સર્વવિશુદ્ધિ દ્વાર ૩૦૭
વળી–(દોહરા)
प्रगटरूप संसारमैं, नव रसनाटक होइ।
नवरस गर्भित ग्यानमय, विरला जानैं कोइ।। १३२।।
અર્થઃ– સંસારમાં પ્રસિદ્ધ છે કે નાટક નવરસ સહિત હોય છે, પણ જ્ઞાનમાં
નવેય રસ ગર્ભિત છે, એ વાત કોઈ વિરલા જ જાણે છે.
ભાવાર્થઃ– નવરસોમાં બધાનો નાયક શાંતરસ છે અને શાંતરસ જ્ઞાનમાં છે.
૧૩૨.
નવ રસોના નામ (કવિત્ત)
प्रथम सिंगार वीर दूजौ रस,
तीजौ रस करुना सुखदायक।
हास्य चतुर्थ रुद्र रस पंचम,
छट्ठम रस बीभच्छ विभायक।।
सप्तम भय अट्ठम रस अद्भुत,
नवमो शांत रसनिकौ नायक।
ए नव रस एई नव नाटक,
जो जहं मगन सोइ तिहि लायक।। १३३।।
અર્થઃ– પહેલો શૃંગાર, બીજો વીરરસ, ત્રીજો સુખદાયક કરુણારસ, ચોથો
હાસ્ય, પાંચમો રૌદ્ર રસ, છઠ્ઠો ઘૃણાસ્પદ બીભત્સ રસ, સાતમો ભયાનક, આઠમો
અદ્ભુત અને નવમો સર્વ રસોનો શિરતાજ શાંતરસ છે. આ નવ રસ છે. અને એ
જ નાટકરૂપ છે. જે, જે રસમાં મગ્ન થાય તેને તે જ રુચિકર લાગે છે. ૧૩૩.
નવ રસોના લૌકિક સ્થાન (સવૈયા એકત્રીસા)
सोभामैं सिंगार बसै वीर पुरुषारथमैं,
कोमल हिएमैं करुना रस बखानिये।