૪૦ સમયસાર નાટક
અર્થઃ– આત્મદ્રવ્ય એકરૂપ છે, તેને દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર-ત્રણ ભેદરૂપ કહેવું તે
વ્યવહાર *નય છે-અસત્યાર્થ છે. ૧૮.
નિશ્ચયનયથી જીવનું સ્વરૂપ (દોહરા)
जदपि समल विवहारसौं, पर्ययं–सकति अनेक।
तदपि नियत–नय देखिये, सुद्धनिरंजन एक।। १९।।
શબ્દાર્થઃ– નિયત=નિશ્ચય. નિરંજન=કર્મમળ રહિત.
અર્થઃ– જોકે વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ આત્મા અનેક ગુણ અને પર્યાયવાળો
છે તો પણ
નિશ્ચયનયથી જોવામાં આવે તો એક, શુદ્ધ, નિરંજન જ છે. ૧૯.
શુદ્ધ નિશ્ચયનયથી જીવનું સ્વરૂપ(દોહરા)
एक देखिये जानिये, रमि रह्यिे इक ठौर।
समल विमल न विचारिये, यहै सिद्धि नहि और।। २०।।
શબ્દાર્થઃ– રમિ રહિયે=વિશ્રામ લેવો. ઈક ઠૌર=એક સ્થાન.
અર્થઃ– આત્માને એકરૂપ શ્રદ્ધવો અથવા એકરૂપ જ જાણવો જોઈએ તથા
એકમાં જ વિશ્રામ લેવો જોઈએ, નિર્મળ-સમળનો વિકલ્પ ન કરવો જોઈએ. એમાં
જ સર્વસિદ્ધિ છે, બીજો ઉપાય નથી.
ભાવાર્થઃ– આત્માને નિર્મળ-સમળના વિકલ્પ રહિત એકરૂપ શ્રદ્ધવો તે
સમ્યગ્દર્શન છે, એકરૂપ જાણવો તે સમ્યક્જ્ઞાન છે અને એકરૂપમાં જ સ્થિર થવું તે
સમ્યક્ચારિત્ર છે, એ જ મોક્ષનો ઉપાય છે. ૨૦.
_________________________________________________________________
*દોહરા - જે તે ભેદ વિકલ્પ હૈં, તે તે સબ વિવહાર;
નિરાબાધ નિરકલ્પ સો, નિશ્ચય નય નિરધાર.
परमार्थेन तु व्यक्तज्ञातृत्वज्योतिषैककः।
सर्वभावान्तरध्वंसिस्वभावत्वादमेचकः।। १८।।
आत्मनश्चिन्तयैवालं मेचकामेचकत्वयोः।
दर्शनज्ञानचारित्रैः साध्यसिद्धिर्न चान्यथा।। १९।।