Page 94 of 444
PDF/HTML Page 121 of 471
single page version
rAg-dveShanun nimitta pAmIne te karmarUp thaI jAy chhe. tethI spaShTa chhe ke gnAnAvaraNIy
Adi karma pudgal rUp chhe, achetan chhe, pudgal ja eno kartA chhe-AtmA nahi, hA,
rAg-dveSh-moh AtmAnA vikAr chhe. e AtmA-janit chhe athavA pudgal-janit chhe
enun bRuhad dravyasangrahamAn ghaNun sArun samAdhAn karyun chhe, te A rIte chhe ke -jem
santAnane na to ekalI mAtAthI ja utpanna karI shakIe ane na ekalA pitAthI
utpanna karI shakIe, parantu bannenA sanyogathI santAnanI utpatti chhe, tevI ja rIte
rAg-dveSh-moh na to ekalo AtmA upajAve chhe ane na ekalun pudgal paN
upajAve chhe. jIv ane pudgal bannenA sanyogathI rAg-dveSh-moh bhAvakarmanI utpatti
chhe. jo ekalA pudgalathI rAg-dveSh utpanna thAy to kalam, kAgaL, InT, paththar
AdimAn paN rAg-dveSh-moh hot, jo ekalA AtmAthI utpanna thAy to siddha
AtmAmAn paN rAg-dveSh hot. visheSh lakhavAthI shun ? rAg-dveSh-moh pudgal ane
AtmA bannenA sanyogathI chhe, jIv-pudgal paraspar ekabIjAne mATe nimitta-
naimittik chhe, parantu A granth nishchayanayano chhe tethI ahIn rAg-dveSh-mohane pudgal-
janit batAvyA chhe. e AtmAnun nijasvarUp nathI. evI ja rIte shubhAshubh kriyA
paudgalik karmonA udayathI jIvamAn thAy chhe, tethI kriyA paN pudgal-janit chhe.
sArAnsh e ke shubhAshubh karma athavA shubhAshubh kriyAne AtmAnAn mAnavAn ane te
banneno kartA jIvane TharAvavo e agnAn chhe. AtmA to potAnA chidbhAv karma ane
chaitanya kriyAno kartA chhe ane pudgal karmono kartA pudgal ja chhe. mithyAtvanA
udayathI jIv shAtA-ashAtA Adi karma ane dayA, dAn, pUjA athavA viShay-kaShAyAdi
shubhAshubh kriyAmAn ahambuddhi kare chhe ke mArAn karma chhe, mArI kriyA chhe, A mithyAbhAv
chhe, bandhanun kAraN chhe, bandh-paramparAne vadhAre chhe ane shubhAshubh kriyAmAn ahambuddhi na
karavI arthAt potAnI na mAnavI ane temAn tanmay na thavun-e samyaksvabhAv chhe-
nirjarAnun kAraN chhe.
Page 95 of 444
PDF/HTML Page 122 of 471
single page version
अब बरनौं अधिकार यह, पाप पुन्न समतूल।। १।।
ग्लपितनिर्भरमोहरजा
Page 96 of 444
PDF/HTML Page 123 of 471
single page version
ekasarakhA bhAsavA lAge chhe, jenI pUrNa kaLAnA prakAshamAn lok-alok badhun jhaLakavA
lAge chhe, te kevaLagnAnarUp chandramAnun avalokan karIne pt.. banArasIdAsajI mastak
namAvIne vandan kare chhe. 2.
kahevAyo ane madya-mAnsano tyAgI thayo, paN je gharamAn rahyo te chanDAL kahevAyo
ane madya-mAnsano bhakShak thayo. tevI ja rIte ek vedanIy karmanA pAp ane puNya
bhinna bhinna nAm vALA be putra chhe, te bannemAn sansAranun bhaTakavun chhe ane banne
bandh-paramparAne vadhAre chhe tethI gnAnIo koInI paN abhilAShA karatA nathI.
Page 97 of 444
PDF/HTML Page 124 of 471
single page version
ja chhe, puNya sonAnI beDI jevun chhe ane pAp loDhAnI beDI jevun chhe, paN banne
bandhan chhe. 3.
(kAraN,ras, svabhAv, phaL) apriy ane ekanAn priy lAge chhe. 4. vaLI-
Page 98 of 444
PDF/HTML Page 125 of 471
single page version
ane puNyano uday shAtA chhe, jeno svAd madhur chhe, A rIte bannenA svAdamAn antar
chhe, pApano svabhAv tIvrakaShAy ane puNyano svabhAv mandakaShAy chhe, A rIte
bannenA svabhAvamAn bhed chhe. pApathI kugati ane puNyathI sugati thAy chhe, A rIte
bannenA phaLabhed pratyakSha dekhAy chhe. pa.
samAn chhe, sankalesh ane vishuddhabhAv banne vibhAv chhe tethI bannenA bhAv paN
samAn chhe, kugati ane sugati banne sansAramay chhe, tethI bannenun phaL paN samAn
chhe, bannenAn kAraN, ras, svabhAv ane phaLamAn tane agnAnathI bhed dekhAy chhe parantu
gnAnadraShTithI bannemAn kAI antar nathI -banne AtmasvarUpane bhUlAvanAr
Page 99 of 444
PDF/HTML Page 126 of 471
single page version
tyAg kahyo chhe. 6.
(vrat)=hinsAdi pAnch pApono tyAg. asanjam=chha kAyanA jIvonI hinsA ane
Indriyo tathA mananI svatantratA. bhau (bhav)=sansAr. suddha upayog=vItarAg
pariNati.
karavAmAn Ave to banney karmarUpI rog chhe. bhagavAn vItarAgadeve bannene bandhanI
paramparA kahI chhe. AtmasvabhAvanI prAptimAn banne tyAjya chhe. ek shuddhopayog ja
sansAr-samudrathI tAranAr, rAg-dveShano nAsh karanAr ane paramapad ApanAr chhe. 7.
तेन सर्वमपि तत्प्रतिषिद्धं ज्ञानमेव विहितं
Page 100 of 444
PDF/HTML Page 127 of 471
single page version
muni to nirAvalambI nathI hotA arthAt dAn, samiti, sanyam, Adi shubhakriyA kare
ja chhe. tyAn shrIguru uttar Ape chhe ke karmanI nirjarA anubhavanA abhyAsathI chhe tethI
teo potAnA ja gnAnamAn svAtmAnubhav kare chhe, rAg-dveSh-moh rahit nirvikalpa
AtmadhyAn ja mokSharUp chhe, enA vinA bIjun badhun bhaTakavun pudgal janit chhe.
येनांशेन तु रागस्तेनांशेनास्य
Page 101 of 444
PDF/HTML Page 128 of 471
single page version
vithA(vyathA)=dukh.
samay sudhI teno svAd le chhe arthAt jyAnsudhI AtmAnubhav rahe chhe tyAnsudhI
abandhadashA rahe chhe, parantu jyAre svarUpamAnthI chhUTIne kriyAmAn lAge chhe tyAre bandhano
vistAr vadhe chhe. 9.
ए परमातम भाउ, सिव कारन येई
Page 102 of 444
PDF/HTML Page 129 of 471
single page version
मोक्षहेतुतिरोधानाद्वन्धत्वात्स्वयमेव च।
मोक्षहेतुतिरोधायि
Page 103 of 444
PDF/HTML Page 130 of 471
single page version
kriyAnA pariNAm rahe chhe tyAnsudhI gnAn-darshan upayog ane man-vachan-kAyanA
yog chanchaL rahe chhe tathA jyAnsudhI e sthir na thAy tyAnsudhI shuddha anubhav thato
nathI. tethI banney kriyAo mokShamArgamAn bAdhak chhe, banney bandh utpanna karanAr chhe,
bannemAnthI koI sArI nathI, banne mokShamArgamAn bAdhak chhe -evo vichAr karIne men
kriyAno niShedh karyo chhe. 12.
Page 104 of 444
PDF/HTML Page 131 of 471
single page version
thAy chhe tyAre te anivArya unnati kare chhe. pt.. banArasIdAsajI kahe chhe ke te gnAn
darpaNanI samAn ujjavaL svayam kAraNasvarUp thaIne kAryamAn pariName chhe arthAt
siddhapad prApta kare chhe.
kAryarUp pariNamIne siddhasvarUp thAy chhe. 13.
svabhAv ane judI judI sattA chhe. visheSh bhed eTalo chhe ke karmadhArA bandharUp
Page 105 of 444
PDF/HTML Page 132 of 471
single page version
gnAnadhArA mokShasvarUp chhe, mokSha ApanAr chhe, doShone dUr kare chhe ane sansAr-
sAgarathI tAravA mATe naukA samAn chhe. 14.
gnAnano pakSha pakaDIne AtmAne sadA abandh kahe chhe- tathA svachchhandapaNe varte chhe teo
paN sansAranA kIchaDamAn phase chhe. paN je syAdvAd-mandiranA nivAsI chhe teo potAnA
pad anusAr kriyA kare chhe ane gnAn-dhyAnanI sevAmAn sAvadhAn rahe chhe teo ja
sansAr sAgarathI tare chhe. 1p.
Page 106 of 444
PDF/HTML Page 133 of 471
single page version
chhe ane mukti mATe shubh AcharaN kare chhe. paN sAchun shraddhAn thatAn agnAn naShTa
thavAthI gnAnano prakAsh mithyA-andhakArane dUr kare chhe ane kriyAthI virakta thaIne
AtmasvarUpanun grahaN karIne, anubhav dhAraN karI paramarasamAn Anand kare chhe. 16.
Page 107 of 444
PDF/HTML Page 134 of 471
single page version
parameShThInI bhakti, vrat, sanyam, shIl, dAn, mandakaShAy Adi vishuddhabhAv puNyabandhanA
kAraN chhe ane shAtA, shubh AyuShya, Unch gotra, devagati Adi shubhanAm puNyakarma
chhe. pramAd sahit pravRutti, chittanI kaluShatA, viShayonI lolupatA, bIjAone santAp
Apavo, bIjAono apavAd karavo, AhAr, parigrah, bhay, maithun-chAre sangnA, traNe
kugnAn, ArtaraudradhyAn, mithyAtva, aprashasta rAg, dveSh, avrat, asanyam, bahu
Arambh, dukh, shok, tAp, Akrandan, yogonI vakratA, AtmaprashansA, mUDhatA,
anAyatan, tIvrakaShAy Adi sankalesh bhAv chhe-pApabandhanAn kAraN chhe. gnAnAvaraNIy,
ashAtA, mohanIy narakAyu, pashugati, ashubh nAm, nIch gotra, antarAy Adi
pApakarma chhe.
ghAtak hovAthI pAp ane puNya banney ek ja chhe. joke bannenAn kAraN, ras,
svabhAv, phaLamAn antar chhe tathA puNya priy ane pAp apriy lAge chhe, topaN
sonAnI beDI ane loDhAnI beDInI jem banney jIvane sansAramAn sansaraN karAvanAr
chhe. ek shubhopayog ane bIjo ashubhopayog chhe shuddhopayog koI paN nathI tethI
mokShamArgamAn ekeyanI prashansA nathI, banney hey chhe, banne AtmAnA vibhAvabhAv chhe,
svabhAv nathI, banne pudgalajanit chhe, Atmajanit nathI, enAthI mokSha thaI shakato
nathI, ane kevaLagnAn paN pragaT thatun nathI.
dveSh to sarvathA pAparUp chhe parantu rAg prashasta ane aprashastanA bhedathI be prakArano
chhe, temAn prashasta rAg puNya chhe ane aprashasta rAg pAp chhe. samyagdarshan utpanna
thavA pahelAn svabhAvabhAvano uday ja thato nathI mATe mithyAtvanI dashAmAn jIvanI
shubh athavA ashubharUp vibhAv pariNati ja rahe chhe, samyagdarshananI utpatti thayA
pachhI karmano sarvathA abhAv thatAn sudhI svabhAv ane vibhAv banne pariNati rahe
chhe, tyAn svabhAv pariNati samvar-nirjarA ane
Page 108 of 444
PDF/HTML Page 135 of 471
single page version
khulAso A rIte chhe ke “jAvat shuddhopayog pAvat nahIn manog, tAvat hI grahaN
jog kahI punna karanI” nI rIte samyagdraShTi shrAvak ane muni, pAp pariNatithI
bachIne shubhopayoganun avalamban le chhe ane shubh pariNati tene Asrav ja utpanna
kare chhe. tene je guNashreNIrUp nirjarA thAy chhe te shuddhopayoganA baLathI thAy chhe,
shubhopayog to Asrav ja kare chhe. bhAv e chhe ke jeTalA anshe rAg chhe teTalA anshe
bandh chhe ane jeTalA anshe gnAn tathA nishchayachAritra chhe teTalA anshe bandh nathI, tethI
puNyane paN pAp samAn hey jANIne shuddhopayoganun sharaN levun joIe.
Page 109 of 444
PDF/HTML Page 136 of 471
single page version
thAnak=sthAn. achAnak=akasmAt. subhaT=yoddho. phorikain=jAgRut karIne.
nirakhi=joIne.
Page 110 of 444
PDF/HTML Page 137 of 471
single page version
jhanDo sthApIne Ubho thayo. eTalAmAn tyAn achAnak ja gnAn nAmano mahAyoddho
savAyun baL utpanna karIne Avyo. teNe Asravane pachhADayo ane raNathambh toDI
nAkhyo. AvA gnAnarUpI yoddhAne joIne pt.. banArasIdAsajI hAth joDIne namaskAr
kare chhe. 2.
paddhati=chAl. gyAn kalA=gnAnajyoti.
svarUp chhe. jyAn gnAnakaLA pragaT thAy chhe tyAn antarang ane bahirangamAn gnAn sivAy
bIjun kAI dekhAtun nathI. 3.
Page 111 of 444
PDF/HTML Page 138 of 471
single page version
सो ग्यातार
सन्नस्यन्निजबुद्धिपूर्वमनिशं रागं समग्रं स्वयम्
Page 112 of 444
PDF/HTML Page 139 of 471
single page version
(bhavajaL)=sansAr-sAgar. suvichachchhan=panDit.
thavA devAmAn sAvadhAn rahe chhe; e rIte par pariNatino nAsh karIne ane
mokShamArgamAn prayatna karIne je sansAr-sAgarane tare chhe te samyaggnAnI nirAsravI
kahevAy chhe, temanI vidvAno sadA prashansA kare chhe.
kALamAn thavAvALA vibhAv mArA nathI evun shraddhAn hovAthI gnAnI jIv sadA nirAsrav
rahe chhe. pa.
Page 113 of 444
PDF/HTML Page 140 of 471
single page version
rahe chhe-bannene chittanI chanchaLatA, asanyat vachan, sharIrano sneh, bhogano sanyog,
parigrahano sanchay ane mohano vikAs ekasarakho hoy chhe, to pachhI samyagdraShTi jIv
kayA kAraNe Asravarahit chhe? 6.
chhe je dukhadAyak chhe; tyAn samyagdraShTi jIv A banne prakAranA karmodayamAn harSha-viShAd
karatA nathI-samatAbhAv rAkhe chhe. teo potAnA padane yogya kriyA kare chhe, paN