Moksha Shastra-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Contents List; First Chapter Pg. 1 to 170 Contents; Second Chapter Pg. 171 to 236 Contents; Third Chapter Pg. 237 to 269 Contents; Fourth Chapter Pg. 271 to 306 Contents; Fifth Chapter Pg. 311 to 389 Contents; Sixth Chapter Pg. 389 to 437 Contents; Seventh Chapter Pg. 439 to 490 Contents; Eighth Chapter Pg. 491 to 519 Contents; Nineth Chapter Pg. 521 to 604 Contents; Tenth Chapter Pg. 605 to 642 Contents; Swadhyaay Mangalaacharan; First Chapter Pg. 1 to 170; Mangalaacharan; Short Note on Shastra.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 3 of 36

 

Page -14 of 655
PDF/HTML Page 41 of 710
single page version

shrī mokṣhashāstra–gujarātī ṭīkā
viṣhayānukramaṇikā

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

maṅgalācharaṇ16samyagdarshanādi tathā tattvone
shāstranā viṣhayonun saṅkṣhipta avalokan1jāṇavāno upāy19
*pratham adhyāyaḥ pānun 1 thī 170pramāṇanī vyākhyā19

1mokṣhaprāptino upāy4nayanī vyākhyā19

pahelā sūtrano siddhāntpayuktira0

rasamyagdarshananun lakṣhaṇ6anekānt tathā ekāntra0

tattva’ shabdano marma7samyak ane mithyā anekāntanun svarūpra0
samyagdarshananun māhātmya7samyak ane mithyā anekāntanā draṣhṭāntora1
samyagdarshananun baḷ10samyak ane mithyā ekāntanun svarūprar
samyagdarshananā traṇ bhedo10samyak ane mithyā ekāntanā draṣhṭāntorar
samyagdarshananā bījī rīte be bhedo11pramāṇanā prakārorar
sarāg samyagdraṣhṭine prashamādi bhāvo11nayanā prakārora3
samyagdarshanano viṣhay-lakṣha1rdravyārthikanayaane paryāyārthikanay eṭale shun?ra3
bījā sūtrano siddhānt1rguṇārthikanay shā māṭe nahira3

3samyagdarshananā utpatti apekṣhāe bhedo13dravyārthikanay ane paryāyārthikanayanā

trījā sūtrano siddhānt13 bījān nāmo24

4tattvonān nām14samyagdraṣhṭinān bījā nāmora4

sāt tattvonun svarūp1pmithyādraṣhṭinān bījā nāmora4
chothā sūtrano siddhānt16gnān banne nayonun karavun, paṇ paramārthe

pasāt tattvo, samyagdarshanādi tathā ādaraṇīy nishchayanay chhe-evī shraddhā karavī ra4

bījā shabdonā arthavyavahār ane nishchayanun phaḷrap
samajavānī rīt17shāstromān banne nayonun grahaṇ karavunrap
nikṣhepanā bhedonī vyākhyā17 kahyun chhe te kaī rīte?
sthāpanānikṣhep ane dravyanikṣhepjain shāstronā artha karavānī paddhatirap
vachcheno bhed18nishchayābhāsīnun svarūpra6
pāñchamā sūtrano siddhānt19vyavahārābhāsīnun svarūpra6

Page -13 of 655
PDF/HTML Page 42 of 710
single page version

[40]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

nayanā be prakāro (rāgarahit anejinabimbadarshan ityādi samyagdarshananān
rāgasahit)26 kāraṇo sambandhī prashnottar3p-36
pramāṇ saptabhaṅgī ane nay saptabhaṅgīra6sūtra 4 thī 8no ekandar siddhānt37
ā shāstramān mukhyapaṇe vyavahāranayanun9samyaggnānanā bhedo37
kathan chhe26matignān vagere pāñch prakāranun svarūp37
vītarāgī vignānanun pratipādanra7navamā sūtrano siddhānt38
mithyādraṣhṭinān nayora710kayā gnāno pramāṇ chhe?38–39
samyagdraṣhṭinān nayora8sūtra 9-10 no siddhānt40
ratnatrayano viṣhayra811parokṣha pramāṇanā bhed40
nītinun svarūpra8samyakmatignānī jīv samyagdarshan-gnān
parigrahanun svarūpra8 hovānun jāṇī shake chhe.40
nishchay ane vyavahārano bījo artha28mati ane shrutagnānane ahīn parokṣha kahyān
ātmānun svarūp samajavā māṭe chhe te sambandhe visheṣh khulāso41
nay vibhāg2912pratyakṣha pramāṇanā bhed43
nishchayanay ane dravyārthikanay, tathā13matignānanān bījān nāmo43
vyavahāranay ane paryāyārthikanay14matignānanī utpatti samaye nimitta4p
judā judā arthamān paṇ vaparāy chhe29matignānamān gneyapadārtha ane
chhaṭhṭhā sūtrano siddhānt30 prakāsh nimitta kem nathī?46

7samyagdarshanādi tathā tattvoneupādān-nimitta sambandhī khulāso47

jāṇavānā amukhya (gauṇ) upāy30upādān-nimitta kāraṇo47
samyagdarshananun nirdesh tathā svāmitva301pmatignānanā bhedo ane teno kram48
samyagdarshananun sādhan30avagrah, īhā, avāy ane dhāraṇānun svarūp 49
samyagdarshananun adhikaraṇ, tathā sthitiātmānun gnān thavāmān avagrahādi
ane vidhān30 kaī rīte chhe?49

8samyagdarshanādine jāṇavānā bījā16avagrahādi matignānanā

paṇ amukhya upāy32 viṣhayabhūt padārtho49
sat. saṅkhyā vagere āṭh bolanī vyākhyā 3rbahu, bahuvidh ityādi bār
sat ane nirdeshamān taphāvat33 prakāronī vyākhyāpa0
ā sūtramān ‘sat’ shabda vāparavānundarek indriyadvārā thatā bār prakāranā
kāraṇ33matignān ane te sambandhī keṭalāk
saṅkhyā ane vidhānamān taphāvat34 shaṅkā-samādhānpar-pa7
kṣhetra ane adhikaraṇamān taphāvat3417upar kahelā bahu, bahuvidhādi
kṣhetra ane sparshanamān taphāvat34bhedo konā chhe?pa7
kāḷ ane sthitimān taphāvat34
sūtramān vistār batāvavānun kāraṇ3p

Page -12 of 655
PDF/HTML Page 43 of 710
single page version

[41]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun 18avagrahagnānamān visheṣhatāpa7rarkṣhayopashamanaimittik avadhignānanā

arthāvagrah ane vyañjanāvagrahanān draṣhṭānto pa8 bhed tathā tenā svāmī67
avyakta ane vyaktano arthapa8avadhignānanā anugāmī ādi chha
avyakta ane vyaktagnān arthāt bhedonī vyākhyā67
vyañjanāvagrah ane arthāvagrahpa8avadhignānanā anya prakāro67
īhā, avāy ane dhāraṇānun visheṣh svarūp pa9dravya, kṣhetra, kāḷ ane bhāv apekṣhāe
avagrahādi gnānomān ek pachhī avadhignānano viṣhay68
bījun gnān thāy ja ke kem?pa9kṣhayopashamano artha69
‘ihā’ gnān satya ke mithyā?pa9guṇapratyay avadhignān sambandhī69
dhāraṇā ane sanskār sambandhī khulāso60sūtra ra1-rarano siddhānt69
avagrahādi chār bhedonī visheṣhatā60ra3manaḥparyayagnānanā bhed70

19vyañjanāvagrahagnān netra anedravya, kṣhetra, kāḷ ane bhāvanī apekṣhāe

manathī thatun nathī61 manaḥparyay-gnānano viṣhay70

ra0shrutagnān, tenī utpattino kram‘manaḥparyay’ tathā r̥ujumati vipul

ane tenā bhed61 -matinī vyākhyā71
shrutagnānanī utpattinān draṣhṭānto61dravya, kṣhetra, kāḷ ane bhāv apekṣhāe
shrutagnānanī utpattimān matignānr̥ujumatimanaḥparyay tathā vipulamati
nimittamātra chhe62manaḥparyayano viṣhay71
matignān samān shrutagnān shāra4r̥ujumati ane vipulamati
māṭe nahi?62 manaḥparyayagnānamān antar72
ek shrutagnān lambāine bījun shrutagnānrapavadhignān ane manaḥparyayagnānamān
thāy tene matipūrvak kaī rīte kahevāy? 62 visheṣhatā (–taphāvat)72
bhāvashrut ane dravyashrut63ra6mati ane shrutagnānano viṣhay73
anakṣharātmak ane akṣharātmak shrutagnān63ra7avadhignānano viṣhay73
pramāṇanā be prakār63ra8manaḥ paryayagnānano viṣhay74
‘shrutano’ artha63sūtra ra7-ra8no siddhānt74
aṅgapraviṣhṭa ane aṅgabāhya arthātra9kevaḷagnānano viṣhay7p
bār aṅg ane chaud pūrva64kevaḷī bhagavānane ek ja gnān hoy
mati ane shrutagnān vachche bhed64 ke pāñch?7p
mati ane shrutagnān sambandhīsūtra ra9no siddhānt76
visheṣh khulāso6p30ek jīvane ek sāthe keṭalān gnān
sūtra 11 thī ra0 sudhīno siddhānt66 hoī shake chhe?76

ra1avadhignānanun varṇan66

bhavapratyay ane guṇapratyay avadhignān 66

Page -11 of 655
PDF/HTML Page 44 of 710
single page version

[42]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

sūtra 9 thī 30 sudhīno siddhānt77 (1) samyagdarshananī jarūriyāt90

31mati, shrut ane avadhignānamān (ra) samyagdarshan shun chhe?90

mithyāpaṇun paṇ hoy chhe.77 (3) shraddhāguṇanī mukhyatāe nishchay-

3rjem samyagdraṣhṭi padārthone jāṇe samyagdarshananī vyākhyā90

chhe tem mithyādraṣhṭi paṇ jāṇe chhe (4) gnānaguṇanī mukhyatāe nishchay
chhatān tenā gnānane mithyāgnān samyagdarshananī vyākhyā91
shā māṭe kaho chho? e sambandhī (pa) chāritraguṇanī mukhyatāe
prashna ane teno uttar78 nishchayasamyagdarshananī vyākhyā93
atyār sudhīnā kathanano ṭūṅk sār79 (6) darshan-gnān-chāritra sambandhī
sat asatnā bhedagnān vaḍe mithyātva anekāntasvarūp93
ṭāḷavun joīe79 (7) darshan (shraddhā), gnān, chāritra
gnānamān traṇ prakāranī viparītatā ane e traṇe guṇonī abhedadraṣhṭie
te ṭāḷavāno upāy80 nishchayasamyagdarshananī vyākhyā94
samyaggnān thatān traṇ prakāranī
viparītatā
(8) nishchayasamyagdarshananun chāritranī
ṭaḷe chhe tenun varṇan81 bhed apekṣhāe kathan9p
sat ane asatnī vyākhyā81 (9) nishchayasamyagdarshan sambandhe prashnottar9p
gnānanun kārya8r(10) vyavahār samyagdarshananī vyākhyā96
viparīt gnānanā draṣhṭānto8r(11) vyavahārābhās samyagdarshanane

33pramāṇanun svarūp pūrun thatān, have koī vār vyavahār samyagdarshan

shrutagnānanā ansharūp nayanun paṇ kahe chhe.96
svarūp kahe chhe83(1r) samyagdarshan pragaṭ karavāno upāy97
anekānt, syādvād ane nayanī vyākhyā 83(13) nirvikalpa anubhavanī sharuāt99
naigam ādi sāt nayonun svarūp83-84 (14) samyaktva paryāy hovā chhatān
nayanā traṇ prakār-gnān, shabda ane
arthanay
84 guṇ kem kahevāy chhe?99
shrīmad rājachandrajīe ātmā sambandhamān(1p) badhā samyagdraṣhṭionun samyagdarshan
utārelā sāt nayonā artha8p samān chhe!99
kharā bhāvo laukik bhāvothī viruddha(16) samyagdarshananā bhed shā māṭe?100
hoy chhe.86(17) samyaktvanī nirmaḷatānun svarūp100
gnān sambandhī visheṣh khulāso (sūtra 8) 86(18) samyaktvanī nirmaḷatāmān pāñch bhed101
pratham adhyāyanun parishiṣhṭa–1(19) samyagdraṣhṭi jīv potāne samyakatva
samyagdarshan sambandhī keṭalīk pragaṭayānun shrutagnān vaḍe barābar jāṇe chhe 101
jāṇavā jevī vigato90–1ra3 (ra0) samyagdarshan sambandhī keṭalāk prashnottar10r-111

Page -10 of 655
PDF/HTML Page 45 of 710
single page version

[43]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun (ra1) gnānachetanānā vidhānamānprabhāvanānun sāchun svarūp133

pher kem chhe?111kharī dayānun (-ahinsānun)

(rar) samyagdarshan sambandhamān bhagavāne kahelun svarūp133

vichāravā lāyak nav viṣhayo111ānand pragaṭāvavānī

(ra3) samyagdarshan ane gnānachetanāmān pher1ra1 bhāvanāvāḷo shun kare?133 (ra4) chāritra na paḷāy topaṇshrutagnānanun avalamban e

samyakshraddhā karavī ja joīe121 ja pahelī kriyā134

(rap) nishchayasamyagdarshanano bījo artha1rardharma kyān chhe ane kem thāy?13p

.... e vāt dharmanī maryādā bahār chhe1ra3sukhano upāyaḥ gnān ane satsamāgam136
pratham adhyāyanun parishiṣhṭa–raje taraphanī ruchi te taraphanun gholan137
* samyagdarshanaḥ pā. 1ra4 thī 130 *shrutagnānanā avalambananun phaḷaḥ
samyagdarshan shun ane tene konun ātmānubhav138
avalamban12psamyagdarshan thayā pahelān139
bhedanā vikalpa āve kharā chhatāndharma māṭe pahelān shun karavun?140
tenāthī samyagdarshan nathī126sukhano rasto sāchī samajaṇaḥ
vikalpa rākhīne svarūpano anubhav vikāranun phaḷ jaḍ141
thaī shake nahi127asādhya koṇ ane shuddhātmā koṇ?141
samyagdarshan ane samyaggnānano sambandhdharmanī ruchivāḷā jīv kevā hoy?14r
konī sāthe chhe?128upādān-nimitta ane kāraṇ-kārya14r
shraddhā ane gnān kyāre samyak thayān?1ra8antar anubhavano upāy arthāt
samyagdarshanano viṣhay shun? gnānanī kriyā142
-mokṣhanun paramārtha kāraṇ koṇ?1ra9gnānamān bhav nathī143
samyagdarshan e ja shāntino upāy chhe130ā rīte anubhavamān āvato
sansārano abhāv samyagdarshanathī130 shuddhātmā kevo chhe?144
ja thāy chhe.nishchay ane vyavahār144
pratham adhyāyanun parishiṣhṭa–3samyagdarshan thatān shun thāy?144
jignāsue dharma shī rītevāramvār gnānamān ekāgratāno
karavo? 131 thī 146 abhyās karavo14p
pātra jīvanun lakṣhaṇ131chhellī bhalāmaṇo146
samyagdarshananā upāy māṭepratham adhyāyanun parishiṣhṭa–4
gnānīoe batāvelī kriyā131bījā sūtramān ‘tattvārtha shraddhān’ ne
shrutagnān kone kahevun?13rsamyagdarshananun lakṣhaṇ kahyun,
shrutagnānanun vāstavik lakṣhaṇ anekānta13rtemān avyāpti, ativyāpti
bhagavān paṇ bījānun karī shakyā nahi 133ane asambhav doṣhano parihāraḥ 147 thī
1pa7

Page -9 of 655
PDF/HTML Page 46 of 710
single page version

[44]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

avyāptidūṣhaṇano parihār147parishiṣhṭa nan. paḥ kevaḷagnānanun
ativyāptidūṣhaṇano parihār1pa0 svarūp1pa9-170
asambhavadūṣhaṇano parihār141ṣhaṭkhaṇḍāgam–dhavalā ṭīkā tathā
samyagdarshananun lakṣhaṇ tattvārthashraddhānpravachanasār nā ādhār
kahyun te sambandhī visheṣh khulāso1pa1-1pa7
* bījo adhyāyaḥ pā. 171 thī 236 *

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun 1jīvanā asādhāraṇ bhāvo171anādi agnānī jīvane kayā bhāvo

aupashamikādi pāñch bhāvonī vyākhyā171 kadī thayā nathī?186
ā pāñch bhāvo shun batāve chhe?17raupashamikādi traṇ bhāvo kayā
pāñch bhāvo sambandhī keṭalā prashnottar173 vidhithī pragaṭe?186
aupashamikabhāv kyāre thāy?17ppāñch bhāvomānthī kayā bhāv bandhanarūp chhe
pāñch bhāvo sambandhī keṭaluṅk spaṣhṭīkaraṇ176 ane kayā bhāvo bandhanarūp nathī?186
jīvanun kartavya1788jīvanun lakṣhaṇ187
pāñch bhāvo sambandhī vadhāre khulāso178upayoganun svarūp188
ā sūtramān nay-pramāṇ vivakṣhā179āṭhamā sūtrano siddhānt188

rapāñch bhāvonā bhedo1809upayoganā bhedo188 3aupashamikabhāvanā be bhed180‘darshan’ shabdanā judājudā artho ane

aupashamik samyaktva ane aupashamik ahīn lāgu paḍato artha189
chāritranī vyākhyā180darshan upayoganun svarūp189

4kṣhāyikabhāvanā nav bhedo181sākār ane nirākār sambandhī khulāso190

kevaḷagnānādi nav kṣhāyikabhāvonī vyākhyā 181ākār sambandhī visheṣh khulāso190

pakṣhāyopashamikabhāvanā aḍhār bhedo18rdarshan ane gnān vachche bed191

kṣhāyopashamik samyakatva-chāritra ane darshananī vyākhyā sambandhī
sanyamāsanyamanī vyākhyā182 shaṅkā-samādhān191

6audayikabhāvanā ekavīs bhedo183darshan ane gnān vachcheno bhed

‘gati’ne audayikabhāvamān kem gaṇī?183 kaī apekṣhāe chhe?191
leshyānun svarūp ane bhedo183abhed apekṣhāe darshan ane gnānano
artha
19r

7pāriṇāmikabhāvanā traṇ bhedo184darshan ane gnān upayog kevaḷīprabhune

bhavyatva, abhavyatva, jīvatva tathā yugapat ane chhadmasthane krame hoy chhe192
pāriṇāmikano artha18410jīvanā bhed19r
te sambandhī visheṣh khulāso18p‘sansār’no artha193

Page -8 of 655
PDF/HTML Page 47 of 710
single page version

[4p]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

mithyātvane kāraṇe thatā pañch-30vigrahagatimān āhārak - anāhārakanī
parāvartananun svarūp194 vyavasthā213
asaṅkhyāt ane anantanī samajaṇ19931janmanā bhedra14
manuṣhyabhav saphaḷ karavā māṭe khās3ryonionā bhedra14
lakṣhamān rākhavā lāyak viṣhayo199-ra01 33garbha janma kone hoy chhe?ra1p

11sansārī jīvonā bhed (sañgnī-asañgnī)ra0134upapād janma kone hoy chhe?ra16

dravyaman ane bhāvaman sambandhīra0r3psammūrchhan janma kone hoy chhe?ra16

1rsansārī jīvonā bījā prakāre36sharīranā audārikādi pāñch bhedora17

bhed (tras, sthāvar)20237sharīronī sūkṣhmatānun varṇanra17
halanachalan apekṣhāe tras ke38-39 sharīranā pradesho
sthāvarapaṇun nathī201 (-paramāṇuo) nī saṅkhyā218
13sthāvar jīvonā bhedra0140-41-4rtejas ane kārmaṇ sharīranī
14tras jīvonā bhedra0r visheṣhatāora18-rara0
1pindriyonī saṅkhyāra0343ek jīvane ek sāthe keṭalān
16indriyonā mūḷ bhed (dravya ane
bhāv)
ra04 sharīrano sambandh hoy chhe?220
17dravyendriyanun svarūpra0444kārmaṇasharīranī visheṣhatārara0
18bhāvendriyanun svarūpra0p4paudārikasharīranun lakṣhaṇrara1
labdhi ane upayog sambandhī khulāsora0p46vaikriyikasharīranun lakṣhaṇrarar
ā sūtrano siddhāntra0647dev ane nārakī sivāy
19pāñch indriyonān nām ane teno bījāne vaikriyik sharīr hoy?222
anukram20648vaikriyik sivāy bījā koi
ra0indriyonā viṣhayra07 sharīrane labdhinun nimitta chhe?222
ā jīv adhikār hovā chhatān
pudgalanī
49āhārak sharīranā svāmī tathā
vāt kem līdhī?207 tenun lakṣhaṇrara3-ra4
sparsha, ras, gandh, varṇa ane shabdanā
bhedo
ra08pa0-pa1-par kayā jīvone kayun liṅg (ved)
ra1manano viṣhayra08 hoy chhe tenun kathan22p
rar-ra3 kayā jīvone keṭalī indriyo hoy
chhe?ra09pa3konun āyuṣhya apavartan ( - akāḷamr̥utyu)
ra4sañgnī kone kahe chhe?ra10 rahit chhe?226
rapvigrahagatimān man vagar karmāsravupasanhāraḥ rara7thīra36
thavānun kāraṇ210(1)bījā adhyāyanā viṣhayonun
ra6vigrahagatimān jīv ane pudgalanun ṭūṅk avalokan227
gaman kevī rīte thāy chhe?211(ra)pāriṇāmikabhāv sambandhīrara8
ra7muktajīvonī gati kevī rīte thāy chhe?ra11(3)utpād ane vyay paryāyrara9
ra8sansārī jīvonī gati ane teno samay ra1r(4)pāñchabhāvonun gnān dharma karavāmān shī
ra9avigrahagatino samayra1r rīte upayogī chhe?229

Page -7 of 655
PDF/HTML Page 48 of 710
single page version

[46]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

(pa) upādānakāraṇ ane nimittakāraṇ
sambandhī229(7)nimitta-naimittik sambandhra34
(6) pāñchabhāvo ā adhyāyanā sūtrono
sambandh231(8)tātparyara36
trījo adhyāyaḥ pā. 237 thī 269
bhūmikā ( pahelā chār adhyāyanā viṣhayonun saṅkṣhipta avalokan)

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

adholokanun varṇan ra38 thī ra4416-18parvato uparanā sthir sarovaranā nām
1sāt narak pr̥ithvīora39 tathā tenun māp ane te sarovaranī
traṇ lokanī rachanā (nakasho)ra39 vachchenā kamaḷanun pramāṇ247
rate sāt pr̥ithvīonā bilonīra3919sarovaranān chha kamaḷomān rahenārī
saṅkhyā narakagatinī sābitīra39 chha devīo247
3-4-panārakīonān duḥkhanun varṇanra4020-22sāt kṣhetronī chaud mahānadīonun
6narakanā utkr̥uṣhṭa āyunun pramāṇra4r varṇan248
narakamān paṇ samyagdarshan thāy chhera4r23te chaud mahā nadīonī sahāyak
nadīo
ra49
narakamān chothā guṇasthān uparanī24-26 bharatakṣhetrano tathā āgaḷanān kṣhetra
ane
bhūmikā kem nahi?243 parvatono vistār2pa0
samyagdraṣhṭine narakamān kevun duḥkh hashe?ra4327bharat ane erāvat kṣhetromān kāḷachakranun
narakamānthī nīkaḷelā jīvonī pātratā parivartan2pa1
keṭalī?244aḍhāī dvīpano nakashorapar
koīk samyagdraṣhṭio paṇbharat - airāvat kṣhetranā manuṣhyanun
āyuṣhya
narakamān shā māṭe jāy chhe?244 ūñchāī ane āhārasambandhī koṣhṭak2pa2
‘sāgar’ kāḷanun māpra4pra7-31 anya bhūmionī kāḷ avasthā tathā
madhyalokanun varṇan pā. ra4p thī ra66 āyuṣhyanummāp2pa2-2pa3
7-8 keṭalāk dvīp-samudronān nāmo, vistār3rbharatakṣhetranā vistāranun bījī rīte
māp
rapa4
ane ākār24p33dhātakīkhaṇḍanun varṇanrapa4
jambudvīpano nakashora4p34puṣhkarārddhadvīpanun varṇanrapa4
9jambudvīpano vistār tathā ākārra4p3pmanuṣhyakṣhetranī hadrapap
10jambudvīpanā sāt kṣhetronān nāmra4636manuṣhyonā bhed (ārya ane malechchha)rapap
11te sāt vibhāg karanār chha parvatonānr̥uddhiprāpta āryanī āṭh prakāranī
nām246 r̥uddhionun varṇanrapap-ra61
1r-13 chha kulāchal (-parvat) nā raṅganr̥uddhiprāpta āryanā pāñch prakāranun
varṇan
ra61
vagerenun varṇan247mlechchha manuṣhyonun varṇanra63

Page -6 of 655
PDF/HTML Page 49 of 710
single page version

[47]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

37karmabhūminun varṇanra63kṣhetranā māpanun koṣhṭakra6p
38manuṣhyonun utkr̥uṣhṭa tathā jaghanya āyuṣhyara64madhyalokanā varṇananun ṭūṅk
avalokan
ra66
tiryañchonī āyusthiti ane tenun
koṣhṭak
ra64upasanhārra68
chotho adhyāyaḥ pā. 271 thī 306
bhūmikā (pahelā chār adhyāyanun ṭūṅk avalokan)

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

ūrdhvalokanun varṇanaḥ pā. 271 thī 29pra8-34bhavanavāsī ane vaimānik devo
1devonā bhedra71 āyuṣhyanun varṇanra91-ra93
rapahelā traṇ prakāranā devonī leshyāra7r3p-36nārakīonā jaghanya āyuṣhyanun
3chār prakār devonā peṭā bhedora7r varṇan293
4-pachār prakāranā devonā sāmānyapaṇe37bhavanavāsī devonun jaghanya āyuṣhyara94
indra vagere bhedora7338-4r vyantar, jyotiṣhi ane laukāntik
6devomān indranī vyavasthāra74 devonā āyuṣhyanun varṇan294
7-8-9devomān kāmasevan sambandhī varṇanra74upasanhāraḥ pā. ra9p thī 310
navamā sūtrano siddhāntra77jīvanā svarūpasambandhī saptabhaṅgī
(syāt
10bhavanavāsī devonun varṇanra77 asti-syātnāsti)29p
11vyantaradevonun varṇanra79sādhak jīvane asti-nāstinā gnānathīra96
1r-1p jyotiṣhī devonā pāñch bhedo tathā thatun phaḷ
tenun varṇanra79bījāthī chothā adhyāy sudhīmān
batāvelun
16-ra1vaimānik devonun varṇanra81-ra83 asti-nāstinun svarūp297
shubhapariṇāmane līdhe thatā puṇyabandhathīsaptabhaṅgīnā bākīnā pāñch bhaṅgonī
koṇ kyān upaje?ra84 samajaṇ298
devamānthī chyavīne koṇ kevī paryāyjīvamān utaratī saptabhaṅgīra99
dhāraṇ kare?ra86saptabhaṅgīmān tathā ‘asti’mān lāgu
ekavīsamā sūtrano siddhāntra86 paḍatā nayo299
shun devagatimān sukh chhe? teno khulāsora87pramāṇ, nikṣhep ane svagney300
2rvaimānik devomān leshyānun varṇanra88
ra3kalpasañgnā kyān sudhī chhe?ra88anekāntaḥ pā. 301 thī 310
ra4-raplaukāntik devonun varṇanra89saptabhaṅgī ane anekānt301
ra6anudish ane anuttaravāsī devonānay30r
avatārano niyamra89adhyātmanā nay30r
ra7tiryañch koṇ chhe?ra90upachār nay303

Page -5 of 655
PDF/HTML Page 50 of 710
single page version

[48]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

samyagdraṣhṭinun ane mithyādraṣhṭinun gnān304mumukṣhuonun kartavya306
anekānta shun batāve chhe?304devagatinī vyavasthā sambandhī jāṇavā
shāstronā artha karavānī paddhati30p yogya vigatonun koṣhṭhak307-310
adhyāy pāñchamoḥ pā. 311 thī 389

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

bhūmikā311ra0-ra1 jīvono upakār tathā kāḷadravyano
1chār ajīvakāy tattvonun varṇan31r upakār sūtra-17 thī rar
rate ajīvakāy shun chhe? tenun varṇan313 sudhīno siddhānt332
3dravyamān jīvanī gaṇanā313ra3-ra4-rappudgalanān lakṣhaṇo,
4pudgal sivāyanān dravyonī visheṣhatā314 paryāyo ane bhedo33r-36
papudgal dravyanun rūpīpaṇun316ra6-ra7-ra8skandhonī tathā aṇunī
6dharma, adharma ane ākāsh-e traṇe utpattinun kāraṇ338
dravyonī saṅkhyā317ra9dravyonun sāmānya lakṣhaṇ339
7te traṇ dravyonun gamanarahitapaṇun31730satnun lakṣhaṇ341
8-9-10dharmādi pāñch dravyonā pradeshonīutpād-vyay-dhruvanun svarūp34r
saṅkhyā318-19agnānīnā vichār ane tene
11aṇu apradeshī chhe3ra0 satyamārgano upadesh343-4p
dravyonun anekāntasvarūp3ra031nityanun lakṣhaṇ34p
anekāntamān sanshay nathī paṇ banne3rek vastumān be viruddhadharmo kevī rīte
rahe
pakṣha nishchit chhe322 chhe teno khulāso34p
dravyaparamāṇu tathā bhāvaparamāṇunoarpit-anarpit kathanadvārā
bījo artha322 anekāntasvarūp ane tenā draṣhṭānto346
1rsamasta dravyone rahevānun sthān3ra3anekāntanun prayojan349
13-16dharma, adharma, pudgal ane jīvanāek dravya bījā dravyanun kāī paṇ karī
avagāhanun varṇan3ra4-ra6 shake-e mānyatāmān āvatā
17dharma ane adharma dravyono jīv-pudgal doṣhonun varṇan349
sātheno visheṣh sambandh327saṅkar, vyatikar, adhikaraṇ,
18ākāshano bījā dravyo sātheno parasparāshray, sanshay, anavasthā,
nimitta-naimittik sambandh328 apratipatti, virodh ane abhāv e
19pudgal dravyano jīv sāthe nav doṣhanun varṇan3pa0-3par
nimitta-naimittik sambandh329arpit ane anarpitanī
ra0jīvadravyano pudgalanī sāthe (mukhya ane gauṇanī)
nimitta-naimittik sambandh329 visheṣh samajaṇ3pa2

Page -4 of 655
PDF/HTML Page 51 of 710
single page version

[49]

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun 33paramāṇuomān bandh thavānun kāraṇ3parupādān-nimittasambandhī siddhānt368 34-3pparamāṇuomān bandh kyārete siddhāntanā ādhāre jīv-pudgal

thato nathī?3pa3 sivāyanā chār dravyonī siddhi369

36bandh kyāre thāy chhe?3papchha dravyonā hovāpaṇānī anya373 37bandh thatān navī avasthā kevī prakāre siddhi

thāy chhe?3pa6chha dravyo viṣhe keṭalīk māhitī37p

38dravyanun anya lakṣhaṇ3pa6ṭopī uparathī chha dravyonī siddhi376

guṇ ane paryāyanī vyākhyā3pa6-pa7manuṣhyasharīr uparathī chha dravyonī

39-40kāḷadravyanun varṇan3pa7 siddhi377 41‘guṇ’nun lakṣhaṇ3pa8karmo uparathī chha dravyonī siddhi379 4r‘paryāy’nun lakṣhaṇ3pa9dravyonī svatantratā379

ā sūtrano siddhānt360utpād-vyay-dhruv379
upasanhāraḥ 360 thī 388dravyanī shakti (-guṇ)380
pāñchamā adhyāyamān levāmān āvelāchha sāmānyaguṇ380-381
viṣhayo (upasanhār)360chha kārak381
chhae dravyone lāgu paḍatun svarūp360laghu jain siddhānt praveshikā
jīvanun svarūp361 prashna nan. 126 thī 136381-387
ajīv dravyonun svarūp361kāraṇ-kārya upādān-nimittanā
syādvād siddhānt363 sāt dohā383-387
astikāy364nimittakartānun vajan keṭalun387
jīv ane pudgal dravyanī siddhi364chha dravyamānthī prayojanabhūt387
adhyāy chhaṭhṭhoḥ pā. 389 thī 437

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun

bhūmikā389āsravamān shubh ane ashubh evā
sāt tattvonī siddhi389 bhed shā māṭe?396
sāt tattvonun prayojan390shubh ke ashubh banne bhāvothī sāt
tattvanī shraddhā kyāre thaī kahevāy?391 ke āṭh karmo bandhāy chhe chhatān ahīn

1yoganā bhedonun svarūp392 tem kem kahyun nathī?397 2āsravanun svarūp393shubh-ashubh karmo bandhāvānā kāraṇe 3yoganā nimittathī āsravanā shubh-ashubhayog evā bhed nathī397

[puṇya pāp-evā be] bhedo39pshubhabhāvathī pāpanī nirjarā thatī nathī397
puṇya āsrav ane pāp āsrav trījā sūtrano siddhānt398
sambandhamān thatī viparītatā39pāsrav sarva sansārīne samān phaḷano
shubhayog tathā ashubhayoganā artho396 hetu thāy chhe ke visheṣhatā chhe?398

Page -3 of 655
PDF/HTML Page 52 of 710
single page version

[pa0]

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun

karma bandhanā chār prakār399ā sūtrano siddhānt418
sāmparāyik āsravanā 39 bhed39914chāritramohanīyanā āsravanun kāraṇ419
samyaktvādi pachīs prakāranī1pnarakāyunā āsravanun kāraṇ421
kriyānun varṇan400ārambh-parigrahanī vyākhyā421

6āsravamān visheṣhatā16tiryañchāyunā āsravanun kāraṇ422

(-hīnādhikatā) nun kāraṇ40317-18manuṣhyāyunā āsravanun kāraṇ423-2p

7āsravanān adhikaraṇanā bhed40319badhā āyuonā āsravanun kāraṇ42p 8jīv-adhikaraṇanā bhed40420-21devāyunā āsravanun kāraṇ426-27

anantānubandhī ādi chār22ashubh nāmakarmanā āsravanun kāraṇ4ra7
prakāranā kaṣhāyanī vyākhyā40423shubh nāmakarmanā āsravanun kāraṇ428

9ajīv-adhikaraṇ āsravanā bhedo40p24tīrthaṅkar nāmakarmanā 10gnānāvaraṇ ane darshanāvaraṇanā āsravanun kāraṇ429

āsravanun kāraṇ406darshanavishuddhi ādi soḷ

11asātāvedanīyanā āsravanun kāraṇ408 bhāvanānun svarūp429-433 12sātāvedanīyanā āsravanun kāraṇ410tīrthaṅkaronā traṇ prakār433 13anant sansāranun kāraṇ jearihantonā sāt prakār433

darshanamoh tenā āsravanun kāraṇ412ā sūtrano siddhānt434
kevaḷī bhagavānanā avarṇavādanun svarūp4132p-26gotra karmanā āsravanun
shrutanā avarṇavādanun svarūp416 kāraṇ434-3p
saṅghanā avarṇavādanun svarūp41727antarāy karmanā
dharmanā avarṇavādanun svarūp417 āsravanun kāraṇ43p
devanā avarṇavādanun svarūp418upasanhār436-437
adhyāy sātamoḥ pā. 439 thī 490
sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun
bhūmikā4392vratanā bhed448

1vratanun lakṣhaṇ440ā sūtramān kahelā tyāganun svarūp

āsravatattvanī bhūl ane te ane te sambandhī draṣhṭānto449
bhūl ṭāḷavā māṭe khās3vratomān sthiratānān kāraṇo4pa1
shāstrādhāre prayojan bhūt4ahinsāvratanī pāñch bhāvanāo4pa1
spaṣhṭīkaraṇ441-448pasatyavratanī pāñch bhāvanāo4par
ā sūtra siddhānt4486achauryavratanī pāñch bhāvanāo4pa3

Page -2 of 655
PDF/HTML Page 53 of 710
single page version

[pa1]

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun 7brahmacharyavratanī pāñch bhāvanāo4pa421aṇuvratanā sahāyak sāt shīlavrato472 8parigrahatyāgavratanī pāñch bhāvanāo4pa4 traṇ guṇavrat ane chār 9-10 hinsā vagerethī virakta thavā shikṣhāvratanun svarūp473

māṭenī bhāvanā4paplakṣhamān rākhavā lāyak siddhānt474

11vratadhārī samyagdraṣhṭinī bhāvanā4pa722vratīne sanllekhanā dhāraṇ 1rvratonī rakṣhā arthe samyagdraṣhṭi karavāno upadesh474

visheṣh bhāvanā4pa823samyagdarshananā pāñch atichāronun
jagatano svabhāv4pa8 svarūp47p
sharīrano svabhāv460shaṅkā, kāṅkṣhā ādi pāñch atichāronun
samveg tathā vairāgyanun svarūp461 svarūp476
jīv na hoy tyāre sharīr kem24-36pāñchavrat tathā sāt shīl e
chālatun nathī teno khulāso462 darekanā pāñch pāñch atichāronun

13hinsā-pāpanun lakṣhaṇ463 varṇan477-482

teramā sūtrano siddhānt46437sanllekhanānā pāñch atichār482

14asatyanun svarūp46p38dānanun svarūp482

satyanun paramārtha svarūp46639dānamān visheṣhatā48p

1pstey (-chorī) nun svarūp467navadhā bhaktinun svarūp48p 16kushīl (-abrahmacharya) nun svarūp468dravyavisheṣh, dātr̥uvisheṣh ane pātra- 17parigrahanun svarūp469 visheṣhanun svarūp486 18vratīnī visheṣhatā469dān sambandhī jāṇavā yogya visheṣh487

dravyaliṅgīnun anyathāpaṇun470upasanhār
aḍhāramā sūtrano siddhānt471ahinsādi vrato āsrav chhe.

19vratīnā bhed472samvar-nirjarā nathī.487 thī 490

sāgāranun lakṣhaṇ472
adhyāy āṭhamo 491 thī pa19

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun

bhūmikā491mithyādarshananā be prakār ane
1bandhanān kāraṇo491 tenī vyākhyā496
bandhanān kāraṇo ṭāḷavāno kram492 gr̥uhītamithyātvanā
(ekāntamithyātvādi) pāñch bhedonun
svarūp
497
bandhanā pāñch kāraṇonā antaraṅg bhāv
oḷakhavā joīe
492avirati, pramād ane kaṣhāyanun
mithyādarshananun svarūp493 svarūppa00
mithyādarshananī ṭūṅkī vyākhyāo494yoganun svarūppa00

Page -1 of 655
PDF/HTML Page 54 of 710
single page version

[pa2]

sūtra nan.viṣhaypānun sūtra nan.viṣhaypānun

kyā guṇasthāne keṭalā prakāranā bandhpa-13gnānāvaraṇādi āṭh karmanā peṭā
hoy?pa01bhedonun varṇanpa06-12
mahāpāp-mithyātvapa0114 thī 20gnānāvaraṇādi āṭh karmonī
ā sūtrano siddhāntpa01sthitinun varṇanpa13

2bandhanun lakṣhaṇpa0121-22anubhāg bandhanun varṇanpa14

jīv ane pudgalanā nimitta-naimittik23phaḷ āpyā pachhī karmonun shun thāy chhe?pa14
sambandhanun spaṣhṭīkaraṇpa02nirjarānā chār prakāronun varṇanpa1p

3bandhanā chār bhed ane tenī vyākhyāpa0424pradeshabandhanun svarūppa1p 4prakr̥itibandhanā āṭh mūḷ bhedo2p-26puṇyaprakr̥itionān tathā pāp-

(-gnānāvaraṇādi) nun varṇanpa0pprakr̥itionān nāmpa16-pa17
upasanhārpa18-pa19
adhyāy navamoḥ pā. pa21 thī 604
bhūmikā pa21 thī8pariṣhah sahan karavāno upadeshpa46
samvar-nirjarā sambandhī lakṣhamān rākhavādas-agīyār ane bāramā
yogya keṭalīk bābatopa24guṇasthāne pariṣhah sambandhī
nirjarānun svarūppa26keṭalok khulāsopa47

1samvaranun lakṣhaṇpa28pariṣhahanun svarūp ane 2samvaranān kāraṇopa30te sambandhī thatī bhūlpa48

guptinun svarūppa309pariṣhahanā bāvīs prakār

3nirjarā ane samvaranun kāraṇpa31ane tenun svarūppa49-papa2

tapanun svarūp ane te sambandhīnavamā sūtrano siddhāntpapa3
thatī bhūlo
tapanā phaḷ sambandhī khulāso
pa32
pa33
10dasamāthī bāramā guṇasthān

4guptinun lakṣhaṇ ane bhedpa34sudhīnā pariṣhahonun varṇanpapap pasamitinun svarūp ane11teramā guṇasthān pariṣhahopapa6

tenā pāñch bhedopa3p-pa37kevaḷī bhagavānane āhār hoy nahi
dharmanun svarūp ane tete sambandhī keṭalāk khulāsāpapa8
sambandhī bhūlpa39karmasiddhānt pramāṇe kevaḷīne

6uttamakṣhamādi dash dharmaannāhār hoy ja nahipa60

ane tenun svarūppa40sūtra 6 thī 10 no siddhānt ane

7anityādi bār anuprekṣhāsūtra 8 sāthe sambandhpa61

ane tenun svarūppa41-pa4612chhaṭhṭhāthī navamā guṇasthān
sudhīnā pariṣhaho
pa62

Page 0 of 655
PDF/HTML Page 55 of 710
single page version

[pa3]

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun 13-16kyā karmanā udayathī2psamyaksvādhyāyatapanā pāñch bhedpa78

kyā kyā pariṣhaho thāy chhe26samyakvyutsargatapanā be bhedpa79
tenun varṇanpa62-pa6p 27samyakdhyānatapanun lakṣhaṇpa79

17ek jīvane ek sāthe28dhyānanā chār bhedpa81

thatā pariṣhahonī saṅkhyāpa6p29mokṣhanā kāraṇarūp dhyānpa81

18chāritranā sāmāyikādi pāñch30-33 ārttadhyānanā chār

prakāro ane tenī vyākhyāpa6pprakāronun varṇanpa82
chhaṭhṭhā guṇasthānanī dashāpa6734guṇasthān apekṣhāe
chāritranun svarūppa67ārttadhyānanā svāmīpa82
chāritramān bhed shā māṭe batāvyā?pa673praudradhyānanā chār bhed
sāmāyikanun svarūppa68tathā tenā svāmīpa83
vrat ane chāritra vachche taphāvatpa6936dharmadhyānanā chār bhedpa84
nirjarātattvanun varṇan37-38shukladhyānanā svāmīpa8p
bhūmikāpa6939shukladhyānanā chār bhedpa86
nirjarānā kāraṇo sambandhī40yog apekṣhāe shukladhyānanā svāmīpa86
thatī bhūlo ane tenun nirākaraṇpa70kevaḷīnā manoyogasambandhī spaṣhṭīkaraṇpa87

19bāhya tapanā chha prakāropa70kevaḷīne be prakāranā vachanayogpa87

samyakanashan ādikṣhapak tathā upashamak jīvone chāre
chha prakāranun svarūppa71manoyog kaī rīte chhe?pa88
samyaktapanī vyākhyāpa72kṣhapak tathā upashamak jīvonā vachan
tapanā bhedo shā māṭe?pa73yog sambandhīpa88

20ābhyantar tapanā chha prakāropa7341-42 shukladhyānanā pahelā be bhedonī

samyak prāyashchittādi chhavisheṣhatāpa89
prakāronī vyākhyāpa7443vitarkanun lakṣhaṇpa89

21ābhyantar tapanā peṭā bhedopa7444vichāranun lakṣhaṇpa89 22samyakprāyashchitta tapanā nav bhedopa7pyogasaṅkrānti vagerenun svarūppa90

nishchayaprāyashchittanun svarūppa7panuprekṣhā tathā dhyānpa91
nishchayapratikramaṇanun svarūppa76vrat, gupti, samiti dharma, anuprekṣhā,
nishchayaālochanānun svarūppa76pariṣhahajay, bār prakāranā tap vagere

23samyakvinay tapanā chār bhedpa76sambandhī khās lakṣhamān rākhavā lāyak

gnānavinayādinun svarūp
nishchayavinayanun svarūp
pa76
pa77
spaṣhṭīkaraṇpa92-pa93

24samyakvaiyāvr̥utyatapanā das bhedpa774ppātra apekṣhāe nirjarāmān thatī

das prakāranā munionī vyākhyāpa77nyūnādhikatāpa94
saṅghanā chār bhed tathā tenā arthapa78ā sūtrano siddhāntpa96
46nirgranth (-sādhuo) nā bhedpa96

Page 1 of 655
PDF/HTML Page 56 of 710
single page version

[pa4]

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun

pulāk, bakush vagere munionīupasanhāraḥ 600 thī 604
vyākhyāpa96-97‘jin’nā svarūp sambandhī spaṣhṭīkaraṇ600
paramārthanirgranth ane vyavahārarnirgranthpa97‘jinadharma’601
pulākamuni sambandhī keṭalāk khulāsāपरिसोढव्या’ shabda uparathī pariṣhah

47pulākādi muniomān āṭh prakāresambandhī spaṣhṭīkaraṇ603

visheṣhatāpa98-99bakushamunine paṇ vastra hotān nathī
-te bābat spaṣhṭīkaraṇ
603
adhyāy dasamoḥ pā 60p thī 642

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun

bhūmikā60pbandh te jīvano svābhāvik dharma nathī623

1kevaḷagnānanī utpattinun kāraṇ60psiddhonun lokāgrathī sthānāntar thatun nathī624

‘kevaḷī’ kaī rīte kahevāy chhe tenoadhik jīvo thoḍā kṣhetramān rahe chhe.624
khulāso606siddha jīvone ākār hoy chhe62p
bhāvamokṣha ane dravyamokṣha606-07parishiṣhṭa 1. pā. 616 thī 637
kevaḷagnān thatān ja mokṣha kem thato
nathī?
608

2mokṣhanun kāraṇ ane lakṣhaṇ608

[mokṣhashāstranā ādhāre shrī
amr̥utachandrasūrie je tattvārthasār shāstra
rachyun chhe, tenā upasanhāramān 23 gāthā
dvārā āpelo granthano sārānsh
]
mokṣha yatnathī sādhya chhe610gāthā (1) granthano sārānsh626

3-4 mokṣha dashāmān kyā kyā bhāvono(ra) mokṣhamārganun be prakāre kathan627

abhāv thāy chhe?612mokṣhamārga be nathī627

pamukta jīvonun sthān612(3-4) nishchay tathā vyavahār 6mukta jīvanā ūrdhvagamananun kāraṇ613mokṣhamārganun svarūp627-28 7pūrvaprayogādi chār prakāranān draṣhṭānto613(pa-6) vyavahārī tathā nishchayī 8mukta jīvo lokāgrathī āgaḷ nahi614muninun svarūp628

javānun kāraṇ(7) nishchayīnun abhedasamarthan628

9mukta jīvomān vyavahāranaye bhed61p(8-20) nishchayaratnatrayanun kartā, karma

siddhomān kṣhetra vagere bār tathā bījāvagere sāthe abhedapaṇun630
11 bhedanun varṇan61p-618(21) nishchay vyavahār
upasanhāraḥ pā. 618 thī 62pmānavānun tātparya630-33
mokṣha tattvanī mānyatā sambandhī thatī(22) tattvārthasār granthanun prayojan634
bhūl ane tenun nirākaraṇ618(23) granthanā kartā pudgalo chhe,
anādi karmabandh naṣhṭa thavānī siddhi
ātmāne bandhan chhe tenī siddhi
619
612
āchārya nathī634-63p
mukta thayā pachhī pharī bandh ke janma
na thāy
622

Page 2 of 655
PDF/HTML Page 57 of 710
single page version

[pap]

sūtra nan.viṣhaypānunsūtra nan.viṣhaypānun

parishiṣhṭa–2 636–637adhyātmanun rahasya639
[svatantratāno ḍhaṇḍhero]vastusvabhāv ane temān
dravyanī lāyakātkaī taraph ḍhaḷavun640
sambandhī spaṣhṭīkaraṇ636-637parishiṣhṭa–4 pā. 641 thī 642
parishiṣhṭa–3 pā. 638 thī 640shāstrano ṭūṅkasār641-642
[sādhak jīvanī draṣhṭinun saḷaṅg
dhoraṇ]kakkavār sūchipatrak643 thī6pa4

Page 3 of 655
PDF/HTML Page 58 of 710
single page version

श्रीसर्वज्ञवीतरागाय नमः
शास्त्र–स्वाध्यायका प्रारम्भिक मंगलाचरण
*
ओंकारं बिन्दुसंयुक्तं नित्यं ध्यायन्ति योगिनः।
कामदं मोक्षदं चैव
omकाराय नमो नमः।। १ ।।
अविरलशब्दघनौघप्रक्षालितसकलभूतलकलङ्का।
मुनिभिरुपासिततीर्था सरस्वती हरतु नो दुरितान्।। २ ।।
अज्ञानतिमिरान्धानां ज्ञानाञ्जनशलाकया।
चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः।। ३ ।।
।। श्रीपरमगुरवे नमः, परम्पराचार्यगुरवे नमः ।।

सकलकलुषविध्वंशकं, श्रेयसां परिवर्धकं, धर्मसम्बन्धकं,

भव्यजीवमनःप्रतिबोधकारकं, पुण्यप्रकाशकं पापप्रणाशकमिदं
शास्त्रं श्री मोक्षशास्त्र नामधेयं, अस्य मूलग्रंथकर्तारः
श्रीसर्वज्ञदेवास्तदुत्तरग्रंथकर्तारः श्रीगणधरदेवाः प्रतिगणधरदेवा–
स्तेषां वचनानुसारमासाद्य आचार्यश्रीउमास्वामीआचार्यदेव–
विरचितं, श्रोतारः सावधानतया श्रृण्वन्तु।।
मंगलं भगवान् वीरो, मंगलं गौतमो गणी।
मंगलं कुन्दकुन्दार्यो जैनधर्मोऽस्तु मंगलम्।। १ ।।
सर्वमङ्गलमांगल्यं सर्वकल्याणकारकं।
प्रधानं सर्वधर्माणां जैनं जयतु
शासनम्।। २ ।।

Page 4 of 655
PDF/HTML Page 59 of 710
single page version

om
shrī sarvagna vītarāgāy namaḥ
shrī sadgurudevāy namaḥ
shrī umāsvāmī virachit
mokṣhashāstra–gujarātī ṭīkā
pratham adhyāy
(maṅgalācharaṇ)
मोक्षमार्गस्य नेतार भेत्तारं कर्मभूभृताम्।
ज्ञातारं विश्चतत्त्वानां वन्दे तद्गुणलब्धये।।

arthaḥ– mokṣhamārganā pravartāvanār arthāt chalāvanār, karmarūpī parvatonā bhedanār arthāt nāsh karanār. vishvanā arthāt badhān tattvonā jāṇanār tene te guṇonī prāpti māṭe hun praṇām karun chhun–vandan karun chhun.

saṅkṣhipta avalokan

(1) ā shāstra sharū karatān pahelān ā shāstrano viṣhay shun chhe te ṭūṅkamān jaṇāvavānī jarūr chhe.

(ra) āchārya bhagavāne ā shāstranun nām ‘mokṣhashāstra’ athavā tattvārthasūtra rākhyun chhe. jagatanā jīvo anant prakāranā duḥkho bhogavī rahyā chhe, te duḥkhothī hammeshane māṭe mukta thavā eṭale ke avināshī sukh meḷavavā teo aharnish upāyo karī rahyā chhe; paṇ teonā te upāyo khoṭā hovāthī jīvone duḥkh maṭatun nathī, ek ke bījā prakāre duḥkh chālyā ja kare chhe. duḥkhonī paramparāthī jīvo shī rīte mukta thāy teno upāy ane tenun vītarāgī vignān ā shāstramān batāvavāmān āvyān chhe tethī tenun nām ‘mokṣhashāstra’ rākhavāmān āvyun chhe mūḷabhūt bhūl vinā duḥkh hoy nahi ane te bhūl ṭaḷatān sukh thayā vagar rahe ja nahi evo abādhit siddhānt chhe. vastunun sāchun svarūp samajyā vinā e bhūl ṭaḷe nahi; tethī vastunun sāchun svarūp


Page 5 of 655
PDF/HTML Page 60 of 710
single page version

2] [mokṣhashāstra ā shāstramān samajāvavāmān āvyun hovāthī tenun nām tattvārthasūtra paṇ āpavāmān āvyun chhe.

(3) vastunā sāchā svarūp sambandhī jīvane jo khoṭī mānyatā (Wrong

Belief) na hoy to gnānamān bhūl thāy nahi. jyān mānyatā sāchī hoy tyān gnān sāchun ja hoy. sāchī mānyatā ane sāchā gnānapūrvak je kāī vartan thāy te yathārtha ja hoy; tethī sāchī mānyatā ane sāchā gnānapūrvak thatā sāchā vartan dvārā ja jīvo duḥkhathī mukta thaī shake chhe e siddhānt āchārya bhagavāne ā shāstranī sharūāt karatān pahelā adhyāyanā pahelā ja sūtramān jaṇāvyo chhe.

(4) ‘pote koṇ chhe’ te sambandhī jagatanā jīvonī mahān bhūl chālī āve chhe. ghaṇā jīvo sharīrane potānun svarūp māne chhe, tethī sharīranī sambhāḷ rākhavā teo satat prayatna anek prakāre karyā kare chhe. sharīrane jīv potānun māne chhe tethī sharīranī sagavaḍ je chetan ke jaḍ padārtho taraphathī maḷe chhe em te māne te taraph tene rāg thāy ja; ane je chetan ke jaḍ padārtho taraphathī agavaḍ maḷe chhe em te māne te taraph tene dveṣh thāy ja. jīvanī ā mānyatāthī jīvane ākuḷatā rahyā ja kare chhe.

(pa) jīvanī ā mahān bhūlane shāstramān ‘mithyādarshan’ kahevāmān āve chhe; jyān mithyā mānyatā hoy tyān gnān ane chāritra paṇ mithyā hoy ja; tethī mithyādarshanarūp mahān bhūlane mahāpāp paṇ kahevāmān āve chhe. mithyādarshan e mahān bhūl chhe ane te sarva duḥkhanun mahā baḷavān mūḷiyun chhe, evun jīvone lakṣha nahi hovāthī te lakṣha karāvavā ane te bhūl ṭāḷī jīvo avināshī sukh taraph pagalān māṇḍe te hetuthī āchārya bhagavāne ā shāstramān pahelo ja shabda ‘samyagdarshan’ vāparyo chhe. samyagdarshan pragaṭ thatān ja te ja samaye gnān sāchun thāy chhe tethī bījo shabda ‘samyaggnān’ vāparyo chhe; ane samyagdarshan-gnānapūrvak ja samyakchāritra hoī shake tethī ‘samyakchāritra’ e shabda trījo mūkyo chhe. e pramāṇe traṇ shabdo vāparatān ‘sāchun sukh meḷavavānā rastā traṇ chhe’ em jīvo na mānī bese māṭe e traṇenī ekatā e ja mokṣhamārga chhe em pahelā ja sūtramān jaṇāvī dīdhun chhe.

(6) jīvane sāchun sukh joītun hoy to pratham samyagdarshan pragaṭ karavun ja joīe; jagatamān kayā kayā padārtho chhe, tenun svarūp shun chhe, tenān kārya-kṣhetra shun chhe, jīv shun chhe, jīv kem duḥkhī thāy chhe-tenī yathārtha samajaṇ hoy to ja samyagdarshan pragaṭ thāy; tethī sāt tattvo dvārā āchārya bhagavāne vastusvarūp das adhyāyomān jaṇāvyun chhe.

(7) ā shāstranā das adhyāyomān nīchenā viṣhayo levāmān āvyā chheḥ-