Niyamsar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 117-126 ; Shlok: 184-203,205-209 ; Param-Samadhi Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 14 of 21

 

Page 232 of 380
PDF/HTML Page 261 of 409
single page version

232 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
किं बहुणा भणिएण दु वरतवचरणं महेसिणं सव्वं ।
पायच्छित्तं जाणह अणेयकम्माण खयहेऊ ।।११७।।
किं बहुना भणितेन तु वरतपश्चरणं महर्षीणां सर्वम् ।
प्रायश्चित्तं जानीह्यनेककर्मणां क्षयहेतुः ।।११७।।
इह हि परमतपश्चरणनिरतपरमजिनयोगीश्वराणां निश्चयप्रायश्चित्तम् । एवं समस्ता-
चरणानां परमाचरणमित्युक्त म् ।
बहुभिरसत्प्रलापैरलमलम् । पुनः सर्वं निश्चयव्यवहारात्मकपरमतपश्चरणात्मकं परम-
जिनयोगीनामासंसारप्रतिबद्धद्रव्यभावकर्मणां निरवशेषेण विनाशकारणं शुद्धनिश्चयप्रायश्चित्त-
मिति हे शिष्य त्वं जानीहि ।
bahu kathan shun karavun? are! sau jAN prAyashchitta tun,
nAnAkaramakShayahetu uttam tapacharaN RIShrAjanun. 117.
anvayArtha — [बहुना] bahu [भणितेन तु] kahevAthI [किम्] shun? [अनेककर्मणाम्]
anek karmonA [क्षयहेतुः] kShayano hetu evun je [महर्षीणाम्] maharShionun [वरतपश्चरणम्]
uttam tapashcharaN [सर्वम्] te badhun [प्रायश्चित्तं जानीहि] prAyashchitta jAN.
TIkA — ahIn em kahyun chhe ke param tapashcharaNamAn lIn param jinayogIshvarone
nishchayaprAyashchitta chhe; e rIte nishchayaprAyashchitta samasta AcharaNomAn param AcharaN chhe em
kahyun chhe.
bahu asat pralApothI bas thAo, bas thAo. nishchayavyavahArasvarUp param-
tapashcharaNAtmak evun je param jinayogIone anAdi sansArathI bandhAyelAn dravyabhAv-
karmonA niravasheSh vinAshanun kAraN te badhun shuddhanishchayaprAyashchitta chhe em, he shiShya! tun
jAN.
[have A 117mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj pAnch shlok kahe
chhe]

Page 233 of 380
PDF/HTML Page 262 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
shuddhanishchay-prAyashchitta adhikAr
[ 233
(द्रुतविलंबित)
अनशनादितपश्चरणात्मकं
सहजशुद्धचिदात्मविदामिदम् ।
सहजबोधकलापरिगोचरं
सहजतत्त्वमघक्षयकारणम् ।।१८४।।
(शालिनी)
प्रायश्चित्तं ह्युत्तमानामिदं स्यात्
स्वद्रव्येऽस्मिन् चिन्तनं धर्मशुक्लम् ।
कर्मव्रातध्वान्तसद्बोधतेजो
लीनं स्वस्मिन्निर्विकारे महिम्नि ।।१८५।।
(मंदाक्रांता)
आत्मज्ञानाद्भवति यमिनामात्मलब्धिः क्रमेण
ज्ञानज्योतिर्निहतकरणग्रामघोरान्धकारा ।
कर्मारण्योद्भवदवशिखाजालकानामजस्रं
प्रध्वंसेऽस्मिन् शमजलमयीमाशु धारां वमन्ती ।।१८६।।
[shlokArtha — ] anashanAditapashcharaNAtmak (arthAt svarUpapratapanarUpe pariNamelun,
pratApavant eTale ke ugra svarUpapariNatie pariNamelun) evun A sahaj-shuddha-chaitanyasvarUpane
jANanArAonun 1sahajagnAnakaLAparigochar sahajatattva 2aghakShayanun kAraN chhe. 184.
[shlokArtha — ] je (prAyashchitta) A svadravyanun 3dharma ane shuklarUp chintan chhe, je
karmasamUhanA andhakArane naShTa karavA mATe samyaggnAnarUpI tej chhe ane je potAnA nirvikAr
mahimAmAn lIn chhe — evun A prAyashchitta kharekhar uttam puruShone hoy chhe. 185.
[shlokArtha — ] yamIone ( – sanyamIone) AtmagnAnathI krame Atmalabdhi (AtmAnI
prApti) thAy chhe — ke je Atmalabdhie gnAnajyoti vaDe indriyasamUhanA ghor andhakArano nAsh
karyo chhe ane je Atmalabdhi karmavanathI utpanna (bhavarUpI) dAvAnaLanI shikhAjALano
1. sahajagnAnakaLAparigochar = sahaj gnAnanI kaLA vaDe sarva prakAre jaNAvAyogya
2. agh = ashuddhi; doSh; pAp. (pAp tem ja puNya banne kharekhar agh chhe.)
3. dharmadhyAn ane shukladhyAnarUp je svadravyachintan te prAyashchitta chhe.

Page 234 of 380
PDF/HTML Page 263 of 409
single page version

234 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
(उपजाति)
अध्यात्मशास्त्रामृतवारिराशे-
र्मयोद्धृता संयमरत्नमाला ।
बभूव या तत्त्वविदां सुकण्ठे
सालंकृतिर्मुक्ति वधूधवानाम् ।।१८७।।
(उपेन्द्रवज्रा)
नमामि नित्यं परमात्मतत्त्वं
मुनीन्द्रचित्ताम्बुजगर्भवासम् ।
विमुक्ति कांतारतिसौख्यमूलं
विनष्टसंसारद्रुमूलमेतत् ।।१८८।।
णंताणंतभवेण समज्जियसुहअसुहकम्मसंदोहो ।
तवचरणेण विणस्सदि पायच्छित्तं तवं तम्हा ।।११८।।
अनन्तानन्तभवेन समर्जितशुभाशुभकर्मसंदोहः ।
तपश्चरणेन विनश्यति प्रायश्चित्तं तपस्तस्मात् ।।११८।।
(shikhAonA samUhano) nAsh karavA mATe tenA par satat shamajalamayI dhArAne jhaDapathI chhoDe
chhe — varasAve chhe. 186.
[shlokArtha — ] adhyAtmashAstrarUpI amRutasamudramAnthI men je sanyamarUpI ratnamALA
bahAr kADhI chhe te (ratnamALA) muktivadhUnA vallabh evA tattvagnAnIonA sukanThanun AbhUShaN
banI chhe. 187.
[shlokArtha — ] munIndronA chittakamaLanI ( – hRudayakamaLanI) andar jeno vAs chhe, je
vimuktirUpI kAntAnA ratisaukhyanun mUL chhe (arthAt je muktinA atIndriy Anandanun mUL
chhe) ane jeNe sansAravRukShanA mULano vinAsh karyo chhe — evA A paramAtmatattvane hun nitya
namun chhun. 188.
re! bhav anantAnantathI arjit shubhAshubh karma je
te nAsh pAme tap thakI; tap tethI prAyashchitta chhe. 118.
anvayArtha — [अनन्तानन्तभवेन] anantAnant bhavo vaDe [समर्जितशुभाशुभकर्मसंदोहः]

Page 235 of 380
PDF/HTML Page 264 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
shuddhanishchay-prAyashchitta adhikAr
[ 235
अत्र प्रसिद्धशुद्धकारणपरमात्मतत्त्वे सदान्तर्मुखतया प्रतपनं यत्तत्तपः प्रायश्चित्तं
भवतीत्युक्त म् ।
आसंसारत एव समुपार्जितशुभाशुभकर्मसंदोहो द्रव्यभावात्मकः पंचसंसारसंवर्धनसमर्थः
परमतपश्चरणेन भावशुद्धिलक्षणेन विलयं याति, ततः स्वात्मानुष्ठाननिष्ठं परमतपश्चरणमेव
शुद्धनिश्चयप्रायश्चित्तमित्यभिहितम् ।
(मंदाक्रांता)
प्रायश्चित्तं न पुनरपरं कर्म कर्मक्षयार्थं
प्राहुः सन्तस्तप इति चिदानंदपीयूषपूर्णम् ।
आसंसारादुपचितमहत्कर्मकान्तारवह्नि-
ज्वालाजालं शमसुखमयं प्राभृतं मोक्षलक्ष्म्याः ।।१८9।।
upArjit shubhAshubh karmarAshi [तपश्चरणेन] tapashcharaNathI [विनश्यति] vinAsh pAme chhe;
[तस्मात्] tethI [तपः] tap [प्रायश्चित्तम्] prAyashchitta chhe.
TIkA — ahIn (A gAthAmAn), prasiddha shuddhakAraNaparamAtmatattvamAn sadA antarmukh
rahIne je pratapan te tap prAyashchitta chhe (arthAt shuddhAtmasvarUpamAn lIn rahIne pratapavun —
pratApavant vartavun te tap chhe ane e tap prAyashchitta chhe) em kahyun chhe.
anAdi sansArathI ja upArjit dravyabhAvAtmak shubhAshubh karmono samUh — ke je
pAnch prakAranA ( – pAnch parAvartanarUp) sansAranun samvardhan karavAmAn samartha chhe te —
bhAvashuddhilakShaN (bhAvashuddhi jenun lakShaN chhe evA) paramatapashcharaNathI vilay pAme chhe; tethI
svAtmAnuShThAnaniShTha ( – nij AtmAnA AcharaNamAn lIn) paramatapashcharaN ja shuddhanishchay-
prAyashchitta chhe em kahevAmAn Avyun chhe.
[have A 118mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe
chhe]
[shlokArtha — ] je (tap) anAdi sansArathI samRuddha thayelI karmonI mahA aTavIne
bALI nAkhavA mATe agninI jvALAnA samUh samAn chhe, shamasukhamay chhe ane mokShalakShmI
mATenI bheT chhe, te chidAnandarUpI amRutathI bharelA tapane santo karmakShay karanArun prAyashchitta
kahe chhe, parantu anya koI kAryane nahi. 189.

Page 236 of 380
PDF/HTML Page 265 of 409
single page version

236 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
अप्पसरूवालंबणभावेण दु सव्वभावपरिहारं ।
सक्कदि कादुं जीवो तम्हा झाणं हवे सव्वं ।।११9।।
आत्मस्वरूपालम्बनभावेन तु सर्वभावपरिहारम् ।
शक्नोति कर्तुं जीवस्तस्माद् ध्यानं भवेत् सर्वम् ।।११9।।
अत्र सकलभावानामभावं कर्तुं स्वात्माश्रयनिश्चयधर्मध्यानमेव समर्थमित्युक्त म् ।
अखिलपरद्रव्यपरित्यागलक्षणलक्षिताक्षुण्णनित्यनिरावरणसहजपरमपारिणामिकभाव -
भावनया भावान्तराणां चतुर्णामौदयिकौपशमिकक्षायिकक्षायोपशमिकानां परिहारं
AtmasvarUp avalambanArA bhAvathI sau bhAvane
tyAgI shake chhe jIv, tethI dhyAn te sarvasva chhe. 119.
anvayArtha — [आत्मस्वरूपालम्बनभावेन तु] AtmasvarUp jenun Alamban chhe evA
bhAvathI [जीवः] jIv [सर्वभावपरिहारं] sarvabhAvono parihAr [कर्तुम् शक्नोति] karI shake
chhe, [तस्मात्] tethI [ध्यानम्] dhyAn te [सर्वम् भवेत्] sarvasva chhe.
TIkA — ahIn (A gAthAmAn), nij AtmA jeno Ashray chhe evun nishchay-
dharmadhyAn ja sarva bhAvono abhAv karavAne samartha chhe em kahyun chhe.
samasta paradravyonA parityAgarUp lakShaNathI lakShit akhanD-nityanirAvaraN-sahaj-
paramapAriNAmikabhAvanI bhAvanAthI audayik, aupashamik, kShAyik ane kShAyopashamik e
chAr bhAvAntarono *parihAr karavAne ati-Asannabhavya jIv samartha chhe, tethI ja te
*ahIn chAr bhAvonA parihAramAn kShAyikabhAvarUp shuddha paryAyano paN parihAr (tyAg) karavAnun
kahyun chhe tenun kAraN A pramANe chhe shuddhAtmadravyanun ja — sAmAnyanun ja — Alamban levAthI
kShAyikabhAvarUp shuddha paryAy pragaTe chhe. kShAyikabhAvanun — shuddha paryAyanun (visheShanun) — Alamban
karavAthI kShAyikabhAvarUp shuddha paryAy kadI pragaTato nathI. mATe kShAyikabhAvanun paN Alamban
tyAjya chhe. A je kShAyikabhAvanA Alambanano tyAg tene ahIn kShAyikabhAvano tyAg kahevAmAn
Avyo chhe.
ahIn em upadeshyun ke — paradravyonun ane parabhAvonun Alamban to dUr raho,
mokShArthIe potAnA audayikabhAvonun (samasta shubhAshubhabhAvAdikanun), aupashamikabhAvonun (jemAn
kAdav nIche

Page 237 of 380
PDF/HTML Page 266 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
shuddhanishchay-prAyashchitta adhikAr
[ 237
कर्तुमत्यासन्नभव्यजीवः समर्थो यस्मात्, तत एव पापाटवीपावक इत्युक्त म् । अतः पंच-
महाव्रतपंचसमितित्रिगुप्तिप्रत्याख्यानप्रायश्चित्तालोचनादिकं सर्वं ध्यानमेवेति ।
(मंदाक्रांता)
यः शुद्धात्मन्यविचलमनाः शुद्धमात्मानमेकं
नित्यज्योतिःप्रतिहततमःपुंजमाद्यन्तशून्यम् ।
ध्यात्वाजस्रं परमकलया सार्धमानन्दमूर्तिं
जीवन्मुक्तो भवति तरसा सोऽयमाचारराशिः ।।१9०।।
jIvane pApATavIpAvak ( – pAparUpI aTavIne bALanAro agni) kahyo chhe; Am hovAthI
pAnch mahAvrat, pAnch samiti, traN gupti, pratyAkhyAn, prAyashchitta, AlochanA vagere badhun
dhyAn ja chhe (arthAt paramapAriNAmik bhAvanI bhAvanArUp je dhyAn te ja mahAvrat-
prAyashchittAdi badhuy chhe).
[have A 119mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe
chhe]
[shlokArtha — ] jeNe nitya jyoti vaDe timirapunjano nAsh karyo chhe, je Adi-
ant rahit chhe, je param kaLA sahit chhe ane je AnandamUrti chhe — evA ek shuddha
AtmAne je jIv shuddha AtmAmAn avichaL 1manavALo thaIne nirantar dhyAve chhe, te A
2AchArarAshi jIv shIghra jIvanmukta thAy chhe. 190.
besI gayel hoy evA jaL samAn aupashamik samyaktvAdinun), kShAyopashamikabhAvonun (apUrNa
gnAn-darshan-chAritrAdi paryAyonun) tem ja kShAyikabhAvonun (kShAyik samyaktvAdi sarvathA shuddha
paryAyonun) paN Alamban chhoDavun; mAtra paramapAriNAmikabhAvanun — shuddhAtmadravyasAmAnyanun — Alamban
levun. tene AlambanAro bhAv ja mahAvrat, samiti, gupti, pratikramaN, AlochanA, pratyAkhyAn,
prAyashchitta vagere badhuy chhe. (AtmasvarUpanun Alamban, AtmasvarUpano Ashray, AtmasvarUp pratye
sammukhatA, AtmasvarUp pratye valaN, AtmasvarUp pratye jhok, AtmasvarUpanun dhyAn, param-
pAriNAmikabhAvanI bhAvanA, ‘hun dhruv shuddha AtmadravyasAmAnya chhun’ evI pariNati — e badhAnno
ek artha chhe.)
1.man = bhAv
2.AchArarAshi = chAritrapunj; chAritrasamUharUp.

Page 238 of 380
PDF/HTML Page 267 of 409
single page version

238 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
सुहअसुहवयणरयणं रायादीभाववारणं किच्चा ।
अप्पाणं जो झायदि तस्स दु णियमं हवे णियमा ।।१२०।।
शुभाशुभवचनरचनानां रागादिभाववारणं कृत्वा ।
आत्मानं यो ध्यायति तस्य तु नियमो भवेन्नियमात् ।।१२०।।
शुद्धनिश्चयनियमस्वरूपाख्यानमेतत् ।
यः परमतत्त्वज्ञानी महातपोधनो दैनं संचितसूक्ष्मकर्मनिर्मूलनसमर्थनिश्चय-
प्रायश्चित्तपरायणो नियमितमनोवाक्कायत्वाद्भववल्लीमूलकंदात्मकशुभाशुभस्वरूपप्रशस्ता-
प्रशस्तसमस्तवचनरचनानां निवारणं करोति, न केवलमासां तिरस्कारं करोति किन्तु
निखिलमोहरागद्वेषादिपरभावानां निवारणं च करोति, पुनरनवरतमखंडाद्वैतसुन्दरानन्द-
निष्यन्द्यनुपमनिरंजननिजकारणपरमात्मतत्त्वं नित्यं शुद्धोपयोगबलेन संभावयति, तस्य नियमेन
शुद्धनिश्चयनियमो भवतीत्यभिप्रायो भगवतां सूत्रकृतामिति
।
chhoDI shubhAshubh vachanane, rAgAdibhAv nivArIne,
je jIv dhyAve Atmane, tene niyamathI niyam chhe. 120.
anvayArtha — [शुभाशुभवचनरचनानाम्] shubhAshubh vachanarachanAnun ane [रागादिभाव-
वारणम्] rAgAdibhAvonun nivAraN [कृत्वा] karIne [यः] je [आत्मानम्] AtmAne [ध्यायति]
dhyAve chhe, [तस्य तु] tene [नियमात्] niyamathI ( – nishchitapaNe) [नियमः भवेत्] niyam chhe.
TIkA — A, shuddhanishchayaniyamanA svarUpanun kathan chhe.
je paramatattvagnAnI mahAtapodhan sadA sanchit sUkShmakarmone mULathI ukheDI nAkhavAmAn
samartha nishchayaprAyashchittamAn parAyaN raheto thako man-vachan-kAyAne niyamit (sanyamit) karyAn
hovAthI bhavarUpI velanAn mUL-kandAtmak shubhAshubhasvarUp prashasta-aprashasta samasta
vachanarachanAnun nivAraN kare chhe, kevaL te vachanarachanAno ja tiraskAr karato nathI parantu samasta
moharAgadveShAdi parabhAvonun nivAraN kare chhe, vaLI anavaratapaNe ( – nirantar) akhanD, advait,
sundar-AnandasyandI (sundar AnandajharatA), anupam, niranjan nijakAraNaparamAtmatattvanI sadA
shuddhopayoganA baLathI sambhAvanA (samyak bhAvanA) kare chhe, tene (te mahAtapodhanane) niyamathI
shuddhanishchayaniyam chhe em bhagavAn sUtrakArano abhiprAy chhe.

Page 239 of 380
PDF/HTML Page 268 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
shuddhanishchay-prAyashchitta adhikAr
[ 239
(हरिणी)
वचनरचनां त्यक्त्वा भव्यः शुभाशुभलक्षणां
सहजपरमात्मानं नित्यं सुभावयति स्फु टम् ।
परमयमिनस्तस्य ज्ञानात्मनो नियमादयं
भवति नियमः शुद्धो मुक्त्यंगनासुखकारणम् ।।१9१।।
(मालिनी)
अनवरतमखंडाद्वैतचिन्निर्विकारे
निखिलनयविलासो न स्फु रत्येव किंचित् ।
अपगत इह यस्मिन् भेदवादस्समस्तः
तमहमभिनमामि स्तौमि संभावयामि ।।१9२।।
(अनुष्टुभ्)
इदं ध्यानमिदं ध्येयमयं ध्याता फलं च तत् ।
एभिर्विकल्पजालैर्यन्निर्मुक्तं तन्नमाम्यहम् ।।१9३।।
(अनुष्टुभ्)
भेदवादाः कदाचित्स्युर्यस्मिन् योगपरायणे ।
तस्य मुक्ति र्भवेन्नो वा को जानात्यार्हते मते ।।१9४।।
[have A 120mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj chAr shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] je bhavya shubhAshubhasvarUp vachanarachanAne chhoDIne sadA sphuTapaNe
sahajaparamAtmAne samyak prakAre bhAve chhe, te gnAnAtmak param yamIne muktirUpI strInA sukhanun
kAraN evo A shuddha niyam niyamathI ( – avashya) chhe. 191.
[shlokArtha — ] je anavaratapaNe ( – nirantar) akhanD advait chaitanyane lIdhe nirvikAr
chhe temAn ( – te paramAtmapadArthamAn) samasta nayavilAs jarAy sphurato ja nathI. jemAnthI samasta
bhedavAd ( – nayAdi vikalpa) dUr thayel chhe tene ( – te paramAtmapadArthane) hun namun chhun, stavun
chhun, samyak prakAre bhAvun chhun. 192.
[shlokArtha — ] A dhyAn chhe, A dhyey chhe, A dhyAtA chhe ane pelun phaL chhe —
AvI vikalpajALothI je mukta ( – rahit) chhe tene ( – te paramAtmatattvane) hun namun chhun. 193.
[shlokArtha — ] je yogaparAyaNamAn kadAchit bhedavAdo utpanna thAy chhe (arthAt je

Page 240 of 380
PDF/HTML Page 269 of 409
single page version

240 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
कायाईपरदव्वे थिरभावं परिहरत्तु अप्पाणं ।
तस्स हवे तणुसग्गं जो झायइ णिव्वियप्पेण ।।१२१।।
कायादिपरद्रव्ये स्थिरभावं परिहृत्यात्मानम् ।
तस्य भवेत्तनूत्सर्गो यो ध्यायति निर्विकल्पेन ।।१२१।।
निश्चयकायोत्सर्गस्वरूपाख्यानमेतत् ।
सादिसनिधनमूर्तविजातीयविभावव्यंजनपर्यायात्मकः स्वस्याकारः कायः । आदि-
शब्देन क्षेत्रवास्तुकनकरमणीप्रभृतयः । एतेषु सर्वेषु स्थिरभावं सनातनभावं परिहृत्य
नित्यरमणीयनिरंजननिजकारणपरमात्मानं व्यवहारक्रियाकांडाडम्बरविविधविकल्पकोलाहल-
विनिर्मुक्त सहजपरमयोगबलेन नित्यं ध्यायति यः सहजतपश्चरणक्षीरवारांराशिनिशीथिनी-
हृदयाधीश्वरः, तस्य खलु सहजवैराग्यप्रासादशिखरशिखामणेर्निश्चयकायोत्सर्गो भवतीति ।
yoganiShTha yogIne kyArek vikalpo UThe chhe), tenI arhatnA matamAn mukti thashe ke nahi thAy
te koN jANe chhe? 194.
kAyAdi paradravyo viShe sthirabhAv chhoDI Atmane
dhyAve vikalpavimukta, kAyotsarga chhe te jIvane. 121.
anvayArtha — [कायादिपरद्रव्ये] kAyAdi paradravyamAn [स्थिरभावम् परिहृत्य] sthirabhAv
chhoDIne [यः] je [आत्मानम्] AtmAne [निर्विकल्पेन] nirvikalpapaNe [ध्यायति] dhyAve chhe,
[तस्य] tene [तनूत्सर्गः] kAyotsarga [भवेत्] chhe.
TIkA — A, nishchayakAyotsarganA svarUpanun kathan chhe.
sAdi-sAnt mUrta vijAtIy-vibhAv-vyanjanaparyAyAtmak potAno AkAr te kAy.
‘Adi’ shabdathI kShetra, ghar, kanak, ramaNI vagere. A badhAmAn sthirabhAv — sanAtanabhAv
pariharIne ( – kAyAdik sthir chhe evo bhAv chhoDIne) nitya-ramaNIy niranjan nij kAraN-
paramAtmAne vyavahAr kriyAkAnDanA ADambar sambandhI vividh vikalparUp kolAhal vinAnA sahaj-
param-yoganA baLathI je sahaj-tapashcharaNarUpI kShIrasAgarano chandra ( – sahaj taparUpI kShIrasAgarane
uchhALavAmAn chandra samAn evo je jIv) nitya dhyAve chhe, te sahaj vairAgyarUpI mahelanA
shikharanA shikhAmaNine ( – te param sahaj-vairAgyavant jIvane) kharekhar nishchayakAyotsarga chhe.

Page 241 of 380
PDF/HTML Page 270 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
shuddhanishchay-prAyashchitta adhikAr
[ 241
(मंदाक्रांता)
कायोत्सर्गो भवति सततं निश्चयात्संयतानां
कायोद्भूतप्रबलतरसत्कर्ममुक्ते : सकाशात् ।
वाचां जल्पप्रकरविरतेर्मानसानां निवृत्तेः
स्वात्मध्यानादपि च नियतं स्वात्मनिष्ठापराणाम् ।।१9५।।
(मालिनी)
जयति सहजतेजःपुंजनिर्मग्नभास्वत्-
सहजपरमतत्त्वं मुक्त मोहान्धकारम् ।
सहजपरमद्रष्टया निष्ठितन्मोघजातं (?)
भवभवपरितापैः कल्पनाभिश्च मुक्त म् ।।१9६।।
(मालिनी)
भवभवसुखमल्पं कल्पनामात्ररम्यं
तदखिलमपि नित्यं संत्यजाम्यात्मशक्त्या ।
सहजपरमसौख्यं चिच्चमत्कारमात्रं
स्फु टितनिजविलासं सर्वदा चेतयेहम् ।।१9७।।
[have A shuddhanishchay-prAyashchitta adhikAranI chhellI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn
TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev pAnch shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] je nirantar svAtmaniShThAparAyaN ( – nij AtmAmAn lIn) chhe te
sanyamIone, kAyAthI utpanna thatAn ati prabaL sat-karmonA ( – kAyA sambandhI prabaL shubh
kriyAonA) tyAgane lIdhe, vANInA jalpasamUhanI viratine lIdhe ane mAnasik bhAvonI
(vikalponI) nivRuttine lIdhe, tem ja nij AtmAnA dhyAnane lIdhe, nishchayathI satat
kAyotsarga chhe. 195.
[shlokArtha — ] sahaj tejapunjamAn nimagna evun te prakAshamAn sahaj param tattva
jayavant chhe — ke jeNe mohAndhakArane dUr karyo chhe (arthAt je mohAndhakAr rahit chhe), je sahaj
param draShTithI paripUrNa chhe ane je vRuthA-utpanna bhavabhavanA paritApothI tathA kalpanAothI
mukta chhe. 196.
[shlokArtha — ] alpa (-tuchchha) ane kalpanAmAtraramya ( – mAtra kalpanAthI ja ramaNIy

Page 242 of 380
PDF/HTML Page 271 of 409
single page version

242 ]niyamasAr
(पृथ्वी)
निजात्मगुणसंपदं मम हृदि स्फु रन्तीमिमां
समाधिविषयामहो क्षणमहं न जाने पुरा ।
जगत्र्रितयवैभवप्रलयहेतुदुःकर्मणां
प्रभुत्वगुणशक्ति तः खलु हतोस्मि हा संसृतौ ।।१9८।।
(आर्या)
भवसंभवविषभूरुहफलमखिलं दुःखकारणं बुद्ध्वा ।
आत्मनि चैतन्यात्मनि संजातविशुद्धसौख्यमनुभुंक्ते ।।१9 9।।
इति सुकविजनपयोजमित्रपंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहश्रीपद्मप्रभमलधारिदेवविरचितायां
नियमसारव्याख्यायां तात्पर्यवृत्तौ शुद्धनिश्चयप्रायश्चित्ताधिकारः अष्टमः श्रुतस्कन्धः ।।
lAgatun) evun je bhavabhavanun sukh te saghaLuy hun AtmashaktithI nitya samyak prakAre tajun chhun;
(ane) jeno nij vilAs pragaT thayo chhe, je sahaj param saukhyavALun chhe ane je
chaitanyachamatkAramAtra chhe, tene ( – te Atmatattvane) hun sarvadA anubhavun chhun. 197.
[shlokArtha — ] aho! mArA hRudayamAn sphurAyamAn A nij AtmaguNasampadAne
— ke je samAdhino viShay chhe tene — men pUrve ek kShaN paN jANI nahi. kharekhar, traN
lokanA vaibhavanA pralayanA hetubhUt duShkarmonI prabhutvaguNashaktithI ( – duShTa karmonA prabhutva-
guNanI shaktithI), arere! hun sansAramAn mAryo gayo chhun ( – herAn thaI gayo chhun). 198.
[shlokArtha — ] bhavotpanna ( – sansAramAn utpanna thatA) viShavRukShanA samasta phaLane
dukhanun kAraN jANIne hun chaitanyAtmak AtmAmAn utpanna vishuddhasaukhyane anubhavun chhun. 199.
A rIte, sukavijanarUpI kamaLone mATe jeo sUrya samAn chhe ane pAnch indriyonA
phelAv rahit dehamAtra jemane parigrah hato evA shrI padmaprabhamaladhAridev vaDe rachAyelI
niyamasAranI tAtparyavRutti nAmanI TIkAmAn (arthAt shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI
niyamasAr paramAgamanI nirgranth munirAj shrI padmaprabhamaladhAridevavirachit tAtparyavRutti nAmanI
TIkAmAn) shuddhanishchay-prAyashchitta adhikAr nAmano AThamo shrutaskandh samApta thayo.
L

Page 243 of 380
PDF/HTML Page 272 of 409
single page version

243
— 9 —
param-samAdhi adhikAr
अथ अखिलमोहरागद्वेषादिपरभावविध्वंसहेतुभूतपरमसमाध्यधिकार उच्यते ।
वयणोच्चारणकिरियं परिचत्ता वीयरायभावेण ।
जो झायदि अप्पाणं परमसमाही हवे तस्स ।।१२२।।
वचनोच्चारणक्रियां परित्यज्य वीतरागभावेन ।
यो ध्यायत्यात्मानं परमसमाधिर्भवेत्तस्य ।।१२२।।
परमसमाधिस्वरूपाख्यानमेतत् ।
क्वचिदशुभवंचनार्थं वचनप्रपंचांचितपरमवीतरागसर्वज्ञस्तवनादिकं कर्तव्यं परम-
जिनयोगीश्वरेणापि । परमार्थतः प्रशस्ताप्रशस्तसमस्तवाग्विषयव्यापारो न कर्तव्यः । अत
have samasta moharAgadveShAdi parabhAvonA vidhvansanA hetubhUt param-samAdhi adhikAr
kahevAmAn Ave chhe.
vachanochcharaNakiriyA tajI, vItarAg nij pariNAmathI
dhyAve nijAtmA jeh, param samAdhi tene jANavI. 122.
anvayArtha — [वचनोच्चारणक्रियां] vachanochchAraNanI kriyA [परित्यज्य] parityAgIne
[वीतरागभावेन] vItarAg bhAvathI [यः] je [आत्मानं] AtmAne [ध्यायति] dhyAve chhe, [तस्य]
tene [परमसमाधिः] param samAdhi [भवेत्] chhe.
TIkA — A, param samAdhinA svarUpanun kathan chhe.
kyArek *ashubhavanchanArthe vachanavistArathI shobhatun paramavItarAg sarvagnanun stavanAdik
param jinayogIshvare paN karavAyogya chhe. paramArthathI prashasta-aprashasta samasta vachanasambandhI
* ashubhavanchanArthe=ashubhathI chhUTavA mATe; ashubhathI bachavA mATe; ashubhanA tyAg mATe.

Page 244 of 380
PDF/HTML Page 273 of 409
single page version

244 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
एव वचनरचनां परित्यज्य सकलकर्मकलंकपंकविनिर्मुक्त प्रध्वस्तभावकर्मात्मक-
परमवीतरागभावेन त्रिकालनिरावरणनित्यशुद्धकारणपरमात्मानं स्वात्माश्रयनिश्चयधर्म-
ध्यानेन टंकोत्कीर्णज्ञायकैकस्वरूपनिरतपरमशुक्लध्यानेन च यः परमवीतरागतपश्चरणनिरतः
निरुपरागसंयतः ध्यायति, तस्य खलु द्रव्यभावकर्मवरूथिनीलुंटाकस्य परमसमाधि-
र्भवतीति
।
(वंशस्थ)
समाधिना केनचिदुत्तमात्मनां
हृदि स्फु रन्तीं समतानुयायिनीम् ।
यावन्न विद्मः सहजात्मसंपदं
न माद्रशां या विषया विदामहि ।।२००।।
vyApAr karavAyogya nathI. Am hovAthI ja, vachanarachanA parityAgIne je samasta
karmakalankarUp kAdavathI vimukta chhe ane jemAnthI bhAvakarma naShTa thayelAn chhe evA bhAve — param
vItarAg bhAve — trikAL-nirAvaraN nitya-shuddha kAraNaparamAtmAne svAtmAshrit nishchayadharma-
dhyAnathI ane TankotkIrNa gnAyak ek svarUpamAn lIn paramashukladhyAnathI je paramavItarAg
tapashcharaNamAn lIn, niruparAg (nirvikAr) sanyamI dhyAve chhe, te dravyakarma-bhAvakarmanI senAne
lUTanAr sanyamIne kharekhar param samAdhi chhe.
[have A 122mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shrI
padmaprabhamaladhAridev shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] koI evI ( – avarNanIy, param) samAdhi vaDe uttam AtmAonA
hRudayamAn sphuratI, samatAnI 1anuyAyinI sahaj AtmasampadAne jyAn sudhI ame
anubhavatA nathI, tyAn sudhI amArA jevAono je 2viShay chhe tene ame anubhavatA
nathI. 200.
1. anuyAyinI=anugAminI; sAthe sAthe rahenArI; pAchhaL pAchhaL AvanArI. (sahaj AtmasampadA
samAdhinI anuyAyinI chhe.)
2. sahaj AtmasampadA muniono viShay chhe.

Page 245 of 380
PDF/HTML Page 274 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 245
संजमणियमतवेण दु धम्मज्झाणेण सुक्कझाणेण ।
जो झायइ अप्पाणं परमसमाही हवे तस्स ।।१२३।।
संयमनियमतपसा तु धर्मध्यानेन शुक्लध्यानेन ।
यो ध्यायत्यात्मानं परमसमाधिर्भवेत्तस्य ।।१२३।।
इह हि समाधिलक्षणमुक्त म् ।
संयमः सकलेन्द्रियव्यापारपरित्यागः । नियमेन स्वात्माराधनातत्परता । आत्मा-
नमात्मन्यात्मना संधत्त इत्यध्यात्मं तपनम् । सकलबाह्यक्रियाकांडाडम्बरपरित्यागलक्षणान्तः-
क्रियाधिकरणमात्मानं निरवधित्रिकालनिरुपाधिस्वरूपं यो जानाति, तत्परिणतिविशेषः
स्वात्माश्रयनिश्चयधर्मध्यानम् । ध्यानध्येयध्यातृतत्फलादिविविधविकल्पनिर्मुक्तान्तर्मुखाकार-
निखिलकरणग्रामागोचरनिरंजननिजपरमतत्त्वाविचलस्थितिरूपं निश्चयशुक्लध्यानम् । एभिः
sanyam, niyam ne tap thakI, vaLI dharma-shukladhyAnathI,
dhyAve nijAtmA jeh, param samAdhi tene jANavI. 123.
anvayArtha — [संयमनियमतपसा तु] sanyam, niyam ne tapathI tathA [धर्मध्यानेन
शुक्लध्यानेन] dharmadhyAn ne shukladhyAnathI [यः] je [आत्मानं] AtmAne [ध्यायति] dhyAve chhe,
[तस्य] tene [परमसमाधिः] param samAdhi [भवेत्] chhe.
TIkA — ahIn (A gAthAmAn) samAdhinun lakShaN (arthAt svarUp) kahyun chhe.
samasta indriyonA vyApArano parityAg te sanyam chhe. nij AtmAnI ArAdhanAmAn
tatparatA te niyam chhe. je AtmAne AtmAmAn AtmAthI dhArI – TakAvI – joDI rAkhe chhe te
adhyAtma chhe ane e adhyAtma te tap chhe. samasta bAhyakriyAkAnDanA ADambarano parityAg
jenun lakShaN chhe evI antakriyAnA *adhikaraNabhUt AtmAne — ke jenun svarUp avadhi vinAnA
traNe kALe (anAdi kALathI anant kAL sudhI) nirupAdhik chhe tene — je jIv jANe chhe, te
jIvanI pariNativisheSh te svAtmAshrit nishchayadharmadhyAn chhe. dhyAn-dhyey-dhyAtA, dhyAnanun phaL
vagerenA vividh vikalpothI vimukta (arthAt evA vikalpo vinAnun), antarmukhAkAr (arthAt
antarmukh jenun svarUp chhe evun), samasta indriyasamUhathI agochar niranjan-nij-paramatattvamAn
*adhikaraN = AdhAr. (antarang kriyAno AdhAr AtmA chhe.)

Page 246 of 380
PDF/HTML Page 275 of 409
single page version

246 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
सामग्रीविशेषैः सार्धमखंडाद्वैतपरमचिन्मयमात्मानं यः परमसंयमी नित्यं ध्यायति, तस्य खलु
परमसमाधिर्भवतीति ।
(अनुष्टुभ्)
निर्विकल्पे समाधौ यो नित्यं तिष्ठति चिन्मये ।
द्वैताद्वैतविनिर्मुक्त मात्मानं तं नमाम्यहम् ।।२०१।।
किं काहदि वणवासो कायकिलेसो विचित्तउववासो ।
अज्झयणमोणपहुदी समदारहियस्स समणस्स ।।१२४।।
किं करिष्यति वनवासः कायक्लेशो विचित्रोपवासः ।
अध्ययनमौनप्रभृतयः समतारहितस्य श्रमणस्य ।।१२४।।
अत्र समतामन्तरेण द्रव्यलिङ्गधारिणः श्रमणाभासिनः किमपि परलोककारणं नास्ती-
त्युक्त म् ।
avichaL sthitirUp ( – evun je dhyAn) te nishchayashukladhyAn chhe. A sAmagrIvisheSho sahit
( – A uparyukta khAs Antarik sAdhanasAmagrI sahit) akhanD advait param chaitanyamay
AtmAne je param sanyamI nitya dhyAve chhe, tene kharekhar param samAdhi chhe.
[have A 123mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] je sadA chaitanyamay nirvikalpa samAdhimAn rahe chhe, te dvaitAdvaitavimukta
(dvait-advaitanA vikalpothI mukta) AtmAne hun namun chhun. 201.
vanavAs vA tanaklesharUp upavAs vidhavidh shun kare?
re! maun vA paThanAdi shun kare sAmyavirahit shramaNane? 124.
anvayArtha — [वनवासः] vanavAs, [कायक्लेशः विचित्रोपवासः] kAyaklesharUp anek
prakAranA upavAs, [अध्ययनमौनप्रभृतयः] adhyayan, maun vagere (kAryo) [समतारहितस्य
श्रमणस्य] samatArahit shramaNane
[किं करिष्यति] shun kare chhe ( – sho lAbh kare chhe)?
TIkA — ahIn (A gAthAmAn), samatA vinA dravyalingadhArI shramaNAbhAsane kinchit
paralokanun kAraN nathI (arthAt jarAy mokShanun sAdhan nathI) em kahyun chhe.

Page 247 of 380
PDF/HTML Page 276 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 247
सकलकर्मकलंकपंकविनिर्मुक्त महानंदहेतुभूतपरमसमताभावेन विना कान्तारवासावासेन
प्रावृषि वृक्षमूले स्थित्या च ग्रीष्मेऽतितीव्रकरकरसंतप्तपर्वताग्रग्रावनिषण्णतया वा हेमन्ते च
रात्रिमध्ये ह्याशांबरदशाफलेन च, त्वगस्थिभूतसर्वाङ्गक्लेशदायिना महोपवासेन वा,
सदाध्ययनपटुतया च, वाग्विषयव्यापारनिवृत्तिलक्षणेन संततमौनव्रतेन वा किमप्युपादेयं
फलमस्ति केवलद्रव्यलिंगधारिणः श्रमणाभासस्येति ।
तथा चोक्त म् अमृताशीतौ —
(मालिनी)
‘‘गिरिगहनगुहाद्यारण्यशून्यप्रदेश-
स्थितिकरणनिरोधध्यानतीर्थोपसेवा- ।
प्रपठनजपहोमैर्ब्रह्मणो नास्ति सिद्धिः
मृगय तदपरं त्वं भोः प्रकारं गुरुभ्यः ।।’’
तथा हि —
kevaL dravyalingadhArI shramaNAbhAsane samasta karmakalankarUp kAdavathI vimukta mahA AnandanA
hetubhUt paramasamatAbhAv vinA, (1) vanavAse vasIne varShARUtumAn vRukSha nIche sthiti karavAthI,
grIShmaRUtumAn prachanD sUryanAn kiraNothI santapta parvatanA shikharanI shilA upar besavAthI ane
hemantaRUtumAn rAtrimadhye digambaradashAe rahevAthI, (2) tvachA ane asthirUp (mAtra hAD-
chAmarUp) thaI gayelA AkhA sharIrane kleshadAyak mahA upavAsathI, (3) sadA adhyayanapaTutAthI
(arthAt sadA shAstrapaThan karavAthI), athavA (4) vachanasambandhI vyApAranI nivRuttisvarUp satat
maunavratathI shun jarAy *upAdey phaL chhe? (arthAt mokShanA sAdhanarUp phaL jarAy nathI.)
evI rIte (shrI yogIndradevakRut) amRutAshItimAn (59mA shlok dvArA) kahyun chhe ke —
‘‘[shlokArtha — ] parvatanI UnDI guphA vageremAn ke vananA shUnya pradeshamAn rahevAthI,
indriyanirodhathI, dhyAnathI, tIrthasevAthI (tIrthasthAnamAn vasavAthI), paThanathI, japathI ane
homathI brahmanI (AtmAnI) siddhi nathI; mATe, he bhAI! tun guruo dvArA tenAthI anya
prakArane shodh.’’
vaLI (A 124mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe chhe) —
*upAdey = pasand karavA jevun; vakhANavA jevun.

Page 248 of 380
PDF/HTML Page 277 of 409
single page version

248 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
(द्रुतविलंबित)
अनशनादितपश्चरणैः फलं
समतया रहितस्य यतेर्न हि ।
तत इदं निजतत्त्वमनाकुलं
भज मुने समताकुलमंदिरम् ।।२०२।।
विरदो सव्वसावज्जे तिगुत्तो पिहिदिंदिओ ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२५।।
विरतः सर्वसावद्ये त्रिगुप्तः पिहितेन्द्रियः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२५।।
इह हि सकलसावद्यव्यापाररहितस्य त्रिगुप्तिगुप्तस्य सकलेन्द्रियव्यापारविमुखस्य तस्य च
मुनेः सामायिकं व्रतं स्थायीत्युक्त म् ।
अथात्रैकेन्द्रियादिप्राणिनिकुरंबक्लेशहेतुभूतसमस्तसावद्यव्यासंगविनिर्मुक्त :, प्रशस्ता-
[shlokArtha — ] kharekhar samatA rahit yatine anashanAdi tapashcharaNothI phaL nathI;
mATe, he muni! samatAnun *kulamandir evun je A anAkuL nij tattva tene bhaj. 202.
sAvadyavirat, trigupta chhe, indriyasamUh niruddha chhe,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 125.
anvayArtha — [सर्वसावद्ये विरतः] je sarva sAvadyamAn virat chhe, [त्रिगुप्तः] je traN
guptivALo chhe ane [पिहितेन्द्रियः] jeNe indriyone bandh (niruddha) karI chhe, [तस्य] tene
[सामायिकं] sAmAyik [स्थायि] sthAyI chhe [इति केवलिशासने] em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
TIkA — ahIn (A gAthAmAn), je sarva sAvadya vyApArathI rahit chhe, je trigupti
vaDe gupta chhe ane je samasta indriyonA vyApArathI vimukh chhe, te munine sAmAyikavrat sthAyI
chhe em kahyun chhe.
ahIn (A lokamAn) je ekendriyAdi prANIsamUhane kleshanA hetubhUt samasta sAvadyanA
*kulamandir = (1) uttam ghar; (2) vanshaparamparAnun ghar.

Page 249 of 380
PDF/HTML Page 278 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 249
प्रशस्तसमस्तकायवाङ्मनसां व्यापाराभावात् त्रिगुप्तः, स्पर्शनरसनघ्राणचक्षुःश्रोत्राभिधान-
पंचेन्द्रियाणां मुखैस्तत्तद्योग्यविषयग्रहणाभावात् पिहितेन्द्रियः, तस्य खलु महामुमुक्षोः
परमवीतरागसंयमिनः सामायिकं व्रतं शश्वत् स्थायि भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
इत्थं मुक्त्वा भवभयकरं सर्वसावद्यराशिं
नीत्वा नाशं विकृतिमनिशं कायवाङ्मानसानाम् ।
अन्तःशुद्धया परमकलया साकमात्मानमेकं
बुद्ध्वा जन्तुः स्थिरशममयं शुद्धशीलं प्रयाति ।।२०३।।
जो समो सव्वभूदेसु थावरेसु तसेसु वा ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२६।।
यः समः सर्वभूतेषु स्थावरेषु त्रसेषु वा ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२६।।
*vyAsangathI vimukta chhe, prashasta-aprashasta samasta kAy-vachan-mananA vyApAranA abhAvane lIdhe
trigupta (traN guptivALo) chhe ane sparshan, rasan, ghrAN, chakShu ne shrotra nAmanI pAnch indriyo
dvArA te te indriyane yogya viShayanA grahaNano abhAv hovAthI bandh karelI indriyovALo chhe,
te mahAmumukShu paramavItarAgasanyamIne kharekhar sAmAyikavrat shAshvat – sthAyI chhe.
[have A 125mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] A rIte bhavabhayanA karanArA samasta sAvadyasamUhane chhoDIne, kAy-
vachan-mananI vikRutine nirantar nAsh pamADIne, antarang shuddhithI param kaLA sahit (param
gnAnakaLA sahit) ek AtmAne jANIne jIv sthirashamamay shuddha shIlane prApta kare chhe
(arthAt shAshvat samatAmay shuddha chAritrane prApta kare chhe). 203.
sthAvar ane tras sarva bhUtasamUhamAn samabhAv chhe,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 126.
anvayArtha — [यः] je [स्थावरेषु] sthAvar [वा] ke [त्रसेषु] tras [सर्वभूतेषु] sarva jIvo
*vyAsang = gADh sang; sang; Asakti.

Page 250 of 380
PDF/HTML Page 279 of 409
single page version

250 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
परममाध्यस्थ्यभावाद्यारूढस्थितस्य परममुमुक्षोः स्वरूपमत्रोक्त म् ।
यः सहजवैराग्यप्रासादशिखरशिखामणिः विकारकारणनिखिलमोहरागद्वेषाभावाद् भेद-
कल्पनापोढपरमसमरसीभावसनाथत्वात्र्रसस्थावरजीवनिकायेषु समः, तस्य च परमजिन-
योगीश्वरस्य सामायिकाभिधानव्रतं सनातनमिति वीतरागसर्वज्ञमार्गे सिद्धमिति ।
(मालिनी)
त्रसहतिपरिमुक्तं स्थावराणां वधैर्वा
परमजिनमुनीनां चित्तमुच्चैरजस्रम् ।
अपि चरमगतं यन्निर्मलं कर्ममुक्त्यै
तदहमभिनमामि स्तौमि संभावयामि ।।२०४।।
(अनुष्टुभ्)
केचिदद्वैतमार्गस्थाः केचिद्द्वैतपथे स्थिताः ।
द्वैताद्वैतविनिर्मुक्त मार्गे वर्तामहे वयम् ।।२०५।।
pratye [समः] samabhAvavALo chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sAmAyik [स्थायि] sthAyI chhe [इति
केवलिशासने] em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
TIkA — ahIn, param mAdhyasthabhAv vageremAn ArUDh thaIne rahelA paramamumukShunun svarUp
kahyun chhe.
je sahaj vairAgyarUpI mahelanA shikharano shikhAmaNi (arthAt param sahajavairAgyavant
muni) vikAranA kAraNabhUt samasta moharAgadveShanA abhAvane lIdhe bhedakalpanAvimukta param
samarasIbhAv sahit hovAthI tras-sthAvar (samasta) jIvanikAyo pratye samabhAvavALo chhe, te
param jinayogIshvarane sAmAyik nAmanun vrat sanAtan (sthAyI) chhe em vItarAg sarvagnanA
mArgamAn siddha chhe.
[have A 126mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj ATh shloko kahe chhe]
[shlokArtha — ] param jinamunionun je chitta (chaitanyapariNaman) nirantar tras
jIvonA ghAtathI tem ja sthAvar jIvonA vadhathI atyant vimukta chhe, vaLI je (chitta) antim
avasthAne pAmelun ane nirmaL chhe, tene hun karmathI mukta thavAne arthe namun chhun, stavun chhun, samyak
prakAre bhAvun chhun. 204.
[shlokArtha — ] koI jIvo advaitamArgamAn sthit chhe ane koI jIvo dvaitamArgamAn sthit

Page 251 of 380
PDF/HTML Page 280 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 251
(अनुष्टुभ्)
कांक्षंत्यद्वैतमन्येपि द्वैतं कांक्षन्ति चापरे ।
द्वैताद्वैतविनिर्मुक्त मात्मानमभिनौम्यहम् ।।२०६।।
(अनुष्टुभ्)
अहमात्मा सुखाकांक्षी स्वात्मानमजमच्युतम् ।
आत्मनैवात्मनि स्थित्वा भावयामि मुहुर्मुहुः ।।२०७।।
(शिखरिणी)
विकल्पोपन्यासैरलमलममीभिर्भवकरैः
अखंडानन्दात्मा निखिलनयराशेरविषयः ।
अयं द्वैताद्वैतो न भवति ततः कश्चिदचिरात्
तमेकं वन्देऽहं भवभयविनाशाय सततम् ।।२०८।।
(शिखरिणी)
सुखं दुःखं योनौ सुकृतदुरितव्रातजनितं
शुभाभावो भूयोऽशुभपरिणतिर्वा न च न च ।
यदेकस्याप्युच्चैर्भवपरिचयो बाढमिह नो
य एवं संन्यस्तो भवगुणगणैः स्तौमि तमहम् ।।२०9।।
chhe; dvait ane advaitathI vimukta mArgamAn (arthAt jemAn dvait ke advaitanA vikalpo nathI evA
mArgamAn) ame vartIe chhIe. 205.
[shlokArtha — ] koI jIvo advaitane ichchhe chhe ane anya koI jIvo dvaitane ichchhe
chhe; hun dvait ane advaitathI vimukta AtmAne namun chhun. 206.
[shlokArtha — ] hun — sukhane ichchhanAro AtmA — ajanma ane avinAshI evA
nij AtmAne AtmA vaDe ja AtmAmAn sthit rahIne vAramvAr bhAvun chhun. 207.
[shlokArtha — ] bhavanA karanArA evA A vikalpa-kathanothI bas thAo, bas thAo.
je akhanDAnandasvarUp chhe te (A AtmA) samasta nayarAshino aviShay chhe; mATe A koI
(avarNanIy) AtmA dvait ke advaitarUp nathI (arthAt dvait-advaitanA vikalpothI par chhe). tene
ekane hun alpa kALamAn bhavabhayano nAsh karavA mATe satat vandun chhun. 208.
[shlokArtha — ] yonimAn sukh ane dukh sukRut ane duShkRutanA samUhathI thAy chhe