બંધ દ્વાર ૧૮પ
जालसौ जग–विलास भालसौ भुवन वास,
कालसौ कुटुंब काज लोक–लाज लारसी।
सीठसौ सुजसु जानै बीठसौ वखत मानै,
ऐसी जाकी रीति ताहि वंदतबनारसी।। १९।।
શબ્દાર્થઃ– મીચ=મૃત્યુ. મિતાઈ=મિત્રતા. ગરુવાઈ=મોટાઈ. ગાર
(ગાલ)=ગાળ. જોગ-જાતિ=યોગની ક્રિયાઓ. કહર=દુઃખ, હહર=અનર્થ.
હૌસ=હવિસ, મહત્ત્વકાંક્ષા. પુદ્ગલ-છવિ=શરીરની કાન્તિ. છાર=ભસ્મ. ભાલ=બાણ
ઉપરની લોઢાની અણી. લાર=મોઢાની લાળ. સીઠ=નાકનો મેલ. બીઠ=વિષ્ઠા. વખત
= ભાગ્યોદય.
અર્થઃ– સોનાને કાદવ સમાન, રાજ્યપદને અત્યંત તુચ્છ, લોકોની મૈત્રીને
મૃત્યુ સમાન, પ્રશંસાને ગાળ સમાન, યોગની ક્રિયાઓને ઝેર સમાન, મંત્રાદિક
યુક્તિઓને દુઃખ સમાન, લૌકિક ઉન્નતિને અનર્થ સમાન, શરીરની કાન્તિને રાખ
સમાન, સંસારની માયાને જંજાળ સમાન, ઘરના નિવાસને બાણની અણી સમાન,
કુટુંબના કામને કાળ સમાન, લોકલાજને લાળ સમાન, સુયશને નાકમાં મેલસમાન
અને ભાગ્યોદયને વિષ્ટા સમાન જે જાણે છે, (તે ઉત્તમ પુરુષ છે) તેને પં.
બનારસીદાસજી નમસ્કાર કરે છે. ૧૯.
ભાવાર્થ એ છે કે જ્ઞાની જીવ સાંસારિક અભ્યુદયને એક આપત્તિ જ સમજે છે.
મધ્યમ પુરુષનો સ્વભાવ (સવૈયા એકત્રીસા)
जैसैं कोऊ सुभट सुभाइ ठग–मूर खाइ,
चेरा भयौ ठगनीके घरामैं रहतु है।
ठगौरी उतरि गइ तबै ताहि सुधि भई,
परयो परवस नाना संकट सहतुहै।।
तैसेही अनादिकौ मिथ्याती जीव जगतमैं,
डोलै आठौं जामविसराम न गहतु है।
ग्यान कला भासी भयौ अंतर उदासी पै,
तथापि उदै व्याधिसौं समाधि न लहतु है।। २०।।