પુણ્ય-પાપ એકત્વ દ્વાર ૧૦૧
મુનિ શ્રાવક ની દશામાં બંધ અને મોક્ષ બન્ને છે. (સવૈયા એકત્રીસા)
मोख सरूप सदा चिनमूरति,
बंधमई करतूति कही है।
जावतकाल बसै जहाँ चेतन,
तावत सो रसरीति गही है।।
आतमकौ अनुभौ जबलौं,
तबलौं शिवरूप दसा निबही है।
अंध भयौ करनी जब ठानत,
बंध विथा तब फैल रहीहै।। ९।।
શબ્દાર્થઃ– ચિનમૂરતિ=આત્મા. કસ્તૂતિ=શુભાશુભ વિભાવ પરિણતિ.
જાવતકાલ=જેટલા સમય સુધી. તાવત=ત્યાં સુધી. નિબહી=રહે છે. અંધ=અજ્ઞાની.
વિથા(વ્યથા)=દુઃખ.
અર્થઃ– આત્મા સદૈવ શુદ્ધ અર્થાત્ અબંધ છે અને ક્રિયાને બંધમય કહેવામાં
આવી છે, તેથી જેટલો સમય જીવ જેમાં (સ્વરૂપ અથવા ક્રિયામાં) રહે છે તેટલા
સમય સુધી તેનો સ્વાદ લે છે અર્થાત્ જ્યાંસુધી આત્માનુભવ રહે છે ત્યાંસુધી
અબંધદશા રહે છે, પરંતુ જ્યારે સ્વરૂપમાંથી છૂટીને ક્રિયામાં લાગે છે ત્યારે બંધનો
વિસ્તાર વધે છે. ૯.
મોક્ષની પ્રાપ્તિ અંતર્દ્રષ્ટિથી છે. (સોરઠા)
अंतर–द्रष्टि–लखाउ, निज सरूपकौ आचरन।
ए परमातम भाउ, सिव कारन येईसदा।। १०।।
_________________________________________________________________
यदेतज्ज्ञानात्मा ध्रुवमचलमाभाति भवनं
शिवस्यायं हेतुः स्वयमपि यतस्तच्छिव इति।
अर्तोऽन्यद् बन्धस्य स्वयमपि यतो बन्ध इति तत्
ततो ज्ञानात्मत्वं भवनमनुभूतिर्हिविहितं।। ६।।
वृत्तं ज्ञानस्वभावेन ज्ञानस्य भवनं सदा।
एकद्रव्यस्वभावत्वान्मोक्षहेतुस्तदेव तत्।। ७।।