Natak Samaysar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 8-29 ; Agiyaarma adhikaarno saar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 18 of 24

 

Page 314 of 444
PDF/HTML Page 341 of 471
single page version

background image
314 samayasār nāṭak
visheṣhaḥ– koī jīv padārthane astisvarūp ane koī jīv padārthane
nāstisvarūp kahe chhe. advaitavādī jīvane ek brahmarūp kahe chhe, naiyāyik jīvane
anekarūp kahe chhe, bauddhamatavāḷā jīvane anitya kahe chhe, sāṅkhyamatavāḷā shāshvat
arthāt nitya kahe chhe. ane ā sarva paraspar viruddha chhe, koī koīne maḷatā nathī,
paṇ syādvādī sarva nayone aviruddha sādhe chhe.
syādvād sansār–sāgarathī tāranār chhe (doharā)
स्यादवाद अधिकार अब, कहौं जैनकौमूल।
जाके जानत जगत जन, लहैं जगत–जल–कूल।। ८।।
shabdārthaḥ– mūl = mukhya. jagat-jan = sansāranā manuṣhya. kūl = kināro.
arthaḥ– jainamatano mūḷ siddhānt ‘syādvād adhikār’ kahun chhun, jenun gnān
thavāthī jagatanā manuṣhya sansār-sāgarathī pār thāy chhe. 8.
nay samūh viṣhe shiṣhyanī shaṅkā ane gurunun samādhān (savaiyā ekatrīsā)
शिष्य कहै स्वामी जीव स्वाधीन कि पराधीन,
जीव एक है किधौं अनेक मानि लीजिए।
जीव है सदीव किधौं नांही है जगत मांहि,
जीव अविनश्वर कि नश्वर कहीजिए।।
सतगुरु कहै जीव है सदीव निजाधीन,
एक अविनश्वर दरव–द्रिष्टि दीजिए।
जीव पराधीन छिनभंगुर अनेक रूप,
नांही जहां तहां परजै प्रवांनकीजिए।। ९।।
_________________________________________________________________
अत्र स्याद्वादशुद्धयर्थं वस्तुतत्त्वव्यवस्थितिः।
उपायोपेयभावश्च मनाग्भूयोऽपि चिंत्यते।। १।।
ब्राह्यार्थैः परिपीतमुज्झितनिजप्रव्यक्तिरिक्तीभवद्
विश्रान्तं पररूप एव परितो ज्ञानं पशोः सीदति।
यत्तत्तत्तदिह स्वरूपत इति स्याद्वादिनस्तत्पुन–
र्दूरोन्मग्नघनस्वभावभरतः पूर्णं समुन्मज्जति।। २।।

Page 315 of 444
PDF/HTML Page 342 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 31p
shabdārthaḥ– avinashvar = nitya. nashvar = anitya. nijādhīn = potāne
ādhīn. parādhīn = bījāne ādhīn. nānhī =naṣhṭa thanār.
arthaḥ– shiṣhya pūchhe chhe ke he svāmī! jagatamān jīv svādhīn chhe ke parādhīn?
jīv ek chhe athavā anek? jīv sadākāḷ chhe athavā koīvār jagatamān nathī
raheto? jīv avināshī chhe athavā nāshavān chhe? shrīguru kahe chhe ke dravyadraṣhṭithī
juo to jīv sadākāḷ chhe, svādhīn chhe, ek chhe ane avināshī chhe. paryāyadraṣhṭie
parādhīn, kṣhaṇabhaṅgur, anekarūp ane nāshavān chhe, tethī jyān je apekṣhāe kahevāmān
āvyun hoy tene pramāṇ karavun joīe.
visheṣhaḥ– jyāre jīvanī karmarahit shuddha avasthā upar draṣhṭi mūkavāmān āve chhe,
tyāre te svādhīn chhe, jyāre tenī karmādhīn dashā upar dhyān āpavāmān āve chhe,
tyāre te parādhīn chhe. lakṣhaṇanī draṣhṭie sarva jīvadravya ek chhe, saṅkhyānī draṣhṭie
anek chhe. jīv hato, jīv chhe, jīv raheshe, e draṣhṭie jīv sadākāḷ chhe, jīv ek
gatimānthī bījī gatimān jāy chhe, tethī ek gatimān sadākāḷ nathī. jīv padārtha kadī
naṣhṭa thaī jato nathī, tethī te avināshī chhe, kṣhaṇe-kṣhaṇe pariṇaman kare chhe tethī te
anitya chhe. 9.
padārtha sva–chatuṣhṭayanī apekṣhāe astitvarūp ane par–chatuṣhṭayanī apekṣhāe nāstirūp chhe.
(savaiyā ekatrīsā)
दर्व खेत काल भाव च्यारौं भेद वस्तुहीमैं,
अपने चतुष्क वस्तुअस्तिरूप मानियै।
परके चतुष्क वस्तु नासति नियत अंग,
ताकौ भेद दर्व–परजाइ मध्य जानियै।।
दरब तौ वस्तु खेत सत्ताभूमि काल चाल,
स्वभाव सहज मूल सकति बखानियै।
याही भांति पर विकलप बुद्धि कलपना,
विवहारद्रिष्टि अंस भेद परवांनियै।। १०।।

Page 316 of 444
PDF/HTML Page 343 of 471
single page version

background image
316 samayasār nāṭak
shabdārthaḥ– chatuṣhka = chār-dravya-kṣhetra-kāḷ-bhāv. asti = chhe. nāsati =
nathī. niyat = nishchay. parajāī = avasthā. sattābhūmi = kṣhetrāvagāh.
arthaḥ– dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāv e chāre vastumān ja chhe, tethī potānā chatuṣhka
arthāt svadravya, svakṣhetra svakāḷ ane svabhāvanī apekṣhāe vastu astirūp chhe ane
parachatuṣhka arthāt paradravya, parakṣhetra, parakāḷ ane parabhāvanī apekṣhāe vastu
nāstirūp chhe. ā rīte nishchayathī dravya asti-nāstirūp chhe. temanā bhed dravya ane
paryāyamān jāṇī shakāy chhe. vastune dravya, sattābhūmine kṣhetra, vastunā pariṇamanane kāḷ
ane vastunā mūḷ svabhāvane bhāv kahe chhe. ā rīte buddhithī svachatuṣhṭay ane
parachatuṣhṭayanī kalpanā karavī te vyavahāranayano bhed chhe.
visheṣhaḥ– guṇ-paryāyonā samūhane vastu kahe chhe, enun ja nām dravya chhe. padārtha
ākāshamān je pradeshone rokīne rahe chhe athavā je pradeshomān padārtha rahe chhe, te
sattābhūmine kṣhetra kahe chhe. padārthanā pariṇaman arthāt paryāyathī paryāyāntar thavun tene
kāḷ kahe chhe. ane padārthanā nijasvabhāvane bhāv kahe chhe. ā ja dravya, kṣhetra, kāḷ,
bhāv padārthanun chatuṣhka athavā chatuṣhṭay kahevāy chhe. ā padārthanun chatuṣhṭay sadā padārthamān
ja rahe chhe, tenāthī bhinna thatun nathī. jem ke-ghaṭamān sparsha, ras athavā rukṣha, kaṭhor,
rakta ādi guṇaparyāyono samudāy dravya chhe, je ākāshanā pradeshomān ghaṭ sthit chhe
athavā ghaṭanā pradesho tenun kṣhetra chhe, ghaṭanā guṇ-paryāyonun parivartan teno kāḷ chhe,
ghaṭanī jaḷadhāraṇanī shakti teno bhāv chhe. evī ja rīte paṭ paṇ ek padārtha chhe,
ghaṭanī jem paṭamān paṇ dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāv chhe. ghaṭanā dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāv
ghaṭamān chhe. paṭamān nathī; tethī ghaṭ potānā dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāvathī astirūp chhe
ane paṭanā dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāvathī nāstirūp chhe. evī ja rīte paṭanā dravya, kṣhetra,
kāḷ, bhāvathī astirūp chhe, paṭanā dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāv ghaṭamān nathī, tethī paṭ,
ghaṭanā dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāvathī nāstirūp chhe. 10.
syādvādanā sāt bhaṅg (doharā)
है नांही नांहीसु है, है है नांही नांहि।
यह सरवंगी नय धनी, सब मानै सबमांहि।। ११।।

Page 317 of 444
PDF/HTML Page 344 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 317
shabdārthaḥ– hai = chhe. nānhi = nathī. hai nānhī = chhe-nathī. nānhī su hai =
avaktavya.
arthaḥ– asti, nāsti, asti-nāsti, avaktavya, asti-avaktavya,
nāsti-avaktavya ane asti-nāsti avaktavya, āvī rīte sāt bhaṅg thāy chhe.
ene sarvāṅg nayanā svāmī syādvād sarva vastumān māne chhe.
visheṣhaḥ– svadravya, svakṣhetra, svakāḷ ane svabhāv ā potānā chatuṣhṭayanī
apekṣhāe to dravya astisvarūp chhe arthāt potā samān chhe. paradravya, parakṣhetra,
parakāḷ ane parabhāv ā parachatuṣhṭayanī apekṣhāe dravya nāstisvarūp chhe arthāt
parasamān nathī. uparyukta svachatuṣhṭay parachatuṣhṭayanī apekṣhāe kramathī traṇe kāḷe
potānā bhāvothī asti-nāstisvarūp chhe arthāt potā samān chhe-par samān nathī.
ane svachatuṣhṭayanī apekṣhāe dravya ek ja kāḷe vachanagochar nathī, ā kāraṇe
avaktavya chhe arthāt kahevāmān āvī shakatun nathī. ane te ja svachatuṣhṭayanī
apekṣhāe ane ek ja kāḷe sva-par chatuṣhṭayanī apekṣhāe dravya astisvarūp chhe to
paṇ avaktavya chhe ane tej dravya parachatuṣhṭayanī apekṣhāe ane ekaj kāḷe svapar
chatuṣhṭayanā apekṣhāe nāstisvarūp chhe topaṇ kahī shakātun nathī. ane te ja dravya
svachatuṣhṭayanī apekṣhāe ane parachatuṣhṭayanī apekṣhāe ane ek ja kāḷe
svaparachatuṣhṭayanī apekṣhāe āsti-nāstisvarūp chhe, topaṇ avaktavya chhe. jemake-
ek ja puruṣh putranī apekṣhāe pitā kahevāy chhe ane te ja puruṣh potānā pitānī
apekṣhāe putra kahevāy chhe. te ja puruṣh māmānī apekṣhāe bhāṇej kahevāy chhe ane
bhāṇejanī apekṣhāe māmā kahevāy chhe, strīnī apekṣhāe pati kahevāy chhe, bahenanī
apekṣhāe bhāī kahevāy chhe tathā te ja puruṣh potānā verīnī apekṣhāe shatru kahevāy
chhe ane iṣhṭanī apekṣhāe mitra paṇ kahevāy chhe. ityādi anek sambandhothī ek ja
puruṣh kathañchit anek prakāre kahevāmān āve chhe, tevī ja rīte ek dravya sāt bhaṅg
dvārā sādhavāmān āve chhe. ā sāt bhaṅgonun visheṣh svarūp saptabhaṅgītaraṅgiṇī ādi
anya jainashāstromānthī samajavun joīe. 11.
ekāntavādīonā chaud nay–bhed (savaiyā ekatrīsā)
ग्यानकौ कारन ज्ञेय आतमा त्रिलोकमय,
ज्ञेयसौं अनेक ग्यान मेल ज्ञेय छांही है।

Page 318 of 444
PDF/HTML Page 345 of 471
single page version

background image
318 samayasār nāṭak
जौलौं ज्ञेय तौलौं ग्यान सर्व दर्वमैं विग्यान,
ज्ञेय क्षेत्र मान ग्यान जीव वस्तु नांही है।।
देह नसै जीव नसै देह उपजत लसै,
आतमा अचेतना है सत्ता अंस मांही है।
जीव छिनभंगुर अग्यायक सहजरूपी१ ग्यान,
ऐसी ऐसी एकान्त अवस्था मूढ पांही है।। १२।।
arthaḥ– (1) gney, (2) trailokayamay, (3) anek gnān, (4) gneyanun
pratibimb, (pa) gney kāḷ, (6) dravyamay gnān, (7) kṣhetrayut gnān, (8) jīv
nāsti, (9) jīv vināsh, (10) jīv utpād, (11) ātmā achetan, (12)
sattā ansh, (13) kṣhaṇabhaṅgur ane (14) agnāyak. āvī rīte chaud nay chhe. je
koī ek nayanun grahaṇ kare ane bākīnāne chhoḍe, te ekāntī mithyādraṣhṭi chhe.
(1) gney-ek pakṣha e chhe ke gnān māṭe gney kāraṇ chhe.
(2) trailokay pramāṇ-ek pakṣha e chhe ke ātmā traṇ lok barābar chhe.
(3) anek gnān-ek pakṣha e chhe ke gneyamān anekatā hovāthī gnān paṇ anek chhe.
(4) gneyanun pratibimb-ek pakṣha e chhe ke gnānamān gney pratibimbit thāy chhe.
(pa) gney kāḷ-ek pakṣha e chhe ke jyān sudhī gney chhe tyān sudhī gnān chhe gneyano
nāsh thavāthī gnānano paṇ nāsh chhe.
(6) dravyamay gnān-ek pakṣha e chhe ke sarva dravya brahmathī abhinna chhe, tethī badhā
padārtho gnānarūp chhe.
(7) kṣhetrayut gnān-ek pakṣha e chhe ke gneyanā kṣhetra barābar gnān chhe enāthī bahār
nathī.
_________________________________________________________________
1. ‘सुरूपी ज्ञान’ evo paṇ pāṭh chhe.

Page 319 of 444
PDF/HTML Page 346 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 319
(8) jīv nāsti-ek pakṣha e chhe ke jīv padārthanun astitva ja nathī.
(9) jīv vināsh-ek pakṣha e chhe ke dehano nāsh thatān ja jīvano nāsh thaī jāy
chhe.
(10) jīv utpād-ek pakṣha e chhe ke sharīranī utpatti thatān ja jīvanī utpatti
thāy chhe.
(11) ātmā achetan-ek pakṣha e chhe ke ātmā achetan chhe, kemake gnān achetan
chhe.
(12) sattā ansh-ek pakṣha e chhe ke ātmā sattāno ansh chhe.
(13) kṣhaṇabhaṅgur-ek pakṣha e chhe ke jīvanun sadā pariṇaman thāy chhe, tethī kṣhaṇabhaṅgur
chhe.
(14) agnāyak-ek pakṣha e chhe ke gnānamān jāṇavānī shakti nathī, tethī agnāyak
chhe. 14.
pratham pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ मूढ़ कहै जैसैं प्रथम सवांरी भींति,
पाछैं ताकै ऊपर सुचित्र आछयौ लेखिए।
तैसैं मूल कारन प्रगट घट पट जैसौ,
तैसौ तहां ग्यानरूपकारज विसेखिए।।
ग्यानी कहै जैसी वस्तु तैसौ ही सुभाव ताकौ,
तातैं ग्यान ज्ञेयभिन्न भिन्न पद पेखिए।
कारन कारज दोऊ एकहीमैं निहचै पै,
तेरौ मत साचौ विवहारद्रष्टि देखिए।। १३।।
shabdārthaḥ– bhīnti = dīvāl. āchhayau = uttam. mūl kāran = mukhya kāraṇ.
kāraj = kārya. nihachai = nishchayanayathī.

Page 320 of 444
PDF/HTML Page 347 of 471
single page version

background image
320 samayasār nāṭak
arthaḥ– koī agnānī (mīmānsak) ādi kahe chhe ke pahelān dīvāl sāph karīne
pachhī tenā upar chitrakām karavāthī chitra sārun thāy chhe ane jo dīvāl kharāb hoy
to chitra paṇ kharāb ughaḍe chhe; tevī ja rīte gnānanā mūḷ kāraṇ ghaṭ-paṭ ādi gney
jevā hoy chhe tevun gnānarūp kārya thāy chhe, tethī spaṣhṭa chhe ke gnānanun kāraṇ gney chhe
ane syādvādī gnānī sambodhan kare chhe ke je jevo padārtha hoy chhe, tevo ja teno
svabhāv hoy chhe, tethī gnān ane gney bhinna bhinna padārtha chhe. nishchayanayathī kāraṇ
ane kārya banne ek ja padārthamān chhe, tethī tārun je mantavya chhe te vyavahāranayathī
satya chhe. 13.
bījā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ मिथ्यामती लोकालोक व्यापि ग्यान मानि,
समुझै त्रिलोक पिंड आतम दरब है।
याहीतें सुछंद भयौ डोलै मुखहू न बोलै,
कहै या जगतमैं हमारोई परब है।।
तासौं ग्याता कहै जीव जगतसौं भिन्न पै,
जगतकौ विकासी तौही याहीतें गरब है।
जो वस्तु सो वस्तु पररूपसौं निराली सदा,
निहचै प्रमान स्यादवादमैं सरब है।। १४।।
shabdārthaḥ– lok = jyān chha dravyo prāpta thāy. alok = lokathī bahāranun
kṣhetra. suchhand = svatantra. garab = abhimān.
arthaḥ– koī agnānī (naiyāyik ādi) gnānane lokālok vyāpī jāṇīne
_________________________________________________________________
विश्वं ज्ञानमिति प्रतर्क्य सकलं द्रष्ट्वा स्वतत्त्वाशया
भूत्वा विश्वमयः पशुः पशुरिव स्वच्छन्दमाचेष्टते।
यत्तत्तत्पररूपतो न तदिति स्याद्वाददर्शी पुन–
र्विश्वाद् भिन्नमविश्वविश्वघटितं तस्य स्वतत्त्वं स्पृशेत्।। ३।।

Page 321 of 444
PDF/HTML Page 348 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 321
ātma-padārthane trailokay-pramāṇ samajī beṭhā chhe, tethī potāne sarvavyāpī samajīne
svatantra varte chhe; ane abhimānamān masta thaīne bījāne mūrkha samaje chhe, koīnī sāthe
vāt paṇ karatā nathī ane kahe chhe ke sansāramān amāro ja siddhānt sācho chhe. temane
syādvādī kahe chhe ke jīv jagatathī judo chhe, parantu tenun gnān traṇ lokamān prasārit
thāy chhe tethī tane ishvarapaṇānun abhimān chhe, parantu padārtha potānā sivāy anya
padārthothī sadā nirāḷo rahe chhe, tethī nishchayanayathī syādvādamān sarva garbhit chhe. 14.
tr̥utīyā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ पसु ग्यानकी अनंत विचित्राई देखै,
ज्ञेयके अकार नानारूप विसतरयौ है।
ताहीको विचारि कहै ग्यानकी अनेक सत्ता,
गहिकै एकंत पच्छ लोकनिसौं लरयौ है।।
ताकौ भ्रम भंजिवेकौ ग्यानवंत कहै ग्यान,
अगम अगाध निराबाध रस भरयौ है।
ज्ञायक सुभाइ परजायसौं अनेक भयौ,
जद्यपि तथापि एकतासौं नहिं टरयौ है।। १५।।
shabdārthaḥ– pasu = mūrkha. visatarayau = phelāyo. larayau = jhagaḍe chhe. bhañjivekau
= naṣhṭa karavā māṭe.
arthaḥ– anant gneyanā ākārarūp pariṇaman karavāthī gnānamān anek
vichitratāo dekhāy chhe, teno vichār karīne koī koī pashuvat agnānī kahe chhe
_________________________________________________________________
बाह्यार्थग्रहणस्वभावभरतो विष्वग्विचित्रोल्लसद्–
ज्ञेयाकारविशीर्णशक्तिरभितस्त्रुटयन्पशुर्नश्यति।
एकद्रव्यतया सदा व्युदितया भेदभ्रमं ध्वंसय–
न्नेकं ज्ञानमबाधितानुभवनं पश्यत्यनेकान्तवित्।। ४।।

Page 322 of 444
PDF/HTML Page 349 of 471
single page version

background image
322 samayasār nāṭak
ke gnān anek chhe ane eno ekānt pakṣha grahaṇ karīne loko sāthe jhagaḍe chhe. temanun
agnān dūr karavā māṭe syādvādī gnānī kahe chhe ke gnān agamya, gambhīr ane
nirābādh rasathī paripūrṇa chhe. teno gnāyak svabhāv chhe, te joke paryāyadraṣhṭithī anek
chhe, topaṇ dravyadraṣhṭithī ek ja chhe. 1p.
chaturthapakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ कुधी कहै ग्यान मांहि ज्ञेयकौ अकार,
प्रतिभासि रह्यौ है कलंक ताहि धोइयै।
जब ध्यान जलसौं पखारिकै धवल कीजै,
तब निराकार सुद्ध ग्यानमय होइयै।।
तासौं स्यादवादी कहै ग्यानकौ सुभाउ यहै,
ज्ञेयकौ अकार वस्तु मांहि कहां खोइयै।
जैसे नानारूप प्रतिबिंबकी झलक दीखै,
जद्यपि तथापि आरसी विमल जोइयै।। १६।।
shabdārthaḥ– kudhī = mūrkha. pratibhāsi = jhaḷakavun. kalaṅk = doṣh. pakhārikai =
dhoīne. dhaval = ujjvaḷ. ārasī = darpaṇ. joīyai = dekhīe.
arthaḥ– koī agnānī kahe chhe ke gnānamān gneyano ākār jhaḷake chhe, e gnānano
doṣh chhe. jyāre dhyānarūp jaḷathī gnānano ā doṣh dhoīne sāph karavāmān āve tyāre
shuddha gnān nirākār thāy chhe. tene syādvādī gnānī kahe chhe ke gnānano evo ja
svabhāv chhe, gneyano ākār je gnānamān jhaḷake chhe, te kayān kāḍhī mukāy? jevī rīte
darpaṇamān joke anek padārtho pratibimbint thāy chhe, topaṇ darpaṇ jemanun tem
_________________________________________________________________
ज्ञेयाकारकलङ्कमेचकचिति प्रक्षालनं कल्पय–
न्नेकाकारचिकीर्षया स्फुटमपि ज्ञानं पशुर्नेच्छति।
वैचिक्र्यऽप्यविचित्रतामुपगतं ज्ञानं स्वतः क्षालितं
पर्यायैस्तदनेकतां परिमृशन्पश्यत्यनेकान्तवित्।। ५।।

Page 323 of 444
PDF/HTML Page 350 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 323
svachchha ja bī rahe chhe, temān kāī paṇ vikār thato nathī. 16.
pañcham pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ अज्ञ कहै ज्ञेयाकार ग्यान परिनाम,
जौलौं विद्यमान तौलौं ग्यान परगट है।
ज्ञेयके विनास होत ग्यानकौ विनास होइ,
ऐसी वाकै हिरदै मिथ्यातकी अलट है।।
तासौं समकितवं कहै अनुभौ कहानि,
पर्जय प्रवांन ग्यान नानाकार नट है।
निरविकलप अविनस्वर दरबरूप,
ग्यान ज्ञेय वस्तुसौंअव्यापक अघट है।। १७।।
shabdārthaḥ– agna = agnānī. vidyamān = maujūd. kahāni = kathā. parjay
pravānn = paryāy jevaḍun. nānākār = anek ākr̥uti. avyāpak = ekamek nahi
thanār. aghaṭ = ghaṭatī nathī arthāt besatī nathī.
arthaḥ– koī koī agnānī kahe chhe ke gnānanun pariṇaman gneyanā ākāre thāy
chhe, jyān sudhī gney vidyamān rahe chhe tyān sudhī gnān pragaṭ rahe chhe ane gneyano
vināsh thatān ja gnān naṣhṭa thaī jāy chhe, ā rīte tenā hr̥udayamān mithyātvano durāgrah
chhe. tethī bhedavignānī anubhavanī vāt kahe chhe ke jevī rīte ek naṭ anek svāṅg
banāve chhe, tevī ja rīte ek ja gnān paryāyo-anusār anekarūp dhāraṇ kare chhe.
vāstavamān gnān nirvikalpa ane nitya padārtha chhe, te gneyamān pravesh nathī karatun, tethī
gnān ane gneyanī ekatā ghaṭatī nathī. 17.
_________________________________________________________________
प्रत्यक्षालिखितस्फुटस्थिरपरद्रव्यास्तितावञ्चितः
स्वद्रव्यानवलोकनेन परितः शून्यः पशुर्नश्यति।
स्वद्रव्यास्तितया निरूप्य निपुणं सद्यः समुन्मज्जता
स्याद्वादी तु विशुद्धबोधमहसा पूर्णो भवन् जीवति।। ६।।

Page 324 of 444
PDF/HTML Page 351 of 471
single page version

background image
324 samayasār nāṭak
chhaṭhṭhā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ मंद कहै धर्म अधर्म आकास काल,
पुदगल जीव सब मेरो रूप जगमैं।
जानै न मरम निज मानै आपा पर वस्तु,
बांधै द्रिढ़ करम धरम खोवैडगमैं।।
समकिती जीव सुद्ध अनुभौ अभ्यासै तातैं,
परकौ ममत्व त्याग करेपग पगमैं।
अपने सुभावमैं मगन रहै आठौं जाम,
धारावाही पंथक कहावै मोख मगमैं।। १८।।
shabdārthaḥ– driḍh = pākā. dharam = padārthano nijasvabhāv. ḍag = kadam. jām
= prahar. āṭhaun jām = hammeshān. panthak = musāphar.
arthaḥ– koī brahma advaitavādī mūrkha kahe chhe ke dharma-adharma-ākāsh-kāḷ-
pudgal ane jīv ā sarva jagat ja mārun svarūp chhe, arthāt sarva dravyamay brahma chhe,
teo potānun nijasvarūp jāṇatā nathī ane parapadārthone nij-ātmā māne chhe, tethī
teo samaye samaye karmono draḍh bandhan karīne potānun svarūp malin kare chhe. paṇ
samyaggnānī jīv shuddha ātma-anubhav kare chhe, tethī kṣhaṇe-kṣhaṇe par padārthomānthī
mamatva dūr kare chhe ane mokṣhamārganā dhārāpravāhī pathik kahevāy chhe. 18.
sātamā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ सठ कहै जेतौ ज्ञेयरूप परवांन,
तेतौ ग्यान तातैं कहूं अधिक न और है।
_________________________________________________________________
सर्वद्रव्यमयं प्रपद्य पुरुषं दुर्वासनावासितः
स्वद्रव्यभ्रमतःपशुः किल परद्रव्येषु विश्राम्यति।
स्याद्वादी तु समस्तवस्तुषु परद्रव्यात्मना नास्तितां
जानन्निर्मलशुद्धबोधमहिमा स्वद्रव्यमेवाश्रयेत्।। ७।।
भिन्नक्षेत्रनिषण्णबोध्यनियतव्यापारनिष्ठः सदा
सीदत्येव बहिः पतन्तमभितः पश्यन्पुमांसं पशुः।
स्वक्षेत्रास्तितया निरुद्धरभसःस्याद्वादवेदी पुन–
स्तिष्ठत्यात्मनिखातबोध्यनियतव्यापारशक्तिर्भवन्।। ८।।

Page 325 of 444
PDF/HTML Page 352 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 32p
तिहूं काल परक्षेत्रव्यापी परनयौ मानै,
आपा न पिछानै ऐसी मिथ्याद्रग दौरहै।।
जैनमती कहै जीव सत्ता परवांन ग्यान,
ज्ञेयसौं अव्यापक जगत सिरमौर है।
ग्यानकी प्रभामैं प्रतिबिंबित विविध ज्ञेय,
जदपि तथापि थिति न्यारी न्यारी ठौर है।। १९।।
shabdārthaḥ– daur = bhaṭakavun. siramaur = pradhān. thiti = sthiti.
arthaḥ– koī mūrkha kahe chhe ke jeṭalun nānun athavā moṭun gneyanun svarūp hoy chhe,
teṭalun ja gnān hoy chhe, tenāthī vadhatun-ochhun nathī hotun, ā rīte teo sadaiv gnānane
parakṣhetra vyāpī ane gney sāthe tanmay māne chhe, tethī kahevun joīe ke teo ātmānun
svarūp samajī shakayā nathī, mithyātvanī evī ja gati chhe. temane syādvādī jainī kahe
chhe ke gnān ātmasattā barābar chhe, te ghaṭ-paṭādi gney sāthe tanmay thatun nathī, gnān
jagatano chūḍāmaṇi chhe, tenī prabhāmān joke anek gney pratibimbit thāy chhe topaṇ
bannenī sattābhūmi judī judī chhe. 19.
āṭhamā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ सुंनवादी कहै ज्ञेयके विनास होत,
ग्यानकौ विनास होइ कहौ कैसे जीजिये।
तातैं जीवतव्यताकी थिरता निमित्त सब,
ज्ञेयाकार परिनामनिकौ नास कीजिये।।
सत्यवादी कहै भैया हूजे नांहि खेद खिन्न,
ज्ञेयसौ विरचि ग्यान भिन्नमानि लीजिये।
_________________________________________________________________
स्वक्षेत्रस्थितये पृथग्विघपरक्षेत्रस्थितार्थोज्झनात्
तुच्छीभूय पशुः प्रणश्यति चिदाकारान् सहार्थैर्वमन्।।
स्याद्वादी तु वसन् स्वधामनि परक्षेत्रे विदन्नास्तितां
त्यक्तार्थोऽपि न तुच्छतामनुभवत्याकारकर्षी परान्।। ९।।

Page 326 of 444
PDF/HTML Page 353 of 471
single page version

background image
326 samayasār nāṭak
ग्यानकी सकती साधि अनुभौ दसा अराधि,
करमकौं त्यागिकै परम रस पीजिये।। २०।।
shabdārthaḥ– jījiye = jīvavun? khedakhinna = duḥkhī. virachi = virakta thaīne.
arādhi = ārādhanā karīne. satyavādī = padārthanā yathārtha svarūpanun kathan karanār.
arthaḥ– koī koī shūnyavādī arthāt nāstik kahe chhe, gneyano nāsh thavāthī
gnānano nāsh sambhav chhe ane gnān jīvanun svarūp chhe, tethī gnānano nāsh thavāthī
jīvano nāsh thāy te spaṣhṭa chhe, to pachhī evī dashāmān kevī rīte jīvan rahī shake?
māṭe jīvanī nityatā māṭe gnānamān gneyākār pariṇamanano abhāv mānavo joīe.
tyān satyavādī gnānī kahe chhe ke bhāī! tame vyākuḷ na thāv, gneyathī udāsīn thaīne
gnānane tenāthī bhinna māno, tathā gnānanī gnāyakashakti siddha karīne anubhavano
abhyās karo ane karmabandhanathī mukta thaīne paramānandamay amr̥utarasanun pān karo.
20.
navamā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ क्रूर कहै काया जीव दोऊ एक पिंड,
जब देह नसैगी तबहीजीव मरैगौ।
छायाकौसौ छल किधौं मायाकौसौ परपंच,
कायामैं समाइ फिरि कायाकौ न धरैगौ।।
सुधी कहै देहसौं अव्यापक सदीव जीव,
समै पाइ परकौ ममत्व परिहरैगौ।
अपने सुभाई आइ धारना धरामैं धाइ,
आपमैं मगन ह्वैकैआप सुद्ध करैगौ।। २१।।
_________________________________________________________________
पूर्वालम्बितबोध्यनाशसमये ज्ञानस्य नाशं विदन्,
सीदत्येव न किञ्चनापि कलयन्नत्यन्ततुच्छः पशुः।
अस्तित्वं निजकालतोऽस्य कलयन् स्याद्वादवेदी पुनः
पूर्णस्तिष्ठति बाह्यवस्तुषु मुहुर्भूत्वा विनश्यत्स्वपि।। १०।।

Page 327 of 444
PDF/HTML Page 354 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 327
shabdārthaḥ– krūr = mūrkha. parapañch = ṭhagāī. sudhī = samyaggnānī. pariharaigau =
chhoḍashe. dharā = dharatī.
arthaḥ– koī koī mūrkha chārvāk kahe chhe ke sharīr ane jīv banneno ek piṇḍ
chhe, eṭale jyāre sharīr nāsh pāmashe tyāre jīv paṇ nāsh pāmī jashe; jevī rīte
vr̥ukṣhano nāsh thavāthī chhāyāno nāsh thaī jāy chhe, tevī ja rīte sharīrano nāsh
thavāthī jīvano paṇ nāsh thaī jashe. ā indrajāḷiyānī māyā samān kautuk thaī
rahyun chhe, jīvātmā dīpakanī jyotanā prakāsh samān sharīramān samāī jashe. pachhī sharīr
dhāraṇ nahīn kare. ā bābatamān samyaggnānī kahe chhe ke jīv padārtha sharīrathī sadaiv
bhinna chhe, te kāḷalabdhi pāmīne parapadārtho pratye mamatva chhoḍashe ane potānā
svarūpane prāpta thaīne nijātmabhūmimān vishrām karīne temān ja līn thaīne potāne
pote ja shuddha karashe. 21.
vaḷī–(doharā)
ज्यौं तन कंचुक त्यागसौं, विनसै नांहि भुजंग।
त्यौं सरीरके नासतैं, अलख अखंडित अंग।। २२।।
shabdārthaḥ– kañchuk = kāñchaḷī. bhujaṅg = sāp. akhaṇḍit = avināshī.
arthaḥ– jevī rīte kāñchaḷīno tyāg karavāthī sāp nāsh pāmato nathī, tevī ja
rīte sharīrano nāsh thavāthī jīv padārtha nāsh pāmato nathī. 22.
dasamā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ दुरबुद्धी कहै पहले न हुतौ जीव,
देह उपजत अब उपज्यौ है आइकै।
_________________________________________________________________
अर्थालम्बनकाल एव कलयन् ज्ञानस्य सत्त्वं बहि–
र्ज्ञेयालम्बनलालसेन मनसा भ्राम्यन् पशुर्नश्यति।
नास्तित्वं परकालतोऽस्य कलयन् स्याद्वादवेदी पुन–
स्तिष्ठत्यात्मनिखातनित्यसहजज्ञानैकपुञ्जीभवन्।। ११।।

Page 328 of 444
PDF/HTML Page 355 of 471
single page version

background image
328 samayasār nāṭak
जौलौं देह तौलौं देहधारी फिर देह नसै,
रहैगौ अलख जोति जोतिमें समाइकै।।
सदबुद्धि कहै जीव अनादिकौ देहधारी,
जब ग्यानी होइगौ कबहूं काल पाइकै।
तबहीसौं पर तजि अपनौ सरूप भजि,
पावैगौ परमपद करम नसाइकै।। २३।।
arthaḥ– koī koī mūrkha kahe chhe ke pahelān jīv na hato, pr̥ithvī, jaḷ, agni,
vāyu ane ākāsh-ā pāñch tattvamay sharīr utpanna thatān gnānashaktirūp jīv upaje
chhe, jyān sudhī sharīr rahe chhe tyān sudhī jīv rahe chhe ane sharīrano nāsh thatān
jīvātmāno prakāsh prakāshamān samāī jāy chhe. ā viṣhayamān samyaggnānī kahe chhe ke
jīv padārthe anādikāḷathī deh dhāraṇ karel chhe, jīv navo upajato nathī ane na
dehano nāsh thavāthī te nāsh pāme chhe. koīvār avasar pāmīne jyāre shuddha gnān
prāpta karashe, tyāre parapadārthomān ahambuddhi chhoḍīne ātmasvarūpanun grahaṇ karashe ane
āṭh karmono nāsh karīne nirvāṇapad pāmashe. 23.
agiyāramā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ पक्षपाती जीव कहै ज्ञेयकै अकार,
परिनयौ ग्यान तातैं चेतना असत है।
ज्ञेयके नसत चेतनाकौ नास ता कारन,
आतमा अचेतन त्रिकाल मेरे मत है।।
पंडित कहत ग्यान सहज अखंडित है,
ज्ञेयकौ आकारधरै ज्ञेयसौं विरत है।
_________________________________________________________________
विश्रान्तः परभावभावकलनान्नित्यं बहिर्वस्तुषु
नश्यत्येव पशुः स्वभावमहिमन्येकान्तनिश्चेतनः।
सर्वस्मान्नियतस्वभावभवनज्ञानाद्विभक्तो भवन्
स्याद्वादी तु न नाशमेति सहजस्पष्टीकृतप्रत्ययः।। १२।।

Page 329 of 444
PDF/HTML Page 356 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 329
चेतनाकौ नास होत सत्ताकौ विनास होइ,
यातैं ग्यान चेतना प्रवांन जीव तत है।। २४।।
shabdārthaḥ– pakṣhapātī = haṭhāgrahī. asat = sattā rahit. sahaj =
svābhāvik. virat = virakta. tat = tattva.
arthaḥ– koī koī haṭhāgrahī kahe chhe ke gneyanā ākāre gnānanun pariṇaman thāy
chhe ane gnānākār pariṇaman asat chhe, tethī chetanāno abhāv thayo, gneyano nāsh
thavāthī chetanāno nāsh thāy chhe, tethī mārā siddhāntamān ātmā sadā achetan chhe.
āmān syādvādī gnānī kahe chhe ke gnān svabhāvathī ja avināshī chhe, te gneyākār
pariṇaman kare chhe parantu gneyathī bhinna chhe, jo gnānachetanāno nāsh mānasho to
ātmasattāno nāsh thaī jashe tethī jīvatattvane gnānachetanāyukta mānavun te samyaggnān
chhe. 24.
bāramā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ महामूरख कहत एक पिंड मांहि,
जहांलौं अचित चितअंग लहलहै है।
जोगरूप भोगरूप नानाकार ज्ञेयरूप,
जेते भेद करमके तेते जीवकहै है।।
मतिमान कहै एक पिंड मांहि एक जीव,
ताहीके अनंत भाव अंस फैलि रहै है।
पुग्गलसौं भिन्न कर्म जोगसौं अखिन्न सदा,
उपजै विनसै थिरता सुभावगहै है।। २५।।
_________________________________________________________________
अध्यास्यात्मनि सर्वभावभवनं शुद्धस्वभावच्युतः
सर्वत्राप्यनिवारितो गतभयः स्वैरं पशुः क्रीडति।
स्याद्वादी तु विशुद्ध एव लसति स्वस्य स्वभावं भरा–
दारूढः परभावभावविरहव्यालोकनिष्कम्पितः।। १३।।

Page 330 of 444
PDF/HTML Page 357 of 471
single page version

background image
330 samayasār nāṭak
shabdārthaḥ– achit = achetan-jaḍ. chit = chetan. matimān = buddhimān-
samyaggnānī.
arthaḥ– koī koī mūrkha kahe chhe ke ek sharīramān jyān sudhī chetan-achetan
padārthonā taraṅg uṭhe chhe, tyān sudhī je jogarūp pariṇame te jogī jīv ane je
bhogarūp pariṇame te bhogī jīv chhe, āvī rīte gneyarūp kriyānā jeṭalā bhed thāy
chhe, jīvanā teṭalā bhed ek dehamān ūpaje chhe tethī ātmasattānā anant ansh thāy
chhe. temane samyaggnānī kahe chhe ke ek sharīramān ek ja jīv chhe, tenā gnānaguṇanā
pariṇamanathī anant bhāvarūp ansh pragaṭ thāy chhe. ā jīv sharīrathī bhinna chhe,
karmasanyogathī rahit chhe ane sadā utpād-vyay-dhrauvyaguṇ-sampanna chhe. 2p.
teramā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ एक छिनवादी कहै एक पिंड मांहि,
एक जीव उपजत एक विनसत है।
जाही समै अंतर नवीन उतपति होइ,
ताही समै प्रथम पुरातन बसत है।।
सरवांगवादी कहै जैसै जल वस्तु एक,
सोई जल विविध तरंगनि लसत है।
तैसै एक आतम दरब गुन परजैसौं,
अनेक थयौ पै एकरूप दरसत है।। २६।।
shabdārthaḥ– saravāṅgavādī = anekāntavādī. taraṅgani = lahero.
arthaḥ– koī koī kṣhaṇikavādī-bauddha kahe chhe ke ek sharīramān ek jīv upaje
chhe ane ek nāsh pāme chhe, je kṣhaṇe navo jīv utpanna thāy chhe tenā pahelānā
samayamān prāchīn jīv hato. temane syādvādī kahe chhe ke jevī rīte pāṇī ek padārtha
_________________________________________________________________
प्रादुर्भावविराममुद्रितवहज्ज्ञानांशनानात्मना
निर्ज्ञानात्क्षणभङ्गसङ्गपतितः प्रायः पशुर्नश्यति।
स्याद्वादी तु चिदात्मना परिमृशंश्चिद्वस्तु नित्योदितं
टङ्कोत्कीर्णघनस्वभावमहिमज्ञानं भवत् जीवति।। १४।।

Page 331 of 444
PDF/HTML Page 358 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 331
chhe te ja anek laherarūp thāy chhe, tevī ja rīte ātmadravya potānā guṇ-paryāyothī
anekarūp thāy chhe, paṇ nishchayanayathī ekarūp dekhāy chhe. 26.
chaudamā pakṣhanun spaṣhṭīkaraṇ ane khaṇḍan (savaiyā ekatrīsā)
कोऊ बालबुद्धी कहै ग्यायक सकति जौलौं,
तौलौं ग्यान असुद्ध जगत मध्य जानियै।
ज्ञायक सकति काल पाइ मिटि जाइ जब,
तब अविरोधबोध विमल बखानियै।।
परम प्रविन कहै ऐसी तौ न बनै बात,
जैसैं बिन परगास सूरज न मानिये।
तैसैं बिन ग्यायक सकति न कहावै ग्यान,
यह तौ न परोच्छ परतच्छ परवांनियै।। २७।।
shabdārthaḥ– bālabuddhi = agnānī. param pravīn = samyaggnānī. paragās
(prakāsh) = ajavāḷun. paratachchha = sākṣhāt.
arthaḥ– koī koī agnānī kahe chhe ke jyān sudhī gnānamān gnāyakashakti chhe
tyānsudhī te gnān sansāramān ashuddha kahevāy chhe; bhāv e chhe ke gnāyakashakti gnānano
doṣh chhe ane jyāre samay pāmīne gnāyakashakti naṣhṭa thaī jāy chhe tyāre gnān
nirvikalpa ane nirmaḷ thaī jāy chhe. tyān samyaggnānī kahe chhe ke ā vāt
anubhavamān āvatī nathī, kemake jevī rīte prakāsh vinā sūrya hoto nathī tevī ja
rīte gnāyakashakti vinā gnān hoī shakatun nathī, tethī tamāro pakṣha pratyakṣha pramāṇathī
bādhit chhe. 27.
_________________________________________________________________
टङ्कोत्कीर्णविशुद्धबोधविसराकारात्मतत्त्वाशया
वाञ्छत्युच्छलदच्छचित्परिणतेर्भिन्नं पशुः किञ्चन।
ज्ञानं नित्यमनित्यतापरिगमेऽप्यासादयत्युज्ज्वलं
स्याद्वादी तदनित्यतां परिमृशंश्चिद्वस्तुवृत्तिक्रमात्।। १५।।

Page 332 of 444
PDF/HTML Page 359 of 471
single page version

background image
332 samayasār nāṭak
syādvādanī prashansā (doharā)
इहि विधि आतम ग्यान हित, स्यादवाद परवांन।
जाके वचन विचारसौं, मूरख होइ सुजान।। २८।।
स्यादवाद आतम दशा, ताकारन बलवान।
सिवसाधक बाधा रहित, अखै अखंडितआन।। २९।।
arthaḥ– ā rīte ātmagnān māṭe syādvād ja samartha chhe, enā vachano
sāmbhaḷavāthī ane enun adhyayan karavāthī agnānīo paṇḍit banī jāy chhe. 28.
syādvādathī ātmānun svarūp oḷakhāy chhe, tethī ā gnān bahu baḷavān chhe, mokṣhanun
sādhak chhe, anumān-pramāṇanī bādhārahit chhe, akṣhay chhe, ene āgnāvādī prativādī
khaṇḍit karī shakatā nathī. 29.
agiyāramā adhikārano sār
jainadharmanā mahattvapūrṇa anek siddhāntomān syādvād mukhya chhe, jainadharmanun je kāī
gaurav chhe, te syādvādanun chhe. ā syādvād anya dharmone nirmūḷ karavā māṭe sudarshan-
chakra samān chhe. ā syādvādanun rahasya samajavun kaṭhin nathī. parantu gūḍh avashya chhe
ane eṭalun gūḍh chhe ke ene svāmī shaṅkarāchārya athavā svāmī dayānand sarasvatī jevā
ajain vidvāno samajī shakayā nahi ane syādvādanun ulaṭun khaṇḍan karīne jainadharmane
moṭo dhakko pahoñchāḍī gayā. eṭalun ja nahīn, keṭalāk ādhunik vidvāno ā dharma upar
nāstikapaṇānun lāñchhan lagāḍe chhe.
padārthamān je anek dharmo hoy chhe, te badhā ek sāthe kahī shakātā nathī, kemake
shabdamān eṭalī shakti nathī ke je anek dharmone ekasāthe kahī shake, tethī koī ek
dharmane mukhya ane bākīnāne gauṇ karīne kathan karavāmān āve chhe.
‘svāmikārtikeyānuprekṣhā’mān
_________________________________________________________________
इत्यज्ञानविमूढानां ज्ञानमात्रं प्रसाधयन्
आत्मतत्त्वमनेकान्तः स्वयमेवानुभूयते।। १६।।
एवं तत्त्वव्यवस्थित्या स्वं व्यवस्थापयन्स्वयम्।
अलंध्यं शासनं जैनमनेकान्तो व्यवस्थितः।। १७।।
इति स्याद्वादाधिकारः।

Page 333 of 444
PDF/HTML Page 360 of 471
single page version

background image
syādvād dvār 333
kahyun chheḥ-
णाणाधम्मजुदं पि य एंव धम्मं पि वच्चदे अत्थं।
तस्सेयविक्खादो णत्थि विवक्खाहु सेसाणं।। २६४।।
arthaḥ– tethī je dharmanun je apekṣhāe kathan karavāmān āvyun hoy te dharma, je
shabdathī kathan karavāmān āvyun hoy te shabda, ane tene jāṇanār gnān-e traṇe nay
chhe. kahyun paṇ chhe keḥ-
सो चिय इक्को धम्मो वाचयसद्दो वि तस्स धमस्स।
तं जाणदि तं णाणं ते तिण्णि विणय विसेसा य।।
arthaḥ– āpaṇī nityanī vātachīt paṇ nay-garbhit hoy chhe, jemake jyāre
koī maraṇ-sanmukh hoy chhe tyāre tene himmat āpavāmān āve chhe ke jīv nitya chhe,
jīv to marato nathī, sharīrarūp vastrano tenī sāthe sambandh chhe, tethī vastra samān
sharīr badalavun paḍe chhe. na to jīv janme chhe, na mare chhe ane na dhan, santān, kuṭumb
ādi sāthe temano sambandh chhe. ā je kāī kahevāmān āvyun chhe te jīv padārthanā
nityadharma taraph draṣhṭi rākhīne kahevāmān āvyun chhe. pachhī jyāre te marī jāy chhe ane
enā sambandhīone sambodhan kare chhe tyāre kahe chhe ke sansār anitya chhe, je janme chhe
te mare ja chhe, paryāyonun palaṭavun e jīvano svabhāv ja chhe, ā kathan padārthanā
anitya dharma taraph draṣhṭi rākhīne kahyun chhe. kundakundasvāmīe pañchāstikāyamān ā viṣhayane
khūb spaṣhṭa karel chhe. svāmījīe kahyun chhe ke jīvanā chetanā, upayog ādi guṇ chhe,
nar, nārak ādi paryāyo chhe, jyāre koī jīv manuṣhya paryāyamānthī dev paryāyamān jāy
chhe tyāre manuṣhya paryāyano abhāv (vyay) ane dev paryāyano sadbhāv (utpād)
thāy chhe, parantu jīv na ūpajyo chhe ke na maryo chhe, ā teno dhruvadharma chhe. bas! ānun
ja nām utpād-vyay-dhrauvya chhe.
सो चेव जादि मरणं जादि ण णठ्ठो ण चेव उप्पण्णो।
उप्पण्णो य विणठ्ठो देवो मणुसुत्ति पज्जाओ।। १८।।
(pañchāstikāy pr̥u. 38)