Page 314 of 444
PDF/HTML Page 341 of 471
single page version
anekarUp kahe chhe, bauddhamatavALA jIvane anitya kahe chhe, sAnkhyamatavALA shAshvat
arthAt nitya kahe chhe. ane A sarva paraspar viruddha chhe, koI koIne maLatA nathI,
paN syAdvAdI sarva nayone aviruddha sAdhe chhe.
उपायोपेयभावश्च
Page 315 of 444
PDF/HTML Page 342 of 471
single page version
raheto? jIv avinAshI chhe athavA nAshavAn chhe? shrIguru kahe chhe ke dravyadraShTithI
juo to jIv sadAkAL chhe, svAdhIn chhe, ek chhe ane avinAshI chhe. paryAyadraShTie
parAdhIn, kShaNabhangur, anekarUp ane nAshavAn chhe, tethI jyAn je apekShAe kahevAmAn
Avyun hoy tene pramAN karavun joIe.
tyAre te parAdhIn chhe. lakShaNanI draShTie sarva jIvadravya ek chhe, sankhyAnI draShTie
anek chhe. jIv hato, jIv chhe, jIv raheshe, e draShTie jIv sadAkAL chhe, jIv ek
gatimAnthI bIjI gatimAn jAy chhe, tethI ek gatimAn sadAkAL nathI. jIv padArtha kadI
naShTa thaI jato nathI, tethI te avinAshI chhe, kShaNe-kShaNe pariNaman kare chhe tethI te
anitya chhe. 9.
Page 316 of 444
PDF/HTML Page 343 of 471
single page version
parachatuShka arthAt paradravya, parakShetra, parakAL ane parabhAvanI apekShAe vastu
nAstirUp chhe. A rIte nishchayathI dravya asti-nAstirUp chhe. temanA bhed dravya ane
paryAyamAn jANI shakAy chhe. vastune dravya, sattAbhUmine kShetra, vastunA pariNamanane kAL
ane vastunA mUL svabhAvane bhAv kahe chhe. A rIte buddhithI svachatuShTay ane
parachatuShTayanI kalpanA karavI te vyavahAranayano bhed chhe.
sattAbhUmine kShetra kahe chhe. padArthanA pariNaman arthAt paryAyathI paryAyAntar thavun tene
kAL kahe chhe. ane padArthanA nijasvabhAvane bhAv kahe chhe. A ja dravya, kShetra, kAL,
bhAv padArthanun chatuShka athavA chatuShTay kahevAy chhe. A padArthanun chatuShTay sadA padArthamAn
ja rahe chhe, tenAthI bhinna thatun nathI. jem ke-ghaTamAn sparsha, ras athavA rukSha, kaThor,
rakta Adi guNaparyAyono samudAy dravya chhe, je AkAshanA pradeshomAn ghaT sthit chhe
athavA ghaTanA pradesho tenun kShetra chhe, ghaTanA guN-paryAyonun parivartan teno kAL chhe,
ghaTanI jaLadhAraNanI shakti teno bhAv chhe. evI ja rIte paT paN ek padArtha chhe,
ghaTanI jem paTamAn paN dravya, kShetra, kAL, bhAv chhe. ghaTanA dravya, kShetra, kAL, bhAv
ghaTamAn chhe. paTamAn nathI; tethI ghaT potAnA dravya, kShetra, kAL, bhAvathI astirUp chhe
ane paTanA dravya, kShetra, kAL, bhAvathI nAstirUp chhe. evI ja rIte paTanA dravya, kShetra,
kAL, bhAvathI astirUp chhe, paTanA dravya, kShetra, kAL, bhAv ghaTamAn nathI, tethI paT,
ghaTanA dravya, kShetra, kAL, bhAvathI nAstirUp chhe. 10.
Page 317 of 444
PDF/HTML Page 344 of 471
single page version
ene sarvAng nayanA svAmI syAdvAd sarva vastumAn mAne chhe.
parakAL ane parabhAv A parachatuShTayanI apekShAe dravya nAstisvarUp chhe arthAt
parasamAn nathI. uparyukta svachatuShTay parachatuShTayanI apekShAe kramathI traNe kALe
potAnA bhAvothI asti-nAstisvarUp chhe arthAt potA samAn chhe-par samAn nathI.
ane svachatuShTayanI apekShAe dravya ek ja kALe vachanagochar nathI, A kAraNe
avaktavya chhe arthAt kahevAmAn AvI shakatun nathI. ane te ja svachatuShTayanI
apekShAe ane ek ja kALe sva-par chatuShTayanI apekShAe dravya astisvarUp chhe to
paN avaktavya chhe ane tej dravya parachatuShTayanI apekShAe ane ekaj kALe svapar
chatuShTayanA apekShAe nAstisvarUp chhe topaN kahI shakAtun nathI. ane te ja dravya
svachatuShTayanI apekShAe ane parachatuShTayanI apekShAe ane ek ja kALe
svaparachatuShTayanI apekShAe Asti-nAstisvarUp chhe, topaN avaktavya chhe. jemake-
ek ja puruSh putranI apekShAe pitA kahevAy chhe ane te ja puruSh potAnA pitAnI
apekShAe putra kahevAy chhe. te ja puruSh mAmAnI apekShAe bhANej kahevAy chhe ane
bhANejanI apekShAe mAmA kahevAy chhe, strInI apekShAe pati kahevAy chhe, bahenanI
apekShAe bhAI kahevAy chhe tathA te ja puruSh potAnA verInI apekShAe shatru kahevAy
chhe ane iShTanI apekShAe mitra paN kahevAy chhe. ityAdi anek sambandhothI ek ja
puruSh kathanchit anek prakAre kahevAmAn Ave chhe, tevI ja rIte ek dravya sAt bhang
dvArA sAdhavAmAn Ave chhe. A sAt bhangonun visheSh svarUp saptabhangItarangiNI Adi
anya jainashAstromAnthI samajavun joIe. 11.
Page 318 of 444
PDF/HTML Page 345 of 471
single page version
nAsti, (9) jIv vinAsh, (10) jIv utpAd, (11) AtmA achetan, (12)
sattA ansh, (13) kShaNabhangur ane (14) agnAyak. AvI rIte chaud nay chhe. je
koI ek nayanun grahaN kare ane bAkInAne chhoDe, te ekAntI mithyAdraShTi chhe.
(2) trailokay pramAN-ek pakSha e chhe ke AtmA traN lok barAbar chhe.
(3) anek gnAn-ek pakSha e chhe ke gneyamAn anekatA hovAthI gnAn paN anek chhe.
(4) gneyanun pratibimb-ek pakSha e chhe ke gnAnamAn gney pratibimbit thAy chhe.
(pa) gney kAL-ek pakSha e chhe ke jyAn sudhI gney chhe tyAn sudhI gnAn chhe gneyano
nathI.
Page 319 of 444
PDF/HTML Page 346 of 471
single page version
(9) jIv vinAsh-ek pakSha e chhe ke dehano nAsh thatAn ja jIvano nAsh thaI jAy
chhe.
(10) jIv utpAd-ek pakSha e chhe ke sharIranI utpatti thatAn ja jIvanI utpatti
thAy chhe.
(11) AtmA achetan-ek pakSha e chhe ke AtmA achetan chhe, kemake gnAn achetan
chhe.
(12) sattA ansh-ek pakSha e chhe ke AtmA sattAno ansh chhe.
(13) kShaNabhangur-ek pakSha e chhe ke jIvanun sadA pariNaman thAy chhe, tethI kShaNabhangur
chhe.
(14) agnAyak-ek pakSha e chhe ke gnAnamAn jANavAnI shakti nathI, tethI agnAyak
chhe. 14.
Page 320 of 444
PDF/HTML Page 347 of 471
single page version
to chitra paN kharAb ughaDe chhe; tevI ja rIte gnAnanA mUL kAraN ghaT-paT Adi gney
jevA hoy chhe tevun gnAnarUp kArya thAy chhe, tethI spaShTa chhe ke gnAnanun kAraN gney chhe
ane syAdvAdI gnAnI sambodhan kare chhe ke je jevo padArtha hoy chhe, tevo ja teno
svabhAv hoy chhe, tethI gnAn ane gney bhinna bhinna padArtha chhe. nishchayanayathI kAraN
ane kArya banne ek ja padArthamAn chhe, tethI tArun je mantavya chhe te vyavahAranayathI
satya chhe. 13.
Page 321 of 444
PDF/HTML Page 348 of 471
single page version
svatantra varte chhe; ane abhimAnamAn masta thaIne bIjAne mUrkha samaje chhe, koInI sAthe
vAt paN karatA nathI ane kahe chhe ke sansAramAn amAro ja siddhAnt sAcho chhe. temane
syAdvAdI kahe chhe ke jIv jagatathI judo chhe, parantu tenun gnAn traN lokamAn prasArit
thAy chhe tethI tane ishvarapaNAnun abhimAn chhe, parantu padArtha potAnA sivAy anya
padArthothI sadA nirALo rahe chhe, tethI nishchayanayathI syAdvAdamAn sarva garbhit chhe. 14.
Page 322 of 444
PDF/HTML Page 349 of 471
single page version
agnAn dUr karavA mATe syAdvAdI gnAnI kahe chhe ke gnAn agamya, gambhIr ane
nirAbAdh rasathI paripUrNa chhe. teno gnAyak svabhAv chhe, te joke paryAyadraShTithI anek
chhe, topaN dravyadraShTithI ek ja chhe. 1p.
shuddha gnAn nirAkAr thAy chhe. tene syAdvAdI gnAnI kahe chhe ke gnAnano evo ja
svabhAv chhe, gneyano AkAr je gnAnamAn jhaLake chhe, te kayAn kADhI mukAy? jevI rIte
darpaNamAn joke anek padArtho pratibimbint thAy chhe, topaN darpaN jemanun tem
Page 323 of 444
PDF/HTML Page 350 of 471
single page version
thanAr. aghaT = ghaTatI nathI arthAt besatI nathI.
vinAsh thatAn ja gnAn naShTa thaI jAy chhe, A rIte tenA hRudayamAn mithyAtvano durAgrah
chhe. tethI bhedavignAnI anubhavanI vAt kahe chhe ke jevI rIte ek naT anek svAng
banAve chhe, tevI ja rIte ek ja gnAn paryAyo-anusAr anekarUp dhAraN kare chhe.
vAstavamAn gnAn nirvikalpa ane nitya padArtha chhe, te gneyamAn pravesh nathI karatun, tethI
gnAn ane gneyanI ekatA ghaTatI nathI. 17.
Page 324 of 444
PDF/HTML Page 351 of 471
single page version
teo potAnun nijasvarUp jANatA nathI ane parapadArthone nij-AtmA mAne chhe, tethI
teo samaye samaye karmono draDh bandhan karIne potAnun svarUp malin kare chhe. paN
samyaggnAnI jIv shuddha Atma-anubhav kare chhe, tethI kShaNe-kShaNe par padArthomAnthI
mamatva dUr kare chhe ane mokShamArganA dhArApravAhI pathik kahevAy chhe. 18.
Page 325 of 444
PDF/HTML Page 352 of 471
single page version
parakShetra vyApI ane gney sAthe tanmay mAne chhe, tethI kahevun joIe ke teo AtmAnun
svarUp samajI shakayA nathI, mithyAtvanI evI ja gati chhe. temane syAdvAdI jainI kahe
chhe ke gnAn AtmasattA barAbar chhe, te ghaT-paTAdi gney sAthe tanmay thatun nathI, gnAn
jagatano chUDAmaNi chhe, tenI prabhAmAn joke anek gney pratibimbit thAy chhe topaN
bannenI sattAbhUmi judI judI chhe. 19.
Page 326 of 444
PDF/HTML Page 353 of 471
single page version
jIvano nAsh thAy te spaShTa chhe, to pachhI evI dashAmAn kevI rIte jIvan rahI shake?
mATe jIvanI nityatA mATe gnAnamAn gneyAkAr pariNamanano abhAv mAnavo joIe.
tyAn satyavAdI gnAnI kahe chhe ke bhAI! tame vyAkuL na thAv, gneyathI udAsIn thaIne
gnAnane tenAthI bhinna mAno, tathA gnAnanI gnAyakashakti siddha karIne anubhavano
abhyAs karo ane karmabandhanathI mukta thaIne paramAnandamay amRutarasanun pAn karo.
20.
Page 327 of 444
PDF/HTML Page 354 of 471
single page version
vRukShano nAsh thavAthI chhAyAno nAsh thaI jAy chhe, tevI ja rIte sharIrano nAsh
thavAthI jIvano paN nAsh thaI jashe. A indrajALiyAnI mAyA samAn kautuk thaI
rahyun chhe, jIvAtmA dIpakanI jyotanA prakAsh samAn sharIramAn samAI jashe. pachhI sharIr
dhAraN nahIn kare. A bAbatamAn samyaggnAnI kahe chhe ke jIv padArtha sharIrathI sadaiv
bhinna chhe, te kALalabdhi pAmIne parapadArtho pratye mamatva chhoDashe ane potAnA
svarUpane prApta thaIne nijAtmabhUmimAn vishrAm karIne temAn ja lIn thaIne potAne
pote ja shuddha karashe. 21.
त्यौं सरीरके नासतैं, अलख अखंडित
Page 328 of 444
PDF/HTML Page 355 of 471
single page version
chhe, jyAn sudhI sharIr rahe chhe tyAn sudhI jIv rahe chhe ane sharIrano nAsh thatAn
jIvAtmAno prakAsh prakAshamAn samAI jAy chhe. A viShayamAn samyaggnAnI kahe chhe ke
jIv padArthe anAdikALathI deh dhAraN karel chhe, jIv navo upajato nathI ane na
dehano nAsh thavAthI te nAsh pAme chhe. koIvAr avasar pAmIne jyAre shuddha gnAn
prApta karashe, tyAre parapadArthomAn ahambuddhi chhoDIne AtmasvarUpanun grahaN karashe ane
ATh karmono nAsh karIne nirvANapad pAmashe. 23.
Page 329 of 444
PDF/HTML Page 356 of 471
single page version
thavAthI chetanAno nAsh thAy chhe, tethI mArA siddhAntamAn AtmA sadA achetan chhe.
AmAn syAdvAdI gnAnI kahe chhe ke gnAn svabhAvathI ja avinAshI chhe, te gneyAkAr
pariNaman kare chhe parantu gneyathI bhinna chhe, jo gnAnachetanAno nAsh mAnasho to
AtmasattAno nAsh thaI jashe tethI jIvatattvane gnAnachetanAyukta mAnavun te samyaggnAn
chhe. 24.
Page 330 of 444
PDF/HTML Page 357 of 471
single page version
bhogarUp pariName te bhogI jIv chhe, AvI rIte gneyarUp kriyAnA jeTalA bhed thAy
chhe, jIvanA teTalA bhed ek dehamAn Upaje chhe tethI AtmasattAnA anant ansh thAy
chhe. temane samyaggnAnI kahe chhe ke ek sharIramAn ek ja jIv chhe, tenA gnAnaguNanA
pariNamanathI anant bhAvarUp ansh pragaT thAy chhe. A jIv sharIrathI bhinna chhe,
karmasanyogathI rahit chhe ane sadA utpAd-vyay-dhrauvyaguN-sampanna chhe. 2p.
samayamAn prAchIn jIv hato. temane syAdvAdI kahe chhe ke jevI rIte pANI ek padArtha
Page 331 of 444
PDF/HTML Page 358 of 471
single page version
anekarUp thAy chhe, paN nishchayanayathI ekarUp dekhAy chhe. 26.
doSh chhe ane jyAre samay pAmIne gnAyakashakti naShTa thaI jAy chhe tyAre gnAn
nirvikalpa ane nirmaL thaI jAy chhe. tyAn samyaggnAnI kahe chhe ke A vAt
anubhavamAn AvatI nathI, kemake jevI rIte prakAsh vinA sUrya hoto nathI tevI ja
rIte gnAyakashakti vinA gnAn hoI shakatun nathI, tethI tamAro pakSha pratyakSha pramANathI
bAdhit chhe. 27.
Page 332 of 444
PDF/HTML Page 359 of 471
single page version
जाके वचन विचारसौं, मूरख होइ
syAdvAdathI AtmAnun svarUp oLakhAy chhe, tethI A gnAn bahu baLavAn chhe, mokShanun
sAdhak chhe, anumAn-pramANanI bAdhArahit chhe, akShay chhe, ene AgnAvAdI prativAdI
khanDit karI shakatA nathI. 29.
chakra samAn chhe. A syAdvAdanun rahasya samajavun kaThin nathI. parantu gUDh avashya chhe
ane eTalun gUDh chhe ke ene svAmI shankarAchArya athavA svAmI dayAnand sarasvatI jevA
ajain vidvAno samajI shakayA nahi ane syAdvAdanun ulaTun khanDan karIne jainadharmane
moTo dhakko pahonchADI gayA. eTalun ja nahIn, keTalAk Adhunik vidvAno A dharma upar
nAstikapaNAnun lAnchhan lagADe chhe.
dharmane mukhya ane bAkInAne gauN karIne kathan karavAmAn Ave chhe.
‘svAmikArtikeyAnuprekShA’mAn
Page 333 of 444
PDF/HTML Page 360 of 471
single page version
तस्सेयविक्खादो णत्थि
chhe. kahyun paN chhe ke-
तं जाणदि तं णाणं ते तिण्णि विणय विसेसा य।।
jIv to marato nathI, sharIrarUp vastrano tenI sAthe sambandh chhe, tethI vastra samAn
sharIr badalavun paDe chhe. na to jIv janme chhe, na mare chhe ane na dhan, santAn, kuTumb
Adi sAthe temano sambandh chhe. A je kAI kahevAmAn Avyun chhe te jIv padArthanA
nityadharma taraph draShTi rAkhIne kahevAmAn Avyun chhe. pachhI jyAre te marI jAy chhe ane
enA sambandhIone sambodhan kare chhe tyAre kahe chhe ke sansAr anitya chhe, je janme chhe
te mare ja chhe, paryAyonun palaTavun e jIvano svabhAv ja chhe, A kathan padArthanA
anitya dharma taraph draShTi rAkhIne kahyun chhe. kundakundasvAmIe panchAstikAyamAn A viShayane
khUb spaShTa karel chhe. svAmIjIe kahyun chhe ke jIvanA chetanA, upayog Adi guN chhe,
nar, nArak Adi paryAyo chhe, jyAre koI jIv manuShya paryAyamAnthI dev paryAyamAn jAy
chhe tyAre manuShya paryAyano abhAv (vyay) ane dev paryAyano sadbhAv (utpAd)
thAy chhe, parantu jIv na Upajyo chhe ke na maryo chhe, A teno dhruvadharma chhe. bas! Anun
ja nAm utpAd-vyay-dhrauvya chhe.
उप्पण्णो य विणठ्ठो