કર્તા કર્મ ક્રિયાદ્વાર ૮૩
અર્થઃ– દયા, દાન, પૂજાદિ પુણ્ય અથવા વિષય, કષાય આદિ પાપ બન્ને
કર્મબંધ છે અને બન્નેનું ઉત્પત્તિસ્થાન એક જ છે. આ બન્ને પ્રકારનાં કર્મો કરવામાં
સમ્યગ્જ્ઞાની અને મિથ્યાજ્ઞાની એક સરખા દેખાય છે પરંતુ તેમના ભાવોમાં અંતર
હોવાથી ફળ પણ ભિન્ન ભિન્ન થાય છે. જ્ઞાનીની ક્રિયા વિરક્તભાવ સહિત અને
અહંબુદ્ધિ રહિત હોય છે તેથી નિર્જરાનું કારણ છે અને તે જ ક્રિયા મિથ્યાત્વી જીવ
વિવેક રહિત તલ્લીન થઈને અહંબુદ્ધિ સહિત કરે છે તેથી બંધ અને તેના ફળને પામે
છે. ૨૩.
મિથ્યાત્વીના કર્તાપણાની સિદ્ધિ પર કુંભારનું દ્રષ્ટાંત
(છપ્પા)
ज्यौं माटीमैं कलस होनकी,सकति रहै ध्रुव।
दंड चक्र चीवर कुलाल,बाहजि निमित्त हुव।।
त्यौं पुदगल परवांनु, पुंज वरगना भेस धरि।
ग्यानावरनादिक स्वरूप, विचरंत विविध परि।।
बाहजि निमित्त बहिरातमा,
गहि संसै अग्यानमति।
जगमांहि अहंकृत भावसौं,
करमरूप ह्वै परिनमति।। २४।।
શબ્દાર્થઃ– કલસ=ઘડો. સકતિ=શક્તિ. ચક્ર=ચાકડો. ચીવર=દોરી.
કુલાલ=કુંભાર. બાહજિ=બાહ્ય. પુંજ=સમુદાય=પરવાંનુ=પરમાણુ. વરગના=વર્ગણા.
ભેસ=રૂપ. વિચરંત=ભ્રમણ કરે છે. વિવિધ=જુદા જુદા. ગહિ=ધારણ કરીને.
બહિરાતમા=મિથ્યાદ્રષ્ટિ. અહંકૃત=મમત્વ.
અર્થઃ– જેવી રીતે માટીમાં ઘડારૂપ થવાની શક્તિ સદા મોજૂદ રહે છે અને
_________________________________________________________________
अज्ञानमयभावानामज्ञानी व्याप्य भूमिकाः।
द्रव्यकर्मनिमित्तानांभावानामेति हेतुताम्।। २३।।