਼ੋਭੇ ਨਹੀਂ — ਐਸਾ ਵਕ੍ਤਾ ਹੋ.
ਵਕ੍ਤਾਮੇਂ ਯੇ ਗੁਣ ਤੋ ਅਵਸ਼੍ਯ ਚਾਹਿਯੇ.