જીવદ્વાર ૩૯
દ્રવ્ય અને ગુણ–પર્યાયોની ભેદ–વિવક્ષા.(કવિત્ત)
दरसन–ग्यान–चरन त्रिगुनातम,
समलरूप कह्यिे विवहार।
निहचै–द्रष्टि एकरस चेतन,
भेदरहित अविचल अविकार।
सम्यकदसा प्रमान उभै नय,
निर्मल समल एक हीबार।
यौं समकाल जीवकी परिनति,
कहैंजिनेंद गहै गनधार।। १७।।
શબ્દાર્થઃ– સમલ=અહીં સમલ શબ્દથી અસત્યાર્થ, અભૂતાર્થનું પ્રયોજન છે.
નિર્મલ=આ શબ્દથી અહીં સત્યાર્થ, ભૂતાર્થનું પ્રયોજન છે. ઉભૈ નય=બન્ને નય
(નિશ્ચયનય અને વ્યવહારનય). ગનધાર=ગણધર (સમવસરણના પ્રધાન આચાર્ય).
અર્થઃ– વ્યવહારનયથી આત્મા દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર-એ ત્રણ ગુણરૂપ છે; આ
વ્યવહારનય નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ અભૂતાર્થ છે, નિશ્ચયનયથી આત્મા એક
ચૈતન્યરસસંપન્ન, અભેદ, નિત્ય અને નિર્વિકાર છે. આ બન્ને નિશ્ચય અને
વ્યવહારનય સમ્યગ્દ્રષ્ટિને એક જ કાળમાં પ્રમાણ છે; એવી એક જ સમયમાં જીવની
નિર્મળ અને સમળ પરિણતિ જિનરાજે કહી છે અને ગણધર સ્વામીએ ધારણ કરી
છે. ૧૭.
વ્યવહારનયથી જીવનું સ્વરૂપ (દોહરા)
एकरूप आतम दरव, ग्यान चरन द्रग तीन।
भेदभाव परिनामसौं, विवहारै सु मलीन।। १८।।
_________________________________________________________________
दर्शनज्ञानचारित्रैस्त्रित्वादेकत्वतः स्वयम्।
मेचकोऽमेचकश्चापि सममात्मा प्रमाणतः।। १६।।
दर्शनज्ञानचारित्रैस्त्रिभिः परिणतत्वतः।
एकोऽपि त्रिस्वभावत्वाद्व्यवहारेण मेचकः।। १७।।