Page 546 of 655
PDF/HTML Page 601 of 710
single page version
a. 9 sUtra 8 ] [ pa47
ra. dasamA sUtramAn kahyun chhe ke, das-agIAr ane bAramA guNasthAne bAvIs pariShahomAnthI ATh to hotA ja nathI eTale tene jItavApaNun nathI, ane bAkInA chaud pariShah hoy chhe tene te jItI le chhe eTale ke kShudhA, tRuShA vagere pariShahothI te guNasthAnavartI jIvo haNAtA nathI paN tenA upar jay meLave chhe arthAt te guNasthAnoe kShudhA, tRuShA vagere utpanna thavAnA nimittakAraNarUp karmano uday hovA chhatAn te nirmohI jIvo temAn joDAtA nathI, tethI temane kShudhA, tRuShA vagere sambandhI vikalpa paN UThato nathI; e rIte te pariShaho upar te jIvo sampUrNa vijay prApta kare chhe. AthI te guNasthAne vartatA jIvone roTalA vagereno AhAr, pANI vagere levAnun hotun ja nathI evo niyam chhe.
3. pariShah sambandhe e khAs dhyAnamAn rAkhavun joIe ke, sankalesh rahit bhAvothI pariShahone jItI levAthI ja samvar thAy chhe. jo das-agIAr tathA bAramA guNasthAne khAvApIvA vagereno vikalpa Ave to samvar kem thAy? ane pariShahajay thayo kem kahevAy? chaude pariShaho upar jay meLavavAthI samvar thAy chhe em dasamA sUtramAn kahyun chhe. sAtamA guNasthAne ja jIvane khAvApIvAno vikalpa UThato nathI kem ke tyAn nirvikalpa dashA chhe; tyAn abuddhipUrvak vikalpo hoy chhe paN khAvApIvAnA vikalpo tyAn hotA nathI, tem ja te vikalpo sAthe nimitta-naimittik sambandh rAkhanArI AhAr-pAnanI kriyA paN hotI nathI. to pachhI dasamA guNasthAne to kaShAy taddan sUkShma thaI gayo chhe ane agIAramA tathA bAramA guNasthAne to kaShAyano abhAv thavAthI nirvikalpadashA jAmI jAy chhe; tyAn khAvApIvAno vikalpa hoy ja kyAthi? khAvApIvAno vikalpa ane tenI sAthe nimittapaNe sambandh rAkhanAr khAvApIvAnI kriyA to buddhipUrvak vikalpadashAmAn ja hoy chhe; tethI te vikalpa ane kriyA to chhaThThA guNasthAn sudhI ja hoI shake, paN tenAthI upar te hotA nathI. AthI das-agIAr tathA bAramA guNasthAne to te prakArano vikalpa tathA bAhyakriyA ashakya chhe.
4. das-agIAr ane bAramA guNasthAne agnAn pariShahano jay hoy chhe em dasamA sUtramAn kahyun chhe tenun tAtparya have vichArIe.
agnAn pariShahano jay em sUchave chhe ke tyAn hajI kevaLagnAn utpanna thayun nathI, paN apUrNagnAn chhe ane tenA nimittarUp gnAnAvaraNIyano uday chhe. upar kahelA guNasthAnoe gnAnAvaraNIyano uday hovA chhatAn jIvane te sambandhI leshamAtra AkuLatA nathI. dasamA guNasthAne sUkShma kaShAy chhe paN tyAn ‘mArun gnAn ochhun chhe’ evo vikalpa UThato nathI, ane agIAr tathA bAramA guNasthAne to akaShAyabhAv varte chhe tethI
Page 547 of 655
PDF/HTML Page 602 of 710
single page version
pa48 ] [ mokShashAstra tyAn paN gnAnanI apUrNatAno vikalpa hoI shake nahi. A rIte temane agnAn (gnAnanI apUrNatA) hovA chhatAn teno pariShahajay varte chhe. e ja pramANe te guNasthAnoe ashan-pAnanA pariShahajay sambandhI siddhAnt paN samajavo.
pa. A adhyAyanA 16 mA sUtramAn vedanIyanA udayathI 11 pariShah kahyA chhe. tenAn nAm-1. kShudhA, ra. tRuShA, 3. shIt, 4. uShNa, pa. danshamashak, 6. charyA, 7. shayyA, 8. vadh, 9. rog, 10. tRuNasparsha ane 11. maL.
das-agIyAr ane bAramA guNasthAne jIvane potAnA svabhAvathI ja A agIAr pariShahono jay varte chhe.
6. karmano uday be prakAre hoy chhe pradeshauday ane vipAkauday, jyAre jIv vikAr kare tyAre te udayane vipAkauday kahevAy chhe ane jIv vikAr na kare to tene pradeshauday kahevAy chhe. A adhyAyamAn samvar-nirjarAnun varNan chhe. jIv jo vikAr kare to tene pariShah jay thAy nahi ane samvar-nirjarA thAy nahi. pariShahajayathI samvaranirjarA thAy chhe. das-agIAr ane bAramA guNasthAnoe ashan-pAnano pariShahajay kahyo chhe, tethI tyAn te sambandhI vikalpa ke bAhya kriyA hotA nathI.
7. pariShahajayanun A svarUp teramA guNasthAne birAjatAn tIrthankar bhagavAn ane sAmAnya kevaLIone paN lAgu paDe chhe. tethI temane paN kShudhA, tRuShA vagerenA bhAv utpanna thAy ja nahi ane ashan-pAnanI bAhyakriyA paN hoy nahi. jo te hoy to pariShahajay kahevAy nahi; pariShahajay to samvar-nirjarAnun kAraN chhe. jo kShudhA tRuShA vagerenA vikalpa hovA chhatAn kShudhApariShahajay tRuShApariShahajay vagere mAnavAmAn Ave to pariShahajay samvar-nirjarAnun kAraN Tharashe nahi.
8. shrI niyamasAranI chhaThThI gAthAmAn bhagavAn shrI kundakundAchArye kahyun chhe ke-1. kShudhA, ra. tRuShA, 3. bhay, 4. roSh, pa. rAg, 6. moh, 7. chintA, 8. jarA, 9. rog, 10. maraN, 11. sved, 1r. khed, 13. mad, 14. rati, 1p. vismay, 16. nidrA, 17. janma ane 18. udveg-e aDhAr mahAdoSh Apta arhant vItarAg bhagavAnane hotA nathI.
9. bhagavAne upadeshelA mArgathI nahi DagatAn te mArgamAn lagAtAr pravartan karavAthI karmanA dvAr bandh thAy chhe ane tethI samvar thAy chhe, tathA puruShArthanA kAraNe nirjarA thavAthI mokSha prApta thAy chhe; mATe pariShah sahavA yogya chhe.
pariShahajayanun svarUp upar kahevAI gayun chhe ke kShudhAdi lAgatAn te sambandhI vikalpa paN na
Page 548 of 655
PDF/HTML Page 603 of 710
single page version
a. 9 sUtra 9 ] [ pa49 uThavo tenun nAm pariShahajay chhe. kShudhAdi lAgatAn tenA nAshano upAy na karavo tene keTalAk jIvo pariShahasahanatA mAne chhe, paN te mithyA chhe. kShudhAdi dUr karavAno upAy na karyo parantu antarangamAn to kShudhAdi aniShTa sAmagrI maLatAn dukhI thayo tathA rati Adinun kAraN (-iShTa sAmagrI) maLatAn sukhI thayo evA dukh-sukharUp pariNAm chhe te ja Artta-raudradhyAn chhe; e bhAvothI samvar kevI rIte thAy? ane tene pariShahajay kem kahevAy? jo dukhanA kAraNo maLatAn dukhI na thAy tathA sukhanA kAraNo maLatAn sukhI na thAy, paN gneyarUpathI teno jANanAr ja rahe to ja te pariShahajay chhe. ।। 8।।
क्षुत्पिपासाशीतोष्णदंशमशकनाग्न्यारतिस्त्रीचर्यानिषद्याशय्याक्रोशवध– याचनाऽलाभरोगतृणस्पर्शमलसत्कारपुरस्कारप्रज्ञाऽज्ञानाऽदर्शनानि।। ९।।
danshamashak, [नाग्न्य अरति स्त्री चर्या निषद्या शय्या] nAgnya, arati, strI, charyA, niShadyA, shayyA, [आक्रोश वध याचना अलाभ रोग तृणस्पर्श] Akrosh, vadh, yAchanA alAbh, rog, tRuNasparsha, [मल सत्कारपुरस्कार प्रज्ञा अज्ञान अदर्शनानि] mal, satkArapuraskAr, pragnA, agnAn ane adarshan-e bAvIsh prakAranA pariShah chhe.
samajavun; tethI darek bolanI sAthe ‘परिसोढव्याः’ shabda lAgu pADIne artha karavo eTale ke A sUtramAn kahelA bAvIsh pariShaho sahan karavA yogya chhe. jyAn samyagdarshan-gnAnapUrvak chAritradashA hoy tyAn pariShahanun sahan hoy chhe. mukhyapaNe munidashAmAn pariShahajay hoy chhe. agnAnIne pariShahajay hoy ja nahi, kem ke pariShahajay te to samyagdarshanapUrvakano vItarAgabhAv chhe.
ra. agnAnIo em mAne chhe ke pariShah sahan karavA te dukh chhe paN tem nathI; ‘pariShah sahan karavA’ teno artha dukh bhogavavun em thato nathI. kem ke je bhAvathI jIvane dukh thAy te to ArttadhyAn chhe ane te pAp chhe, tenAthI ashubhabandhan chhe ane ahIn to samvaranA kAraNonun varNan chAle chhe. lokonI draShTie bAhya sanyog game tevA pratikUL hoy ke anukUL hoy topaN dveSh ke rAg thavA na devo eTale ke vItarAgabhAv pragaT karavo tenun ja nAm pariShahajay chhe-arthAt tene ja pariShahajay sahan karyA kahevAy
Page 549 of 655
PDF/HTML Page 604 of 710
single page version
papa0 ] [ mokShashAstra chhe. jo ThIk-aThIkano vikalpa UThe to pariShah sahan karyA kahevAy nahi, paN rAg - dveSh karyo kahevAy; rAgadveShathI kadI samvar thAy ja nahi paN bandh ja thAy. mATe jeTale anshe vItarAgatA chhe teTale anshe pariShahajay chhe em samajavun ane A pariShahajay sukhashAnti rUp chhe. loko pariShahajayane dukh kahe chhe te mithyA chhe. vaLI pArshvanAth bhagavAne ane mahAvIr bhagavAne pariShahanA ghaNA dukh bhogavyAn-em agnAnIo mAne chhe; parantu bhagavAn to potAnA shuddhopayog vaDe AtmAnubhavamAn sthir hatA ane potAnA AtmAnubhavanA shAntarasamAn jhUlatA hatA-lIn hatA, tenun ja nAm pariShahajay chhe. jo te prasange bhagavAnane dukh thayun hot to te dveSh chhe ane dveShathI bandh thAt, paN samvar-nirjarA thAt nahi. loko jene pratikUL gaNe chhe evA sanyogomAn paN bhagavAn potAnA svarUpamAnthI chyut thayA na hatA tethI temane dukh na hatun paN sukh hatun ane tenAthI temane samvar-nirjarA thayA hatA. e dhyAn rAkhavun ke kharekhar koI paN sanyogo anukUL ke pratikULarUp nathI, paN jIv pote je prakAranA bhAv kare chhe tevo temAn Arop karavAmAn Ave chhe ane tethI loko tene anukUL sanyog ke pratikULasanyog kahe chhe.
(1) kShudhA– kShudhApariShah sahan karavA yogya chhe; sAdhunun bhojan to gRuhastho upar ja nirbhar chhe, bhojan mATe koI vastu temanI pAse hotI nathI, teo koI pAtramAn bhojan karatA nathI paN potAnA hAthamAn ja bhojan kare chhe; temane sharIr upar vastrAdik paN hotAn nathI, ek sharIr mAtra upakaraN chhe. vaLI anashan, avamaudarya, vRuttiparisankhyAn vagere tap karatAn be divas, chAr divas, ATh divas, pakSha, mAs vagere vyatIt thaI jAy chhe; ane shuddha nirdoSh AhAr antarAy rahit, yogya kALamAn, yogya kShetramAn na maLe to teo bhikShA grahaN karatA nathI ane chittamAn kAI paN viShAd ke khed karatA nathI paN dhairya dhAraN kare chhe. A rIte kShudhArUpI agni prajvalit thavA chhatAn paN dhairyarUpI jaLathI tene shAnt karI de chhe ane rAg-dveSh karatA nathI evA munione kShudhApariShahanun sahan karavun hoy chhe.
asAtAvedanIyakarmanI udIraNA hoy tyAre ja kShudhA upaje chhe ane te vedanIyakarmanI udIraNA chhaThThA guNasthAn sudhI ja hoy chhe, tenA uparanA guNasthAnoe hotI nathI. chhaThThA guNasthAnamAn vartatA munine kShudhA upajavA chhatAn teo AkuLatA karatA nathI ane AhAr letA nathI paN dhairyarUpI jaLathI te kShudhAne shAnt kare chhe tyAre temaNe pariShahajay karyo kahevAy chhe. chhaThThA guNasthAne vartatA munine paN eTalo puruShArtha hoy chhe ke jo
Page 550 of 655
PDF/HTML Page 605 of 710
single page version
a. 9 sUtra 9 ] [ papa1 yogya vakhate nirdoSh bhojanano yog na bane to AhArano vikalpa toDIne nirvikalpa dashAmAn lIn thAy chhe, tyAre temane pariShahajay kahevAy chhe. (ra) tRuShA– pipAsA (tRuShA) ne dhairyarUpI jaLathI shAnt karavI te tRuShApariShahajay chhe. (3) shIta– shIt (ThanDI) ne shAntabhAve arthAt vItarAgabhAve sahan karavI te shIt
nAgnyapariShah nathI paN e to mArgathI ja chyutapaNun chhe, ane pariShah
to mArgathI chyut na thavun te chhe.
(10) niShadyA– dhyAnane mATe niyamit kAL sudhI AsanathI chyut na thavun te
shayyApariShahajay chhe.
Page 551 of 655
PDF/HTML Page 606 of 710
single page version
papa2 ] [ mokShashAstra
nondha– yAchanA karavI tenun nAm yAchanA pariShahajay nathI paN yAchanA na karavI tenun nAm yAchanApariShahajay chhe. jem arati karavAnun nAm aratipariShah nathI, paN arati na karavI te aratipariShahajay chhe, tem yAchanAmAn paN samajavun. jo yAchanA karavI te pariShahajay hoy to, rank vagere ghaNI yAchanA kare chhe tethI temane ghaNo dharma thAy mATe tem nathI. koI kahe chhe ke ‘yAchanA karI temAn mAn ghaTADavAthI pariShahajay kahIe chhIe.’ te paN yathArtha nathI, kem ke koI prakAranA tIvra kaShAyI kAryane arthe koI prakArano kaShAy chhoDe topaN te pApI ja chhe; jem koI lobh arthe potAnA apamAnane na gaNe to tene lobhanI ati tIvratA ja chhe, tethI e apamAn karAvavAthI paN mahApAp thAy chhe; tathA potAne kAI paN ichchhA nathI ane koI svayam apamAn kare to te sahan karanArane mahA dharma thAy chhe. bhojananA lobhathI yAchanA karIne apamAn karAvavun te to pAp ja chhe, dharma nathI. vaLI vastrAdi mATe yAchanA karavI te pAp chhe, dharma nathI, (munine to vastra hotAn ja nathI) kem ke vastrAdi kAi dharmanun ang nathI, te to sharIrasukhanun kAraN chhe, tethI tenI yAchanA karavI te yAchanApariShahajay nathI paN yAchanAdoSh chhe. mATe yAchanAno niShedh chhe em jANavun.
yAchanA to dharmarUp uchcha padane nIchun kare chhe ane yAchanA karavAthI dharmanI hInatA thAy chhe.
(19) satkArapuraskAra– potAmAn guNonI adhikatA hovA chhatAn paN jo
satkArapuraskAr pariShahajay chhe.) prashansA te satkAr chhe ane koI
sArA kAryamAn mukhI banAvavA te puraskAr chhe.)
Page 552 of 655
PDF/HTML Page 607 of 710
single page version
a. 9 sUtra 9 ] [ papa3
gnAnanI hInatAno khed na karavo te agnAnapariShahajay chhe.
vagere dhAraN karavAn vyartha chhe-evo ashraddhAno bhAv na thavA devo te
adarshan pariShahajay chhe.
paradravya arthAt jaD karmano uday ke sharIrAdi nokarmano sanyog-viyog jIvane kAi vikriyA (vikAr) karI shakatA nathI, e siddhAnt A sUtramAn pratipAdan karyo chhe. te kaI rIte pratipAdan thAy chhe te kahevAmAn Ave chhe-
(1) kShudhA ane tRuShA e nokarmarUp sharIranI avasthA chhe; te avasthA game tevI thAy topaN jIvane kAI karI shake nahi. jIv jo sharIranI te avasthAne gney tarIke jANe-temAn rAgAdi na kare to tene shuddhatA pragaTe chhe ane jo te vakhate rAg- dveSh kare to ashuddhatA pragaTe chhe. jo jIv shuddha avasthA pragaT kare to pariShahajay kahevAy tathA samvar nirjarA thAy ane jo te ashuddha avasthA pragaT kare to bandh thAy. shuddha avasthA samyagdraShTi jIvo ja pragaT karI shake, mithyAdraShTine shuddha avasthA hoy nahi, tethI tene pariShahajay paN hoy nahi.
(ra) samyagdraShTione nIchalI avasthAmAn chAritra mishrabhAve hoy chhe arthAt anshe shuddhatA ane anshe ashuddhatA hoy chhe. jeTale anshe shuddhatA thAy chhe teTale anshe samvar-nirjarA chhe ane te kharun chAritra chhe. ane jeTale anshe ashuddhatA chhe teTale anshe bandh chhe. asAtAvedanIyano uday jIvane kAi vikriyA utpanna karato nathI. karmano uday ke nokarmano pratikUL sanyog jIvane vikriyA karAvatA nathI.
(3) shIt ane uShNa e banne sharIr sAthe sambandh rAkhanAr bAhya jaD dravyonI avasthA chhe ane danshamashak te sharIranI sAthe sambandh rAkhanAr jIv-pudgalanA pinDarUp tiryanchAdi jIvonA nimitte thatI sharIranI avasthA chhe; te sanyog ke sharIranI avasthA jIvane doShanun kAraN nathI paN sharIr pratye potAno mamatva bhAv te ja doShanun kAraN
Page 553 of 655
PDF/HTML Page 608 of 710
single page version
papa4 ] [ mokShashAstra
chhe. sharIr vagere to paradravyo chhe ane teo jIvane vikriyA upajAvI shakatAn nathI eTale ke te paradravyo jIvane lAbh ke nukashAn [-guN ke doSh] upajAvI shakatAn nathI. jo te paradravyo jIvane kAI karatAn hoy to jIv kadI mukta thaI shake ja nahi.
(4) nAgnya eTale nagnapaNun, te sharIranI avasthA chhe. sharIr te anant jaD paradravyano skandh chhe. ek rajakaN bIjA rajakaNane kAI karI shake nahi, tem ja rajakaNo jIvane kAI karI shake nahi, chhatAn jIv vikAr kare to te tenI potAnI asAvadhAnI chhe. te asAvadhAnI na thavA devI te pariShahajay chhe. chAritramohano uday jIvane vikriyA karAvI shake nahi, kem ke te paN paradravya chhe.
(pa) arati eTale dveSh; aratinA nimittarUp gaNAtAn kAryo upasthit hoy to te jIvane arati upajAvI shakatAn nathI, kem ke te to nokarmarUp paradravya chhe. jIv pote vikArI lAgaNI kare tyAre chAritramohanIyakarmano je uday hoy chhe, te paN jaDadravyono skandh chhe, te jIvane kAI vikriyA karAvato nathI.
(6) A ja niyam strI, niShadyA, Akrosh, yAchanA ane satkAr-puraskAr e pAnch pariShahomAn paN lAgu paDe chhe.
(7) pragnApariShah kahyo chhe, tyAn em samajavun ke pragnA to gnAnanI dashA chhe; te kAI doShanun kAraN nathI paN jIvane gnAnano apUrNa ughAD hoy tyAre gnAnAvaraNIyano uday paN hoy chhe ane te vakhate jIv jo mohamAn joDAy to jIvamAn potAnA kAraNe vikAr thAy chhe; mATe ahIn ‘pragnA’ no artha mAtra ‘gnAn’ nahi karatAn ‘gnAnamAn thato mad’ em karavo. pragnA shabda to ahIn upachArathI vAparyo chhe paN tenA nishchay arthamAn te vAparyo nathI em samajavun. bIjA pariShaho sambandhamAn kahelI badhI bAbato paN ahIn lAgu paDe chhe.
(8) agnAn te gnAnanI gerahAjarI chhe, te gnAnanI gerahAjarI kAI bandhanun kAraN nathI, paN te gerahAjarIne nimitta banAvIne jIv moh kare to jIvamAn vikAr thAy chhe. agnAn to gnAnAvaraNIy karmanA udayanI hAjarI batAve chhe. paradravya bandhanun kAraN nathI paN potAno doSh bandhanun kAraN chhe. jIv jeTalo moh-rAg-dveSh kare teTalo bandh thAy chhe. samyagadraShTine mithyAtvamoh hoto nathI paN chAritranI asthiratAthI rAg-dveSh hoy chhe. jeTale anshe te rAg-dveShane toDe teTalA anshe pariShahajay kahevAy chhe.
(9) alAbh ane adarshan e be pariShahomAn paN upar pramANe samajavun. pher mAtra eTalo chhe ke adarshan te darshanamohanA udayanI hAjarI batAve chhe ane alAbh
Page 554 of 655
PDF/HTML Page 609 of 710
single page version
a. 9 sUtra 10 ] [ papap te antarAyakarmanA udayanI hAjarI batAve chhe. karmano uday, adarshan ke alAbh te koI bandhanA kAraNo nathI, alAbh e te paradravyano viyog (abhAv) sUchave chhe, te kAI jIvane vikriyA karI shake nahi, mATe te bandhanun kAraN nathI.
(10) charyA, shayyA, vadh, rog, tRuNasparsha ane mal-e chhae sharIr ane tenI sAthe sambandh rAkhanArA paradravyonI avasthA chhe. te mAtra vedanIyano uday sUchave chhe, paN te koI paN jIvane vikriyA utpanna karI shakatAn nathI. ।। 9।।
bAvIs pariShahonun varNan karyun temAnthI kayA guNasthAne keTalA pariShaho hoy chhe tenun varNan have kare chhe.
सूक्ष्मसांपरायछद्मस्थवीतरागयोश्चतृर्दश।। १०।।
[छद्मस्थवीतरागयोः चतुर्दश] chhadmastha vItarAgone chaud pariShah hoy chhe.
moh ane yoganA nimitte thatA AtmapariNAmonI tAratamyatAne guNasthAn kahe chhe; te chaud chhe, sUkShmasAmparAy te dasamun guNasthAn chhe ane chhadmastha vItarAgapaNun agIAr tathA bAramA guNasthAne hoy chhe; A traN guNasthAne chaud pariShah hoy chhe. te A pramANe-1. kShudhA; 2. tRuShA; 3. shIt; 4. uShNa; pa. danshamashak; 6. charyA; 7. shayyA; 8. vadh; 9. alAbh; 10. rog; 11. tRuNasparsha; 12. mal; 13. pragnA ane 14. agnAn. A sivAyanA 1. nagnatA; ra. sanyamamAn aprIti (-arati); 3. strI- avalokan-sparsha; 4. Asan (niShadyA); pa. durvachan (-Akrosh); 6. yAchanA; 7. satkArapuraskAr ane 8. adarshan e ATh mohakarmajanit pariShaho tyAn hotA nathI.
ra. prashna– dashamA sUkShmasAmparAy guNasthAne to lobhakaShAyano uday chhe to pachhI tyAn A ATh pariShaho kem nathI?
uttara– sUkShmasAmparAy guNasthAne mohano uday atyant alpa chhe arthAt nAmamAtra chhe tethI tyAn upar kahelA chaud pariShahano sadbhAv ane bAkInA ATh pariShahano abhAv kahyo te yukta chhe; kem ke te guNasthAne ekalA sanjvalan lobh kaShAyano uday chhe ane te paN ghaNo alpa chhe-kahevA mAtra chhe; tethI sUkShmasAmparAy ane vItarAg chhadmasthanI tulyatA gaNIne chaud pariShah kahyA chhe; te niyam barAbar chhe.
Page 555 of 655
PDF/HTML Page 610 of 710
single page version
papa6] [ mokShashAstra
3. prashna– agIAramA ane bAramA guNasthAne mohakarmanA udayano abhAv chhe tathA dasamA guNasthAne te ati sUkShma chhe tethI te jIvone kShudhA, tRuShAdi chaude prakAranI vedanA hotI nathI, to pachhI e guNasthAnomAn pariShah vidyamAn chhe em kem kahyun?
uttara– tyAn vedanA nathI e to kharun chhe, paN sAmarthya (shakti) apekShAe tyAn chaud pariShahonun vidyamAnapaNun kahevun te yukta chhe. jem sarvArthasiddhi vimAnanA devone sAtamI narakamAn javAnun sAmarthya chhe, paN te devone tyAn javAnun panyojan nathI tem ja tevo rAgabhAv nathI tethI gaman nathI; tem das, agiyAr ane bAramA guNasthAnomAn chaude pariShahanun kathan upachArathI kahyun chhe.
prashna– A sUtramAn nay vibhAg kaI rIte lAgu paDe chhe? uttara– nishchayanaye koI paN pariShah das, agIyAr ke bAramA guNasthAne nathI, paN vyavahAranaye tyAn chaud pariShah chhe; vyavahAranaye chhe eTale ke kharekhar tem nathI paN nimittAdinI apekShAe te upachAr karyo chhe- em samajavun. e pramANe jANavAthI ja banne nayonun grahaN thAy chhe paN banne nayonA gnAnane samAn satyArtha jANI ‘A pramANe paN chhe ane A pramANe paN chhe’ arthAt tyAn pariShaho chhe e paN kharun ane nathI e paN kharun evA bhramarUp pravartavAthI to banne nayonun grahaN thatun nathI (juo, mokShamArga-prakAshak pA. rapa6). sArAnsh e chhe ke, te guNasthAnoe kharekhar koI paN pariShah hotA nathI, mAtra te chaud prakAranA vedanIy karmanA mand uday chhe eTalun batAvavA mATe upachArathI tyAn pariShah kahyA chhe. paN jIv tyAn te udayathI joDAI dukhI thAy chhe athavA tene vedanA thAy chhe em mAnavun te asatya chhe. ।। 10।।
alAbh, pragnA ane agnAn e traN chhoDIne bAkInA agIyAr pariShaho hoy chhe.
jo ke mohanIyakarmano uday nahi hovAthI bhagavAnane kShudhAdikanI vedanA hotI nathI, tethI temane pariShaho paN hotA nathI; topaN te pariShahonA nimittakAraNarUp vedanIyakarmano uday vartato hovAthI tyAn paN upachArathI agIAr pariShaho kahyA chhe. kharekhar temane ek paN pariShah nathI.
Page 556 of 655
PDF/HTML Page 611 of 710
single page version
a. 9 sUtra 11 ] [ papa7
2. prashna– mohakarmanA udayanI sahAyatAnA abhAve bhagavAnane kShudhA vagerenI vedanA nathI, chhatAn ahIn te pariShah kem kahyA chhe?
uttara– bhagavAnane kShudhAdi vedanA nathI e to kharun chhe, paN mohakarmajanit vedanA na hovA chhatAn dravyakarmanun vidyamAnapaNun batAvavA mATe tyAn upachArathI pariShah kahevAmAn AvyA chhe. jem samasta gnAnAvaraN naShTa thavAthI yugapat samasta vastuone jANavAvALA kevaLagnAnanA prabhAvathI temane chintA nirodharUp dhyAnano asambhav hovA chhatAn, dhyAnanun phaL je sheSh karmonI nirjarA tenun vidyamAnapaNun batAvavA mATe tyAn upachArathI dhyAn jaNAvyun chhe, tem tyAn A pariShaho paN upachArathI jaNAvyA chhe.
2. prashna– A sUtramAn nayavibhAg kaI rIte lAgu paDe chhe? uttara– teramA guNasthAne agIyAr pariShah kahevA te vyavahAranay chhe. vyavahAranayano artha karavAnI rIt e chhe ke-‘kharekhar tem nathI paN nimittAdinI apekShAe te upachAr karyo chhe.’ nishchay naye kevaLI bhagavAnane teramA guNasthAne pariShah hotA nathI.
prashna– vyavahAranayanun draShTAnt shun chhe ane te ahIn kaI rIte lAgu paDe chhe? uttara– ‘ghIno ghaDo’ e vyavahAranayanun kathan chhe, teno artha evo chhe ke ghaDo chhe te mATImay chhe, ghImay nathI’ (juo, shrI samayasAr, gAthA 67 tathA kaLash 40. pA. 96-97); tem ‘jinane agIyAr pariShaho chhe’ e vyavahAranayanun kathan chhe, teno artha evo chhe ke ‘jin anant puruShArthamay chhe, pariShahanA dukhamay nathI;’ nimittarUp paradravyanI hAjarInun gnAn karAvavA mATe ‘pariShah chhe’ em kathan karyun chhe parantu vItarAgane dukh ke vedanA chhe em te kathanathI samajavun nahi. jo vItarAgane dukh ke vedanA chhe evo te kathanano artha mAnavAmAn Ave to, vyavahAranayanA kathanano artha nishchayanayanA kathan mujab ja karyo, ane tevo artha karavo te mahAn bhramaNA chhe- agnAn chhe. (juo, shrI samayasAr gAthA 324 thI 327 pA. 392 thI 39p)
prashna– A shAstramAn, A sUtramAn ‘jinane agIAr pariShah chhe’ evun kathan karyun te vyavahAranayanun kathan nimitta batAvavA mATe chhe-em kahyun, to A sambandhI nishchayanayanun kathan kayA shAstramAn chhe?
uttara– shrI niyamasAr gAthA 6. pA. 9 mAn kahyun chhe ke vItarAg bhagavAn teramA guNasthAne hoy tyAre temane aDhAr mahAdoSho hotA nathI. te doSho A pramANe chhe- 1. kShudhA, 2. tRuShA, 3. bhay, 4. krodh, pa. rAg, 6. moh, 7. chintA, 8. jarA, 9. rog,
Page 557 of 655
PDF/HTML Page 612 of 710
single page version
papa8] [ mokShashAstra 10. mRutyu, 11. parasevo, 12. khed, 13. mad, 14. rati, 1p. Ashcharya, 16. nidrA, 17. janma, 18. AkuLatA.
(1) A sUtramAn kahelA pariShahonI vedanA bhagavAnane kharekhar thAy chhe em mAnavAmAn Ave to ghaNA doSho Ave chhe. jo kShudhAdik doSh hoy to AkuLatA thAy, ane AkuLatA hoy to pachhI bhagavAnane anant sukh kem bane? ahIn jo koI em kahe ke, sharIramAn bhUkh lAge chhe, tethI AhAr le chhe paN AtmA tadrUp thato nathI. to teno khulAso em chhe ke, jo AtmA tadrUp thato nathI to kShudhAdik maTavAnA upAyarUp AhArAdinun grahaN karyun em shA mATe kaho chho? jo kShudhAki vaDe pIDit thAy to ja AhAr grahaN kare. vaLI jo em mAnavAmAn Ave ke-jem karmodayathI vihAr thAy chhe tem AhAr grahaN paN thAy chhe, to te paN barAbar nathI, kem ke vihAr to vihAyogati nAmanA nAmakarmanA udayathI thAy chhe, tathA te pIDAnun kAraN nathI ane ichchhA vinA paN koI jIvane thato jovAmAn Ave chhe; parantu AhAr grahaN to prakRitinA udayathI nathI paN kShudhA vaDe pIDit thAy tyAre ja jIv te grahaN kare chhe. vaLI AtmA pavanAdikane peraravAno bhAv kare tyAre ja AhAranun gaLI javun thAy chhe, mATe vihAravat AhAr sambhavato nathI. arthAt kevaLI bhagavAnane vihAr to sambhave chhe paN AhAr sambhavato nathI.
(ra) jo em kahevAmAn Ave ke-kevaLI bhagavAnane sAtAvedanIy karmanA udayathI AhAranun grahaN thAy chhe to em paN banatun nathI, kAraN ke jIv kShudhAdi vaDe pIDit hoy ane AhArAdik grahaNathI sukh mAne tene AhArAdi sAtAnA udayathI thayA kahI shakAy, sAtAvedanIyanA udayathI AhArAdinun grahaN svayam to thatun nathI, kem ke jo tem hoy to devone to sAtAvedanIyano mukhya uday varte chhe chhatAn teo nirantar AhAr kem karatA nathI? vaLI mahAmuni upavAsAdi kare chhe, temane sAtAno uday paN hoy chhe chhatAn AhAranun grahaN nathI ane nirantar bhojan karavAvALAne paN asAtAno uday sambhave chhe. mATe kevaLI bhagavAnane ichchhA vagar paN jem vihAyogatinA udayathI vihAr sambhave chhe tem ichchhA vagar kevaL sAtAvedanIyakarmanA udayathI ja AhAragrahaN sambhavatun nathI.
Page 558 of 655
PDF/HTML Page 613 of 710
single page version
a. 9 sUtra 11 ] [ papa9 chhe tethI temane kShudhAno sadbhAv sambhave chhe, ane AhAr vinA te kShudhA upashAnt kevI rIte thAy? mATe temane AhArAdik paN mAnavA joIe. tenun samAdhAn- karmaprakRitiono uday mand-tIvra bhedasahit hoy chhe. te ati mand thatAn tenA udayajanit kAryanI vyaktatA bhAsatI nathI; tethI mukhyapaNe teno abhAv kahevAmAn Ave chhe, paN tAratamyapaNe teno sadbhAv kahevAmAn Ave chhe. jem navamA guNasthAnamAn vedAdikano mand uday chhe; tyAn maithunAdik kriyA vyakta nathI, tethI tyAn bradmacharya ja kahyun chhe chhatAn paN tAratamyatAthI tyAn maithunAdikano sadbhAv kahevAy chhe. tem kevaLIbhagavAne asAtAno uday ati mand chhe, tenA udayamAn evI kShudhA nathI ke je sharIrane kShIN kare; vaLI mohanA abhAvathI kShudhAjanit dukh paN nathI ane tethI AhAr levApaNun nathI. mATe kevaLIbhagavAnane kShudhAdikano abhAv chhe paN uday apekShAe tAratamyatAthI teno sadbhAv kahevAmAn Ave chhe.
(4) ‘AhArAdik vinA kShudhAnI upashAntatA kevaLI bhagavAnane kevI rIte thAy?’ e shankAnun samAdhAn em chhe ke-kevaLIne asAtAno uday atyant mand chhe; jo AhArAdik vaDe ja upashAnt thAy evI kShudhA lAge to mand uday kyAn rahyo? devo, bhogabhUmiyA vagerene asAtAno kichint mand uday thatAn paN temane ghaNA kAL pachhI kinchit ja AhAr grahaN hoy chhe, to pachhI kevaLIne to asAtAno uday ghaNo ja mand chhe tethI temane AhArano abhAv ja chhe. asAtAno tIvra uday hoy ane moh vaDe temAn joDAN hoy to ja AhAr hoI shake.
(pa) shankA– devo tathA bhogabhUmiyAnun to sharIr ja evun chhe ke tene ghaNAkAL pachhI thoDI bhUkh lAge, paN kevaLI bhagavAnanun sharIr to karmabhUminun audArik chhe, tethI temanun sharIr AhAr vinA utkRuShTapaNe deshenyUn kroDapUrva sudhI kevI rIte rahI shake?
samAdhAna– devAdikanun sharIr paN karmanA ja nimittathI chhe. ahIn kevaLIbhagavAnane sharIramAn pahelA kesh-nakh vadhatA hatA, chhAyA thatI hatI ane nigod jIvo thatA hatA, paN kevaLagnAn thatAn have kesh-nakh vadhatA nathI, chhAyA thatI nathI ane nigod jIvo thatA nathI. A rIte ghaNA prakArathI sharIranI avasthA anyathA thaI, tem AhAr vagar paN sharIr jevun ne tevun TakI rahe-evI avasthA paN thaI.
pratyakSha juo! anya jIvone ghaDapaN vyApatAn sharIr shithil thaI jAy chhe parantu kevaLIbhagavAnane to AyunA ant sudhI paN sharIr shithil thatun nathI. tethI anya manuShyonA sharIrane kevaLI bhagavAnanA sharIrane samAnatA sambhavatI nathI.
Page 559 of 655
PDF/HTML Page 614 of 710
single page version
pa60] [ mokShashAstra
(6) shankA– dev vagerene to AhAr ja evo chhe ke ghaNA kALanI bhUkh maTI jAy, paN kevaLI bhagavAnane AhAr vinA sharIr kevI rIte puShTa rahe?
samAdhAna– bhagavAnane asAtAno uday mand hoy chhe tathA samaye samaye param audArik sharIravargaNAonun grahaN thAy chhe. tethI evI nokarmavargaNAonun grahaN thAy chhe ke jethI temane kShudhAdik vyApatA ja nathI, sharIr shithil thatun ja nathI.
(7) vaLI anna vagereno AhAr ja sharIranI puShTatAnun mukhya kAraN nathI. pratyakSha juo ke, koI thoDo AhAr kare chhe chhatAn sharIr ghaNun puShTa hoy chhe ane koI ghaNo AhAr kare chhe chhatAn sharIr kShIN rahe chhe.
pavanAdik sAdhavAvALA ghaNA kAL sudhI AhAr letA nathI chhatAn temanun sharIr puShTa rahe chhe ane RuddhidhArI munio ghaNA upavAs kare chhatAn temanun sharIr puShTa rahe chhe. to pachhI kevaLI bhagavAnane to sarvotkRuShTapaNun chhe eTale temane annAdik vinA paN sharIr puShTa banyun rahe temAn shun Ashcharya chhe?
(8) vaLI kevaLIbhagavAn kevI rIte AhAr mATe jAy tathA kevI rIte yAchanA kare? teo AhAr arthe jAy tyAre samavasaraN khAlI kem rahe? athavA to koI anya temane AhAr lAvI Ape em mAnIe to temanA mananI vAt koN jANe? ane pUrve upavAsAdikanI pratignA karI hatI teno nirvAh kevI rIte thAy? vaLI jIv-antarAy sarvatra bhAse tyAn kevI rIte AhAr kare? mATe kevaLIne AhAr mAnavo te viruddhatA chhe.
(9) vaLI koI em kahe ke ‘teo AhAr grahe chhe, parantu koIne dekhAto nathI evo atishay chhe. ‘to te paN mithyA chhe; kem ke AhAr grahaN no nindya Tharyun; tene na dekhe evo atishay gaNIe topaN te AhAragrahaNanun nindyapaNun rahe. vaLI bhagavAnanA puNyanA kAraNe bIjAnA gnAnano kShayopasham shI rIte avarAI jAy? mATe bhagavAnane AhAr mAnavo ane bIjA te na dekhe evo atishay mAnavo e banne nyAyaviruddha chhe.
pa. karmasiddhAnt pramANe kevaLIne annAhAr hoy ja nahi.
(1) asAtAvedanIyanI udIraNA hoy tyAre kShudhA upaje chhe, te vedanIyanI udIraNA chhaThThA guNasthAn paryant ja chhe, tethI upar nathI. tethI vedanIyanI udIraNA vagar kevaLIne kShudhAdi bAdhA kyAthi hoy?
(2) jem nidrA, prachalA e be darshanAvaraN prakRitino uday bAramA guNasthAn paryant chhe parantu udIraNA vagar nidrA vyApe nahi. vaLI jo nidrAkarmanA udayathI ja
Page 560 of 655
PDF/HTML Page 615 of 710
single page version
a. 9 sUtra 11 ] [ pa61 uparanA guNasthAnomAn nidrA AvI jAy to tyAn pramAd thAy ane dhyAnano abhAv thaI jAy. nidrA, prachalAno uday bAramA guNasthAn sudhI hovA chhatAn apramattadashAmAn mand uday hovAthI nidrA vyApatI nathI. vaLI sanjvalanano mand uday hovAthI apramatta guNasthAnomAn pramAdano abhAv chhe, kem ke pramAd to sanjvalananA tIvra udayamAn ja hoy chhe. vedanA tIvra udayathI sansArI jIvane maithun sangnA thAy chhe ane vedano uday navamA guNasthAn sudhI chhe; parantu shreNInA chaDelA sanyamI munine vedanA mand udayathI methunasangnAno abhAv chhe; mand udayathI temane methunanI vAnchhA upajatI nathI.
(3) kevaLI bhagavAnane vedanIyano ati mand uday chhe; tenAthI kShudhAdik upajatA nathI; shaktirahit asAtAvedanIy keLavIne kShudhAdik upajAvavA samartha nathI. jem svayambhUramaNasamudranA samasta jaLamAn anantamA bhAge jheranI kaTakI te pANIne viSharUp karavA samartha nathI, tem anantaguN anubhAgavALA sAtAvedanIyanA uday sahit kevaLI bhagavAnane anantamA bhAge asankhyAt vAr jeno khanD thaI gayo chhe evun asAtAvedanIyakarma kShudhAdik vedanA. upajAvI shaktun nathI.
(4) adhapravRuttakaraNamAn ashubhakarmaprakRitionI viSh, haLAhaLarUp je shakti chhe teno abhAv thAy chhe ane nimba (lImbaDA), kAnjIrUp ras rahI jAy chhe. apUrvakaraN guNasthAnamAn guNashreNInirjarA, guNasankramaN, sthitikAnDotkIrNa ane anubhAgakAnDotkIrNa e chAr Avashyak thAy chhe; tethI kevaLIbhagavAnane asAtAvedanIyAdi aprashasta prakRitiono ras asankhyAt vAr ghaTIne anantAnantamo bhAg rahI gayo chhe, tethI asAtAmAn sAmarthya kyAn rahyun chhe ke jethI kevaLI bhagavAnane kShudhAdik upajAvavAmAn te nimitta thAy? (arthaprakAshikA pA. 446 AvRutti bIjI)
6. sUtra 10–11 no siddhAnt ane sUtra 8 sAtheno sambandh
vedanIyakarmano uday hoy paN jo mohanIyakarmano uday na hoy to jIvane vikAr thAy nahi (sU. 11); kem ke jIvane anantavIrya pragaTayun chhe.
vedanIyakarmano uday hoy ane jo mohanIyakarmano mand uday hoy to te paN vikAranun nimitta thAy nahi (sU. 10) kem ke jIvane tyAn ghaNo puruShArtha pragaTayo chhe.
dasathI teramA guNasthAn sudhInA jIvone sampUrNa pariShahajay varte chhe ane tethI temane vikAr thato nathI. jo uttam guNasthAnakavALA jIvo pariShahajay na karI shake to pachhI, ‘samvaranA mArgathI chyUt na thavA mATe ane nirjarAne arthe pariShah sahan karavA
Page 561 of 655
PDF/HTML Page 616 of 710
single page version
pa62] [ mokShashAstra yogya chhe’ evo AThamA sUtrano upadesh vyartha jAy. dashamA tathA agIAramA sUtramAn uttam guNasthAnoe je pariShah kahyA chhe te upachArathI chhe, paN nishchayathI nathI em samajavun.।। 11।।
[सर्वे] sarve pariShaho hoy chhe.
1. chhaThThAthI navamA guNasthAnane bAdarasAmparAy kahevAy chhe. A guNasthAnomAn pariShahanA kAraNabhUt badhA karmono uday chhe, paN jIv jeTale anshe temAn joDAto nathI teTale anshe (AThamA sUtranI mAphak pariShahajay kare chhe.)
2. sAmAyik, chhedopasthAn ane parihAravishuddhi, e traN sanyamomAnthI koI ekamAn badhA pariShahono sambhav chhe. ।। 12।।
A rIte kayA guNasthAne keTalA pariShahajay hoy chhe tenun varNan karyu. have kayA karmanA. udayathI kayA kayA pariShaho hoy chhe te jaNAve chhe.
agnAn e be pariShaho hoy chhe.
pragnA AtmAno guN chhe, te pariShahanun kAraN thAy nahi; paN gnAnano ughAD hoy ane tenA madajanit pariShah hoy to te vakhate gnAnAvaraNakarmano uday hoy chhe. gnAnI jIv jo mohanIyakarmanA udayamAn joDAy to temane anitya mad AvI jAy chhe. paN puruShArtha pUrvak gnAnI jIv jeTale anshe temAn na joDAy teTale anshe temane pariShahajay chhe. (juo, sUtra 8.) ।। 13।।
Page 562 of 655
PDF/HTML Page 617 of 710
single page version
a. 9 sUtra 1p-16-17 ] [ pa63
ane [अंतराययोः अलाभौ] antarAyakarmanA udayathI alAbhapariShah hoy chhe.
nAgnya, arati, strI, [निषद्या आक्रोश याचना सत्कार–पुरस्कारः] niShadyA, Akrosh, yAchanA, ane satkArapuraskAr e sAt pariShaho hoy chhe.
kShudhA, tRuShA, shIt, uShNa, danshamashak, charyA, shayyA, vadh, rog, tRuNasparsha ane maL, e pariShaho hoy chhe.
ek jIvane ek sAthe thatA pariShahonI sankhyA एकादयो भाज्या युगपदेकस्मिन्नैकोनविंशतेः।। १७।।
एकोनविंशतेः] ekathI sharU karIne ogaNIs pariShaho sudhI [भाज्याः] jANavA joIe.
1. ek jIvane ek vakhate vadhAremAn vadhAre ogaNIs pariShah hoI shake chhe, kemake shIt ane uShNa e bemAnthI ek vakhate ek ja hoy chhe ane shayyA, charyA tathA niShadyA (-sUvun, chAlavun tathA AsanamAn rahevun) e traNamAnthI ek kALe ek ja hoy chhe; A rIte e traN pariShaho bAd karavAthI bAkInA ogaNIs pariShaho hoI shake chhe.
2. prashna– pragnA ane agnAn e banne paN ekI sAthe hoI shake nahi mATe ek pariShah vadhAre bAd karavo joIe.
Page 563 of 655
PDF/HTML Page 618 of 710
single page version
pa64] [ mokShashAstra
uttara– pragnA ane agnAn e bannene sAthe rahevAmAn kAI bAdh nathI. ek ja kALamAn ek jIvane shrutagnAnAdinI apekShAe pragnA ane avadhignAnAdinI apekShAe agnAn e banne sAthe rahI shake chhe.
3. prashna– audArik sharIranI sthiti kavaLAhAr (annapANI) vinA deshonakroDapurva (karoD pUrvamAn thoDun ochhun) kem rahe?
uttara– AhAranA chha bhed chhe-1. nokarma AhAr, 2. karmAhAr, 3. kavaLAhAr, 4. lepAhAr, pa. ojAhAr ane 6. manasAhAr. e chha prakAr yathAsambhav dehanI sthitinun kAraN chhe. jem ke - (1) kevaLIne nokarma AhAr batAvyo chhe. temane lAbhAntarAyakarmanA kShayathI anant lAbh pragaT thayo hovAthI temanA sharIr sAthe apUrva asAdhAraN pudgalono pratisamay sambandh thAy chhe, te nokarma kevaLIne dehanI sthitinun kAraN chhe, bIjun nathI; e hetuthI kevaLIne nokarmano AhAr kahyo chhe. (2) nArakIone narakAyunAmakarmano uday chhe te tene dehanI sthitinun kAraN chhe tethI tene karmaAhAr kahevAy chhe. (3) manuShyo ane tiryanchane kavaLAhAr prasiddha chhe. (4) vRukSha jAtine lepAhAr chhe. (pa) pankhInA inDAne ojAhAr chhe. shukra nAmanI dhAtunI upadhAtu oj chhe. inDAne pankhI seve save tene oj AhAr na samajavo. (6) devo manathI tRupta thAy chhe, temane manasAhAr kahevAy chhe.
A chha prakAranA AhAr dehanI sthitinun kAraN chhe tenI gAthA nIche mujab chhe-
उज्ज मणो विय कमसो आहारो छव्विहो भणिओ।।
णोकमतित्थयरे कम्मं च णयरे मानसो अमरे।
णरपसु कवलाहारो पंखी उज्जो इगि लेऊ।।
artha– 1. nokarma AhAr, 2. karmAhAr, 3. kavaLAhAr, 4. lepAhAr, pa. ojAhAr ane 6. manoAhAr em kramathI chha prakAranA AhAr chhe; temAn nokarma AhAr tIrthankarane, karmAhAr nArakIne, manoAhAr devane, kavaLAhAr manuShyo tathA pashune, ojAhAr pakShInA inDAne ane lepAhAr vRukShane hoy chhe.
AthI siddha thAy chhe ke kevaLIbhagavAnane kavaLAhAr hoto nathI. 4. prashna– muni apekShAe chhaThThA guNasthAnathI sharU karIne teramA guNasthAn sudhInA pariShahonun kathan A adhyAyanA 13 thI 16 sudhInA sUtromAn karyun chhe te vyavahAranay apekShAe chhe ke nishchayanay apekShAe?
Page 564 of 655
PDF/HTML Page 619 of 710
single page version
a. 9 sUtra 17-18 ] [ pa6p
uttara– te kathan vyavahAranay apekShAe chhe, kemake te jIvano paravastu sAtheno sambandh batAve chhe; te kathan nishchay apekShAe nathI.
prashna– vyavahAranayanI mukhyatA sahit vyAkhyAn hoy tene ‘em nathI paN nimittAdinI apekShAe A upachAr karyo chhe’ e pramANe jANavAnun mokShamArga-prakAshak pA. 2pa6 mAn kahyun chhe, to uparyukta sUtra 13 thI 16nA kathanamAn te kaI rIte lAgu paDe chhe?
uttara– te sUtromAn jIvane je pariShahonun varNan karyun chhe te vyavahArathI chhe, teno kharo artha evo chhe ke-jIv jIvamay chhe, pariShahamay nathI. jeTale darajje jIvamAn pariShahavedan thAy teTale darajje sUtra 13 thI 16 mAn kahel karmano uday nimittarUp kahevAy, paN nimitte jIvane kAI karyun nathI.
pa. prashna– sUtra 13 thI 16 sudhImAn pariShaho sambandhamAn je karmano uday kahyo chhe tene ane sUtra 17mAn pariShahonI ekI sAthe je sankhyA kahI tene A adhyAyanA 8mA sUtramAn kahelo nirjarAno vyavahAr kyAre lAgu paDe?
uttara– jIv potAnA puruShArtha vaDe jeTale anshe pariShahavedan na kare teTale anshe teNe pariShahajya karyo ane tethI teTale anshe sUtra 13 thI 16 mAn kahelA karmonI nirjarA karI em AThamA sUtra anusAr kahI shakAy; tene vyavahArakathan kahevAmAn Ave chhe kem ke paravastu (-karma) sAthenA sambandhano keTalo abhAv thayo, te temAn batAvavAmAn Avyun chhe.
bIjA sUtramAn kahelA samvaranA chha kAraNomAn pAnch kAraNonun varNan ahIn pUrun thayun; have chhellun kAraN chAritra chhe tenun varNan kare chhe.
parihAravishuddha, [सूक्ष्मसांपराय यथाखयातम्] sUkShmasAmparAy ane yathAkhyAt [इतिचारित्रम्] -e pAnch bhedo chAritranA chhe.
Page 565 of 655
PDF/HTML Page 620 of 710
single page version
pa66] [ mokShashAstra
chAritra chhaThThAthI navamAn guNasthAn sudhI hoy chhe.
vyApArathI upajelA doShone chhedIne AtmAne sanyamamAn sthir kare te
chhedopasthApanA chAritra chhe. vrat, samiti, gupti Adi bhedarUp
chAritra te paN chhedopasthApanA chAritra chhe. A chAritra chhaThThAthI
navamA guNasthAn sudhI hoy chhe.
sudhI pratyAkhyAn nAmanA navamA pUrvanun adhyayan kare, tene A sanyam
hoy chhe. jIvonI utpatti-maraNanAn sthAn, kALanI maryAdA, janma
yoninA bhed dravya-kShetranA svabhAv, vidhAn tathA vidhi-e badhAnAn
jANanAro hoy ane pramAdarahit mahAvIryavAn hoy, temane shuddhatAnA
baLathI karmanI prachUr nirjarA thAy chhe. ati kaThin AcharaN
karavAvALA munione A sanyam hoy chhe. jemane A sanyam hoy chhe
temanA sharIrathI jIvonI virAdhanA thatI nathI. A chAritra upar
kahyA tevA sAghune chhaThThA ane sAtamA guNasthAne hoy chhe.
hoy chhe.
thI 14 mA guNasthAn sudhI hoy chhe.
2. samvar shuddhabhAvathI thAy paN shubhabhAvathI na thAy, mATe A pAnche prakAramAn jeTalo shuddhabhAv chhe teTalun chAritra chhe em samajavun.