Niyamsar-Gujarati (English transliteration). Shlok: 128,210-229 ; Gatha: 127,129-139 ; Param-Bhakti Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 15 of 21

 

Page 252 of 380
PDF/HTML Page 281 of 409
single page version

252 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
(मालिनी)
इदमिदमघसेनावैजयन्तीं हरेत्तां
स्फु टितसहजतेजःपुंजदूरीकृतांहः- ।
प्रबलतरतमस्तोमं सदा शुद्धशुद्धं
जयति जगति नित्यं चिच्चमत्कारमात्रम् ।।२१०।।
(पृथ्वी)
जयत्यनघमात्मतत्त्वमिदमस्तसंसारकं
महामुनिगणाधिनाथहृदयारविन्दस्थितम् ।
विमुक्त भवकारणं स्फु टितशुद्धमेकान्ततः
सदा निजमहिम्नि लीनमपि सद्रºशां गोचरम् ।।२११।।
(arthAt chAr gatinA janmomAn sukhadukh shubhAshubh kRutyothI thAy chhe). vaLI bIjI rIte
( – nishchayanaye), AtmAne shubhano paN abhAv chhe tem ja ashubh pariNati paN nathI —
nathI, kAraN ke A lokamAn ek AtmAne (arthAt AtmA sadA ekarUp hovAthI tene)
chokkas bhavano parichay bilakul nathI. A rIte je bhavaguNonA samUhathI sannyasta chhe (arthAt
je shubh-ashubh, rAg-dveSh vagere bhavanA guNothI — vibhAvothI — rahit chhe) tene ( – nityashuddha
AtmAne) hun stavun chhun. 209.
[shlokArtha — ] sadA shuddha-shuddha evun A (pratyakSha) chaitanyachamatkAramAtra tattva
jagatamAn nitya jayavant chhe — ke jeNe pragaT thayelA sahaj tejapunj vaDe svadharmatyAgarUp
(moharUp) atiprabaL timirasamUhane dUr karyo chhe ane je pelI *aghasenAnI dhajAne harI
le chhe. 210.
[shlokArtha — ] A anagh (nirdoSh) Atmatattva jayavant chhe — ke jeNe sansArane
asta karyo chhe, je mahAmunigaNanA adhinAthanA ( – gaNadharonA) hRudayAravindamAn sthit chhe,
jeNe bhavanun kAraN tajI dIdhun chhe, je ekAnte shuddha pragaT thayun chhe (arthAt je sarvathA-
shuddhapaNe spaShTa jaNAy chhe) ane je sadA (TankotkIrNa chaitanyasAmAnyarUp) nij mahimAmAn
lIn hovA chhatAn samyagdraShTione gochar chhe. 211.
*agh = doSh; pAp.

Page 253 of 380
PDF/HTML Page 282 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 253
जस्स संणिहिदो अप्पा संजमे णियमे तवे ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२७।।
यस्य सन्निहितः आत्मा संयमे नियमे तपसि ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२७।।
अत्राप्यात्मैवोपादेय इत्युक्त : ।
यस्य खलु बाह्यप्रपंचपराङ्मुखस्य निर्जिताखिलेन्द्रियव्यापारस्य भाविजिनस्य पाप-
क्रियानिवृत्तिरूपे बाह्यसंयमे कायवाङ्मनोगुप्तिरूपसकलेन्द्रियव्यापारवर्जितेऽभ्यन्तरात्मनि
परिमितकालाचरणमात्रे नियमे परमब्रह्मचिन्मयनियतनिश्चयान्तर्गताचारे स्वरूपेऽविचलस्थितिरूपे
व्यवहारप्रपंचितपंचाचारे पंचमगतिहेतुभूते किंचनभावप्रपंचपरिहीणे सकलदुराचारनिवृत्तिकारणे
परमतपश्चरणे च परमगुरुप्रसादासादितनिरंजननिजकारणपरमात्मा सदा सन्निहित इति
sanyam, niyam ne tap viShe AtmA samIp chhe jehane,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 127.
anvayArtha — [यस्य] jene [संयमे] sanyamamAn, [नियमे] niyamamAn ane [तपसि]
tapamAn [आत्मा] AtmA [सन्निहितः] samIp chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sAmAyik
[स्थायि] sthAyI chhe [इति केवलिशासने] em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
TIkA — ahIn (A gAthAmAn) paN AtmA ja upAdey chhe em kahyun chhe.
bAhya prapanchathI parAngmukh ane samasta indriyavyApArane jItelA evA je bhAvI jinane
pApakriyAnI nivRuttirUp bAhyasanyamamAn, kAy-vachan-manoguptirUp, samasta indriyavyApAr rahit
abhyantarasanyamamAn, mAtra parimit (maryAdit) kALanA AcharaNasvarUp niyamamAn, nijasvarUpamAn
avichaL sthitirUp, chinmay-paramabrahmamAn niyat (nishchaL rahelA) evA nishchayaantargat-
AchAramAn (arthAt nishchay-abhyantar niyamamAn), vyavahArathI *prapanchit (gnAn-darshan-chAritra-
tap-vIryAchArarUp) panchAchAramAn (arthAt vyavahAr – tapashcharaNamAn), tathA panchamagatinA hetubhUt,
kAI paN parigrahaprapanchathI sarvathA rahit, sakaL durAchAranI nivRuttinA kAraNabhUt evA param
tapashcharaNamAn ( – A badhAmAn) param gurunA prasAdathI prApta karAyelo niranjan nij
*prapanchit = darshAvavAmAn AvelA; vistAr pAmelA.

Page 254 of 380
PDF/HTML Page 283 of 409
single page version

254 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
केवलिनां शासने तस्य परद्रव्यपराङ्मुखस्य परमवीतरागसम्यग्द्रष्टेर्वीतरागचारित्रभाजः
सामायिकव्रतं स्थायि भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
आत्मा नित्यं तपसि नियमे संयमे सच्चरित्रे
तिष्ठत्युच्चैः परमयमिनः शुद्धद्रष्टेर्मनश्चेत् ।
तस्मिन् बाढं भवभयहरे भावितीर्थाधिनाथे
साक्षादेषा सहजसमता प्रास्तरागाभिरामे ।।२१२।।
जस्स रागो दु दोसो दु विगडिं ण जणेइ दु ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२८।।
यस्य रागस्तु द्वेषस्तु विकृतिं न जनयति तु ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२८।।
kAraNaparamAtmA sadA samIp chhe (arthAt je munine sanyamamAn, niyamamAn ane tapamAn nij
kAraNaparamAtmA sadA nikaT chhe), te paradravyaparAngmukh paramavItarAg-samyagdraShTi vItarAg-
chAritravantane sAmAyikavrat sthAyI chhe em kevaLIonA shAsanamAn kahyun chhe.
[have A 127mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] jo shuddhadraShTivant (-samyagdraShTi) jIv em samaje chhe ke param munine
tapamAn, niyamamAn, sanyamamAn ane satchAritramAn sadA AtmA Urdhva rahe chhe (arthAt darek kAryamAn
nirantar shuddhAtmadravya ja mukhya rahe chhe) to (em siddha thayun ke) rAganA nAshane lIdhe *abhirAm
evA te bhavabhayahar bhAvi tIrthAdhinAthane A sAkShAt sahaj-samatA chokkas chhe. 212.
nahi rAg athavA dveSharUp vikAr janme jehane,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 128.
anvayArtha — [यस्य] jene [रागः तु] rAg ke [द्वेषः तु] dveSh (nahi Upajato
thako) [विकृतिं] vikRuti [न तु जनयति] utpanna karato nathI, [तस्य] tene [सामायिकं]
sAmAyik [स्थायि] sthAyI chhe [इति केवलिशासने] em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
*abhirAm = manohar; sundar. (bhavabhayanA haranArA evA A bhAvi tIrthankare rAgano nAsh karyo
hovAthI te manohar chhe.)

Page 255 of 380
PDF/HTML Page 284 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 255
इह हि रागद्वेषाभावादपरिस्पंदरूपत्वं भवतीत्युक्त म् ।
यस्य परमवीतरागसंयमिनः पापाटवीपावकस्य रागो वा द्वेषो वा विकृतिं नावतरति,
तस्य महानन्दाभिलाषिणः जीवस्य पंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहस्य सामायिकनामव्रतं
शाश्वतं भवतीति केवलिनां शासने प्रसिद्धं भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
रागद्वेषौ विकृतिमिह तौ नैव कर्तुं समर्थौ
ज्ञानज्योतिःप्रहतदुरितानीकघोरान्धकारे ।
आरातीये सहजपरमानन्दपीयूषपूरे
तस्मिन्नित्ये समरसमये को विधिः को निषेधः ।।२१३।।
TIkA — ahIn, rAgadveShanA abhAvathI 1aparispandarUpatA hoy chhe em kahyun chhe.
pAparUpI aTavIne bALavAmAn agni samAn evA je paramavItarAg sanyamIne rAg
ke dveSh ravikRuti utpanna karato nathI, te mahA AnandanA abhilAShI jIvane — ke jene pAnch
indriyonA phelAv rahit dehamAtra parigrah chhe tene — sAmAyik nAmanun vrat shAshvat chhe em
kevaLIonA shAsanamAn prasiddha chhe.
[have A 128mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] jeNe gnAnajyoti vaDe pApasamUharUpI ghor andhakArano nAsh karyo
chhe evun sahaj paramAnandarUpI amRutanun pUr (arthAt gnAnAnandasvabhAvI Atmatattva) jyAn
nikaT chhe, tyAn pelA rAgadveSho vikRuti karavAne samartha nathI ja. te nitya (shAshvat)
samarasamay AtmatattvamAn vidhi sho ane niShedh sho? (samarasasvabhAvI AtmatattvamAn
‘A karavA jevun chhe ane A chhoDavA jevun chhe’ evA vidhiniShedhanA vikalparUp svabhAv
nahi hovAthI te Atmatattvane draDhapaNe AlambanAr munine svabhAvapariNaman thavAne lIdhe
samarasarUp pariNAm thAy chhe, vidhiniShedhanA vikalparUp — rAgadveSharUp pariNAm thatA
nathI.) 213.
1aparispandarUpatA = akampatA; akShubdhatA; samatA.
2vikRuti = vikAr; svAbhAvik pariNatithI viruddha pariNati. [paramavItarAgasanyamIne samatAsvabhAvI
shuddhAtmadravyano draDh Ashray hovAthI vikRutibhUt (vibhAvabhUt) viShamatA (rAgadveShapariNati) thatI nathI,
parantu prakRitibhUt (svabhAvabhUt) samatApariNAm thAy chhe.]

Page 256 of 380
PDF/HTML Page 285 of 409
single page version

256 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
जो दु अट्टं च रुद्दं च झाणं वज्जेदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२9।।
यस्त्वार्त्तं च रौद्रं च ध्यानं वर्जयति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२9।।
आर्तरौद्रध्यानपरित्यागात् सनातनसामायिकव्रतस्वरूपाख्यानमेतत् ।
यस्तु नित्यनिरंजननिजकारणसमयसारस्वरूपनियतशुद्धनिश्चयपरमवीतरागसुखामृत-
पानपरायणो जीवः तिर्यग्योनिप्रेतावासनारकादिगतिप्रायोग्यतानिमित्तम् आर्तरौद्रध्यानद्वयं
नित्यशः संत्यजति, तस्य खलु केवलदर्शनसिद्धं शाश्वतं सामायिकव्रतं भवतीति ।
(आर्या)
इति जिनशासनसिद्धं सामायिकव्रतमणुव्रतं भवति ।
यस्त्यजति मुनिर्नित्यं ध्यानद्वयमार्तरौद्राख्यम् ।।२१४।।
je nitya varje Arta tem ja raudra banne dhyAnane,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 129.
anvayArtha — [यः तु] je [आर्त्तं] Arta [च] ane [रौद्रं च] raudra [ध्यानं] dhyAnane
[नित्यशः] nitya [वर्जयति] varje chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sAmAyik [स्थायि] sthAyI chhe
[इति केवलिशासने] em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
TIkA — A, Arta ane raudra dhyAnanA parityAg dvArA sanAtan (shAshvat)
sAmAyikavratanA svarUpanun kathan chhe.
nitya-niranjan nij kAraNasamayasAranA svarUpamAn niyat ( – niyamathI rahelA) shuddha-
nishchay-param-vItarAg-sukhAmRutanA pAnamAn parAyaN evo je jIv tiryanchayoni, pretavAs ane
nArakAdigatinI yogyatAnA hetubhUt Arta ane raudra be dhyAnone nitya taje chhe, tene kharekhar
kevaLadarshanasiddha ( – kevaLadarshanathI nakkI thayelun) shAshvat sAmAyikavrat chhe.
[have A 129mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] e rIte, je muni Arta ane raudra nAmanAn be dhyAnone nitya taje
chhe tene jinashAsanasiddha ( – jinashAsanathI nakkI thayelun) aNuvratarUp sAmAyikavrat chhe. 214.

Page 257 of 380
PDF/HTML Page 286 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 257
जो दु पुण्णं च पावं च भावं वज्जेदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१३०।।
यस्तु पुण्यं च पापं च भावं वर्जयति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१३०।।
शुभाशुभपरिणामसमुपजनितसुकृतदुरितकर्मसंन्यासविधानाख्यानमेतत् ।
बाह्याभ्यन्तरपरित्यागलक्षणलक्षितानां परमजिनयोगीश्वराणां चरणनलिनक्षालन-
संवाहनादिवैयावृत्यकरणजनितशुभपरिणतिविशेषसमुपार्जितं पुण्यकर्म, हिंसानृतस्तेयाब्रह्म-
परिग्रहपरिणामसंजातमशुभकर्म, यः सहजवैराग्यप्रासादशिखरशिखामणिः संसृतिपुरंध्रिका-
विलासविभ्रमजन्मभूमिस्थानं तत्कर्मद्वयमिति त्यजति, तस्य नित्यं केवलिमतसिद्धं
सामायिकव्रतं भवतीति ।
je nitya varje puNya tem ja pAp banne bhAvane,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 130.
anvayArtha — [यः तु] je [पुण्यं च] puNya tathA [पापं भावं च] pAparUp bhAvane
[नित्यशः] nitya [वर्जयति] varje chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sAmAyik [स्थायि] sthAyI chhe
[इति केवलिशासने] em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
TIkA — A, shubhAshubh pariNAmathI UpajatAn sukRutaduShkRutarUp karmanA sanyAsanI
vidhinun ( – shubhAshubh karmanA tyAganI rItanun) kathan chhe.
bAhya-abhyantar parityAgarUp lakShaNathI lakShit paramajinayogIshvaronun charaNakamaL-
prakShAlan, 1charaNakamaLasamvAhan vagere vaiyAvRutya karavAthI UpajatI shubhapariNativisheShathI
(vishiShTa shubh pariNatithI) upArjit puNyakarmane tathA hinsA, asatya, chaurya, abrahma ne
parigrahanA pariNAmathI UpajatA ashubhakarmane, te banne karma sansArarUpI strInA 2vilAs-
vibhramanun janmabhUmisthAn hovAthI, je sahaj vairAgyarUpI mahelanA shikharano shikhAmaNi ( – je
param sahaj vairAgyavant muni) taje chhe, tene nitya kevaLImatasiddha (kevaLIonA matamAn nakkI
thayelun) sAmAyikavrat chhe.
1charaNakamaLasamvAhan = pag dAbavA te; pagachampI karavI te.
2vilAsavibhram = vilAsayukta hAvabhAv; krIDA.

Page 258 of 380
PDF/HTML Page 287 of 409
single page version

258 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
(मंदाक्रांता)
त्यक्त्वा सर्वं सुकृतदुरितं संसृतेर्मूलभूतं
नित्यानंदं व्रजति सहजं शुद्धचैतन्यरूपम् ।
तस्मिन् सद्दृग् विहरति सदा शुद्धजीवास्तिकाये
पश्चादुच्चैः त्रिभुवनजनैरर्चितः सन् जिनः स्यात् ।।२१५।।
(शिखरिणी)
स्वतःसिद्धं ज्ञानं दुरघसुकृतारण्यदहनं
महामोहध्वान्तप्रबलतरतेजोमयमिदम् ।
विनिर्मुक्तेर्मूलं निरुपधिमहानंदसुखदं
यजाम्येतन्नित्यं भवपरिभवध्वंसनिपुणम् ।।२१६।।
(शिखरिणी)
अयं जीवो जीवत्यघकुलवशात् संसृतिवधू-
धवत्वं संप्राप्य स्मरजनितसौख्याकुलमतिः ।
क्वचिद् भव्यत्वेन व्रजति तरसा निर्वृतिसुखं
तदेकं संत्यक्त्वा पुनरपि स सिद्धो न चलति ।।२१७।।
[have A 130mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj traN shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] samyagdraShTi jIv sansAranA mULabhUt sarva puNyapApane tajIne,
nityAnandamay, sahaj, shuddhachaitanyarUp jIvAstikAyane prApta kare chhe; te shuddha jIvAstikAyamAn te
sadA vihare chhe ane pachhI tribhuvanajanothI (traN lokanA jIvothI) atyant pUjAto evo
jin thAy chhe. 215.
[shlokArtha — ] A svatasiddha gnAn pApapuNyarUpI vanane bALanAro agni chhe, mahA-
mohAndhakAranAshak atiprabaL tejamay chhe, vimuktinun mUL chhe ane *nirupadhi mahA Anandasukhanun
dAyak chhe. bhavabhavano dhvans karavAmAn nipuN evA A gnAnane hun nitya pUjun chhun. 216.
[shlokArtha — ] A jIv aghasamUhanA vashe sansRutivadhUnun patipaNun pAmIne (arthAt
shubhAshubh karmonA vashe sansArarUpI strIno pati banIne) kAmajanit sukh mATe AkuL mativALo
*nirupadhi = chhetarapinDI vinAnA; sAchA; vAstavik.

Page 259 of 380
PDF/HTML Page 288 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 259
जो दु हस्सं रई सोगं अरतिं वज्जेदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१३१।।
जो दुगंछा भयं वेदं सव्वं वज्जेदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१३२।।
यस्तु हास्यं रतिं शोकं अरतिं वर्जयति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१३१।।
यः जुगुप्सां भयं वेदं सर्वं वर्जयति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१३२।।
नवनोकषायविजयेन समासादितसामायिकचारित्रस्वरूपाख्यानमेतत् ।
thaIne jIve chhe. kyArek bhavyatva vaDe shIghra muktisukhane pAme chhe, tyAre pachhI pharIne tene ekane
chhoDIne te siddha chalit thato nathI (arthAt ek muktisukh ja evun ananya, anupam ane
paripUrNa chhe ke tene pAmIne temAn AtmA sadAkAL tRupta tRupta rahe chhe, temAnthI kadIye chyut
thaIne anya sukh meLavavA mATe AkuL thato nathI). 217.
je nitya varje hAsyane, rati arati tem ja shokane,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 131.
je nitya varje bhay jugupsA, varjato sau vedane,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 132.
anvayArtha — [यः तु] je [हास्यं] hAsya, [रतिं] rati, [शोकं] shok ane [अरतिं]
aratine [नित्यशः] nitya [वर्जयति] varje chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sAmAyik [स्थायि] sthAyI
chhe [इति केवलिशासने] em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
[यः] je [जुगुप्सां] jugupsA, [भयं] bhay ane [सर्वं वेदं] sarva vedane [नित्यशः] nitya
[वर्जयति] varje chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sAmAyik [स्थायि] sthAyI chhe [इति केवलिशासने]
em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
TIkA — A, nav nokaShAyanA vijay vaDe prApta thatA sAmAyikachAritranA svarUpanun
kathan chhe.

Page 260 of 380
PDF/HTML Page 289 of 409
single page version

260 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
मोहनीयकर्मसमुपजनितस्त्रीपुंनपुंसकवेदहास्यरत्यरतिशोकभयजुगुप्साभिधाननवनोकषाय-
कलितकलंकपंकात्मकसमस्तविकारजालकं परमसमाधिबलेन यस्तु निश्चयरत्नत्रयात्मक-
परमतपोधनः संत्यजति, तस्य खलु केवलिभट्टारकशासनसिद्धपरमसामायिकाभिधानव्रतं
शाश्वतरूपमनेन सूत्रद्वयेन कथितं भवतीति ।
(शिखरिणी)
त्यजाम्येतत्सर्वं ननु नवकषायात्मकमहं
मुदा संसारस्त्रीजनितसुखदुःखावलिकरम् ।
महामोहान्धानां सततसुलभं दुर्लभतरं
समाधौ निष्ठानामनवरतमानन्दमनसाम् ।।२१८।।
जो दु धम्मं च सुक्कं च झाणं झाएदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१३३।।
mohanIyakarmajanit strIved, puruShaved, napunsakaved, hAsya, rati, arati, shok, bhay
ane jugupsA nAmanA nav nokaShAyathI thatA kalankapankasvarUp (maL-kAdavasvarUp) samasta vikAr-
samUhane param samAdhinA baLathI je nishchayaratnatrayAtmak param tapodhan taje chhe, tene kharekhar
kevaLIbhaTTArakanA shAsanathI siddha thayelun param sAmAyik nAmanun vrat shAshvatarUp chhe em A
be sUtrothI kahyun chhe.
[have A 131-132mI gAthAonI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe
chhe]
[shlokArtha — ] sansArastrIjanit *sukhadukhAvalinun karanArun nav kaShAyAtmak A badhun
( – nav nokaShAyasvarUp sarva vikAr) hun kharekhar pramodathI tajun chhun — ke je nav nokaShAyAtmak
vikAr mahAmohAndha jIvone nirantar sulabh chhe ane nirantar Anandit manavALA samAdhiniShTha
(samAdhimAn lIn) jIvone ati durlabh chhe. 218.
je nitya dhyAve dharma tem ja shukal uttam dhyAnane,
sthAyI samAyik tehane bhAkhyun shrI kevaLIshAsane. 133.
*sukhadukhAvali = sukhadukhanI Avali; sukhadukhanI pankti — hAramALA. (nav nokaShAyAtmak vikAr
sansArarUpI strIthI utpanna sukhadukhanI hAramALAno karanAr chhe.)

Page 261 of 380
PDF/HTML Page 290 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-samAdhi adhikAr
[ 261
यस्तु धर्मं च शुक्लं च ध्यानं ध्यायति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१३३।।
परमसमाध्यधिकारोपसंहारोपन्यासोऽयम् ।
यस्तु सकलविमलकेवलज्ञानदर्शनलोलुपः परमजिनयोगीश्वरः स्वात्माश्रयनिश्चयधर्म-
ध्यानेन निखिलविकल्पजालनिर्मुक्त निश्चयशुक्लध्यानेन च अनवरतमखंडाद्वैतसहजचिद्विलास-
लक्षणमक्षयानन्दाम्भोधिमज्जंतं सकलबाह्यक्रियापराङ्मुखं शश्वदंतःक्रियाधिकरणं स्वात्मनिष्ठ-
निर्विकल्पपरमसमाधिसंपत्तिकारणाभ्यां ताभ्यां धर्मशुक्लध्यानाभ्यां सदाशिवात्मकमात्मानं
ध्यायति हि तस्य खलु जिनेश्वरशासननिष्पन्नं नित्यं शुद्धं त्रिगुप्तिगुप्तपरमसमाधिलक्षणं शाश्वतं
सामायिकव्रतं भवतीति
।
anvayArtha — [यः तु] je [धर्मं च] dharmadhyAn [शुक्लं च ध्यानं] ane shukladhyAnane
[नित्यशः] nitya [ध्यायति] dhyAve chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sAmAyik [स्थायि] sthAyi
chhe [इति केवलिशासने] em kevaLInA shAsanamAn kahyun chhe.
TIkA — A, param-samAdhi adhikAranA upasanhAranun kathan chhe.
je sakaL-vimaL kevaLagnAnadarshanano lolup (sarvathA nirmaL kevaLagnAn ane
kevaLadarshananI tIvra abhilAShAvALo — bhAvanAvALo) param jinayogIshvar svAtmAshrit
nishchay-dharmadhyAn vaDe ane samasta vikalpajAL rahit nishchay-shukladhyAn vaDe — svAtmaniShTha
(nij AtmAmAn lIn evI) nirvikalpa param samAdhirUp sampattinA kAraNabhUt evAn te
dharma-shukla dhyAno vaDe, akhanD-advait-sahaj-chidvilAsalakShaN (arthAt akhanD advait
svAbhAvik chaitanyavilAs jenun lakShaN chhe evA), akShay AnandasAgaramAn magna thatA
(DUbatA), sakaL bAhyakriyAthI parAngmukh, shAshvatapaNe (sadA) antakriyAnA adhikaraNabhUt,
sadAshivasvarUp AtmAne nirantar dhyAve chhe, tene kharekhar jineshvaranA shAsanathI niShpanna
thayelun, nityashuddha, trigupti vaDe gupta evI param samAdhi jenun lakShaN chhe evun, shAshvat
sAmAyikavrat chhe.
[have A param-samAdhi adhikAranI chhellI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr
munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev shlok kahe chhe]

Page 262 of 380
PDF/HTML Page 291 of 409
single page version

262 ]niyamasAr
(मंदाक्रांता)
शुक्लध्याने परिणतमतिः शुद्धरत्नत्रयात्मा
धर्मध्यानेप्यनघपरमानन्दतत्त्वाश्रितेऽस्मिन् ।
प्राप्नोत्युच्चैरपगतमहद्दुःखजालं विशालं
भेदाभावात् किमपि भविनां वाङ्मनोमार्गदूरम् ।।२१9।।
इति सुकविजनपयोजमित्रपंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहश्रीपद्मप्रभमलधारिदेवविरचितायां
नियमसारव्याख्यायां तात्पर्यवृत्तौ परमसमाध्यधिकारो नवमः श्रुतस्कन्धः ।।
[shlokArtha — ] A anagh (nirdoSh) paramAnandamay tattvane Ashrit dharmadhyAnamAn ane
shukladhyAnamAn jenI buddhi pariNamI chhe evo shuddharatnatrayAtmak jIv evA koI vishAL tattvane
atyant pAme chhe ke jemAnthI ( – je tattvamAnthI) mahA dukhasamUh naShTa thayo chhe ane je (tattva)
bhedonA abhAvane lIdhe jIvone vachan ane mananA mArgathI dUr chhe. 219.
A rIte, sukavijanarUpI kamaLone mATe jeo sUrya samAn chhe ane pAnch indriyonA
phelAv rahit dehamAtra jemane parigrah hato evA shrI padmaprabhamaladhAridev vaDe rachAyelI
niyamasAranI tAtparyavRutti nAmanI TIkAmAn (arthAt shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI
niyamasAr paramAgamanI nirgranth munirAj shrI padmaprabhamaladhAridevavirachit tAtparyavRutti nAmanI
TIkAmAn) param-samAdhi adhikAr nAmano navamo shrutaskandh samApta thayo.
L

Page 263 of 380
PDF/HTML Page 292 of 409
single page version

263
— 10 —
param-bhakti adhikAr
अथ संप्रति हि भक्त्यधिकार उच्यते ।
सम्मत्तणाणचरणे जो भत्तिं कुणइ सावगो समणो ।
तस्स दु णिव्वुदिभत्ती होदि त्ति जिणेहि पण्णत्तं ।।१३४।।
सम्यक्त्वज्ञानचरणेषु यो भक्तिं करोति श्रावकः श्रमणः ।
तस्य तु निर्वृतिभक्ति र्भवतीति जिनैः प्रज्ञप्तम् ।।१३४।।
रत्नत्रयस्वरूपाख्यानमेतत् ।
चतुर्गतिसंसारपरिभ्रमणकारणतीव्रमिथ्यात्वकर्मप्रकृतिप्रतिपक्षनिजपरमात्मतत्त्वसम्यक् -
have bhakti adhikAr kahevAmAn Ave chhe.
shrAvak shramaN samyaktva-gnAn-charitranI bhakti kare,
nirvANanI chhe bhakti tene em jinadevo kahe. 134.
anvayArtha — [यः श्रावकः श्रमणः] je shrAvak athavA shramaN [सम्यक्त्वज्ञानचरणेषु]
samyagdarshan, samyaggnAn ane samyakchAritranI [भक्तिं ] bhakti [करोति] kare chhe, [तस्य तु]
tene [निर्वृतिभक्ति : भवति] nirvRutibhakti (nirvANanI bhakti) chhe [इति] em [जिनैः
प्रज्ञप्तम्] jinoe kahyun chhe.
TIkA — A, ratnatrayanA svarUpanun kathan chhe.
chaturgati sansAramAn paribhramaNanA kAraNabhUt tIvra mithyAtvakarmanI prakRitithI pratipakSha
(viruddha) nij paramAtmatattvanAn samyak shraddhAn-avabodh-AcharaNasvarUp shuddharatnatray-

Page 264 of 380
PDF/HTML Page 293 of 409
single page version

264 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
श्रद्धानावबोधाचरणात्मकेषु शुद्धरत्नत्रयपरिणामेषु भजनं भक्ति राराधनेत्यर्थः । एकादशपदेषु
श्रावकेषु जघन्याः षट्, मध्यमास्त्रयः, उत्तमौ द्वौ च, एते सर्वे शुद्धरत्नत्रयभक्तिं कुर्वन्ति ।
अथ भवभयभीरवः परमनैष्कर्म्यवृत्तयः परमतपोधनाश्च रत्नत्रयभक्तिं कुर्वन्ति । तेषां
परमश्रावकाणां परमतपोधनानां च जिनोत्तमैः प्रज्ञप्ता निर्वृतिभक्ति रपुनर्भवपुरंध्रिकासेवा
भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
सम्यक्त्वेऽस्मिन् भवभयहरे शुद्धबोधे चरित्रे
भक्तिं कुर्यादनिशमतुलां यो भवच्छेददक्षाम् ।
कामक्रोधाद्यखिलदुरघव्रातनिर्मुक्त चेताः
भक्तो भक्तो भवति सततं श्रावकः संयमी वा ।।२२०।।
pariNAmonun je bhajan te bhakti chhe; ArAdhanA evo teno artha chhe. *ekAdashapadI
shrAvakomAn jaghanya chha chhe, madhyam traN chhe ane uttam be chhe. — A badhA shuddharatnatrayanI
bhakti kare chhe. tem ja bhavabhayabhIru, paramanaiShkarmyavRuttivALA (param niShkarma pariNativALA)
param tapodhano paN (shuddha) ratnatrayanI bhakti kare chhe. te param shrAvako ane param
tapodhanone jinavaroe kahelI nirvANabhakti — apunarbhavarUpI strInI sevA — varte chhe.
[have A 134mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shrI
padmaprabhamaladhAridev shlok kahe chhe]
[shlokArtha — ] je jIv bhavabhayanA haranArA A samyaktvanI, shuddha gnAnanI ane
chAritranI bhavachhedak atul bhakti nirantar kare chhe, te kAmakrodhAdi samasta duShTa
pApasamUhathI mukta chittavALo jIv — shrAvak ho ke sanyamI ho — nirantar bhakta chhe, bhakta
chhe. 220.
*ekAdashapadI = jemanAn agiyAr pado (guNAnusAr bhUmikAo) chhe evA. [shrAvakonAn nIche pramANe
agiyAr pado chhe (1) darshan, (2) vrat, (3) sAmAyik, (4) proShadhopavAs, (5) sachittatyAg,
(6) rAtribhojanatyAg, (7) brahmacharya, (8) ArambhatyAg, (9) parigrahatyAg, (10) anumatityAg
ane (11) uddiShTAhAratyAg. temAn chhaThThA pad sudhI (chhaThThI pratimA sudhI) jaghanya shrAvak chhe, navamA
pad sudhI madhyam shrAvak chhe ane dasamA athavA agiyAramA pade hoy te uttam shrAvak chhe. A
badhAn pado samyaktvapUrvak, haTh vinAnI sahaj dashAnAn chhe e dhyAnamAn rAkhavA yogya chhe.]

Page 265 of 380
PDF/HTML Page 294 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-bhakti adhikAr
[ 265
मोक्खंगयपुरिसाणं गुणभेदं जाणिऊण तेसिं पि ।
जो कुणदि परमभत्तिं ववहारणयेण परिकहियं ।।१३५।।
मोक्षगतपुरुषाणां गुणभेदं ज्ञात्वा तेषामपि ।
यः करोति परमभक्तिं व्यवहारनयेन परिकथितम् ।।१३५।।
व्यवहारनयप्रधानसिद्धभक्ति स्वरूपाख्यानमेतत् ।
ये पुराणपुरुषाः समस्तकर्मक्षयोपायहेतुभूतं कारणपरमात्मानमभेदानुपचार-
रत्नत्रयपरिणत्या सम्यगाराध्य सिद्धा जातास्तेषां केवलज्ञानादिशुद्धगुणभेदं ज्ञात्वा
निर्वाणपरंपराहेतुभूतां परमभक्ति मासन्नभव्यः करोति, तस्य मुमुक्षोर्व्यवहारनयेन निर्वृति-
भक्ति र्भवतीति ।
(अनुष्टुभ्)
उद्धूतकर्मसंदोहान् सिद्धान् सिद्धिवधूधवान् ।
संप्राप्ताष्टगुणैश्वर्यान् नित्यं वन्दे शिवालयान् ।।२२१।।
vaLI mokShagat puruSho taNo guNabhed jANI temanI
je param bhakti kare, kahI shivabhakti tyAn vyavahArathI. 135.
anvayArtha — [यः] je jIv [मोक्षगतपुरुषाणाम्] mokShagat puruShono [गुणभेदं]
guNabhed [ज्ञात्वा] jANIne [तेषाम् अपि] temanI paN [परमभक्तिं ] param bhakti [करोति] kare
chhe, [व्यवहारनयेन] te jIvane vyavahAranaye [परिकथितम्] nirvANabhakti kahI chhe.
TIkA — A, vyavahAranayapradhAn siddhabhaktinA svarUpanun kathan chhe.
je purAN puruSho samastakarmakShayanA upAyanA hetubhUt kAraNaparamAtmAne abhed-
anupachAr-ratnatrayapariNatithI samyakpaNe ArAdhIne siddha thayA temanA kevaLagnAnAdi shuddha
guNonA bhedane jANIne nirvANanI paramparAhetubhUt evI param bhakti je Asannabhavya jIv
kare chhe, te mumukShune vyavahAranaye nirvANabhakti chhe.
[have A 135 mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj chha shloko kahe
chhe]
[shlokArtha — ] jemaNe karmasamUhane khankherI nAkhyo chhe, jeo siddhivadhUnA (muktirUpI

Page 266 of 380
PDF/HTML Page 295 of 409
single page version

266 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
(आर्या)
व्यवहारनयस्येत्थं निर्वृतिभक्ति र्जिनोत्तमैः प्रोक्ता ।
निश्चयनिर्वृतिभक्ती रत्नत्रयभक्ति रित्युक्ता ।।२२२।।
(आर्या)
निःशेषदोषदूरं केवलबोधादिशुद्धगुणनिलयं ।
शुद्धोपयोगफलमिति सिद्धत्वं प्राहुराचार्याः ।।२२३।।
(शार्दूलविक्रीडित)
ये लोकाग्रनिवासिनो भवभवक्लेशार्णवान्तं गता
ये निर्वाणवधूटिकास्तनभराश्लेषोत्थसौख्याकराः ।
ये शुद्धात्मविभावनोद्भवमहाकैवल्यसंपद्गुणाः
तान् सिद्धानभिनौम्यहं प्रतिदिनं पापाटवीपावकान् ।।२२४।।
(शार्दूलविक्रीडित)
त्रैलोक्याग्रनिकेतनान् गुणगुरून् ज्ञेयाब्धिपारंगतान्
मुक्ति श्रीवनितामुखाम्बुजरवीन् स्वाधीनसौख्यार्णवान् ।
सिद्धान् सिद्धगुणाष्टकान् भवहरान् नष्टाष्टकर्मोत्करान्
नित्यान् तान् शरणं व्रजामि सततं पापाटवीपावकान् ।।२२५।।
strInA) pati chhe, jemaNe aShTa guNarUp aishvaryane samprApta karyun chhe ane jeo kalyANanAn dhAm
chhe, te siddhone hun nitya vandun chhun. 221.
[shlokArtha — ] A pramANe (siddhabhagavantonI bhaktine) vyavahAranayathI nirvANabhakti
jinavaroe kahI chhe; nishchay-nirvANabhakti ratnatrayabhaktine kahI chhe. 222.
[shlokArtha — ] AchAryoe siddhatvane nisheSh (samasta) doShathI dUr, kevaLagnAnAdi
shuddha guNonun dhAm ane shuddhopayoganun phaL kahyun chhe. 223.
[shlokArtha — ] jeo lokAgre vase chhe, jeo bhavabhavanA klesharUpI samudranA pArane
pAmyA chhe, jeo nirvANavadhUnA puShTa stananA AlinganathI utpanna saukhyanI khAN chhe ane jeo
shuddhAtmAnI bhAvanAthI utpanna kaivalyasampadAnA ( – mokShasampadAnA) mahA guNovALA chhe, te
pApATavIpAvak ( – pAparUpI vanane bALavAmAn agni samAn) siddhone hun pratidin namun chhun. 224.
[shlokArtha — ] jeo traN lokanA agre vase chhe, jeo guNamAn moTA chhe, jeo

Page 267 of 380
PDF/HTML Page 296 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-bhakti adhikAr
[ 267
(वसंततिलका)
ये मर्त्यदैवनिकुरम्बपरोक्षभक्ति -
योग्याः सदा शिवमयाः प्रवराः प्रसिद्धाः ।
सिद्धाः सुसिद्धिरमणीरमणीयवक्त्र-
पंकेरुहोरुमकरंदमधुव्रताः स्युः ।।२२६।।
मोक्खपहे अप्पाणं ठविऊण य कुणदि णिव्वुदी भत्ती ।
तेण दु जीवो पावइ असहायगुणं णियप्पाणं ।।१३६।।
मोक्षपथे आत्मानं संस्थाप्य च करोति निर्वृतेर्भक्ति म् ।
तेन तु जीवः प्राप्नोत्यसहायगुणं निजात्मानम् ।।१३६।।
gneyarUpI mahAsAgaranA pArane pAmyA chhe, jeo muktilakShmIrUpI strInA mukhakamaLanA sUrya chhe,
jeo svAdhIn sukhanA sAgar chhe, jemaNe aShTa guNone siddha (prApta) karyA chhe, jeo bhavano
nAsh karanArA chhe ane jemaNe ATh karmonA samUhane naShTa karel chhe, te pApATavIpAvak
( – pAparUpI aTavIne bALavAmAn agni samAn) nitya (avinAshI) siddhabhagavantonun hun
nirantar sharaN grahun chhun. 225.
[shlokArtha — ] jeo manuShyonA tathA devonA samUhanI parokSha bhaktine yogya chhe,
jeo sadA shivamay chhe, jeo shreShTha chhe ane jeo prasiddha chhe, te siddhabhagavanto susiddhirUpI
ramaNInA ramaNIy mukhakamaLanA mahA 1makarandanA bhramar chhe (arthAt anupam muktisukhane
nirantar anubhave chhe). 226.
shivapanth sthApI Atmane nirvANanI bhakti kare,
te kAraNe asahAyaguN nij Atmane AtmA vare. 136.
anvayArtha — [मोक्षपथे] mokShamArgamAn [आत्मानं] (potAnA) AtmAne [संस्थाप्य च]
samyak prakAre sthApIne [निर्वृतेः] nirvRutinI (nirvANanI) [भक्ति म्] bhakti [करोति] kare chhe,
[तेन तु] tethI [जीवः] jIv [असहायगुणं] 2asahAyaguNavALA [निजात्मानम्] nij AtmAne
[प्राप्नोति] prApta kare chhe.
1. makarand = phUlanun madh; phUlano ras.
2. asahAyaguNavALo = jene koInI sahAy nathI evA guNavALo. [AtmA svatasiddha sahaj svatantra
guNavALo hovAthI asahAyaguNavALo chhe.]

Page 268 of 380
PDF/HTML Page 297 of 409
single page version

268 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
निजपरमात्मभक्ति स्वरूपाख्यानमेतत् ।
भेदकल्पनानिरपेक्षनिरुपचाररत्नत्रयात्मके निरुपरागमोक्षमार्गे निरंजननिजपरमात्मानंद
पीयूषपानाभिमुखो जीवः स्वात्मानं संस्थाप्यापि च करोति निर्वृतेर्मुक्त्यङ्गनायाः चरणनलिने
परमां भक्तिं, तेन कारणेन स भव्यो भक्ति गुणेन निरावरणसहजज्ञानगुणत्वादसहायगुणात्मकं
निजात्मानं प्राप्नोति ।
(स्रग्धरा)
आत्मा ह्यात्मानमात्मन्यविचलितमहाशुद्धरत्नत्रयेऽस्मिन्
नित्ये निर्मुक्ति हेतौ निरुपमसहजज्ञानद्रक्शीलरूपे ।
संस्थाप्यानंदभास्वन्निरतिशयगृहं चिच्चमत्कारभक्त्या
प्राप्नोत्युच्चैरयं यं विगलितविपदं सिद्धिसीमन्तिनीशः ।।२२७।।
TIkA — A, nij paramAtmAnI bhaktinA svarUpanun kathan chhe.
niranjan nij paramAtmAnun AnandAmRut pIvAmAn abhimukh jIv bhedakalpanAnirapekSha
nirupachAr-ratnatrayAtmak 1niruparAg mokShamArgamAn potAnA AtmAne samyak prakAre sthApIne
nirvRutinAn — muktirUpI strInAn — charaNakamaLanI param bhakti kare chhe, te kAraNathI te bhavya
jIv bhaktiguN vaDe nij AtmAne — ke je nirAvaraN sahaj gnAnaguNavALo hovAthI
asahAyaguNAtmak chhe tene — prApta kare chhe.
[have A 136mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe
chhe]
[shlokArtha – ] A avichalit-mahAshuddha-ratnatrayavALA, muktinA hetubhUt nirupam-
sahaj-gnAnadarshanachAritrarUp, nitya AtmAmAn AtmAne kharekhar samyak prakAre sthApIne, A
AtmA chaitanyachamatkAranI bhakti vaDe 2niratishay gharane — ke jemAnthI vipadAo dUr thaI
chhe ane je AnandathI bhavya (shobhItun) chhe tene — atyant prApta kare chhe arthAt siddhirUpI
strIno svAmI thAy chhe. 227.
1. niruparAg = uparAg rahit; nirvikAr; nirmaL; shuddha.
2. niratishay = jenAthI koI chaDiyAtun nathI evA; anuttam; shreShTha; ajoD.

Page 269 of 380
PDF/HTML Page 298 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-bhakti adhikAr
[ 269
रायादीपरिहारे अप्पाणं जो दु जुंजदे साहू ।
सो जोगभत्तिजुत्तो इदरस्स य किह हवे जोगो ।।१३७।।
रागादिपरिहारे आत्मानं यस्तु युनक्ति साधुः ।
स योगभक्ति युक्त : इतरस्य च कथं भवेद्योगः ।।१३७।।
निश्चययोगभक्ति स्वरूपाख्यानमेतत् ।
निरवशेषेणान्तर्मुखाकारपरमसमाधिना निखिलमोहरागद्वेषादिपरभावानां परिहारे
सति यस्तु साधुरासन्नभव्यजीवः निजेनाखंडाद्वैतपरमानंदस्वरूपेण निजकारणपरमात्मानं
युनक्ति , स परमतपोधन एव शुद्धनिश्चयोपयोगभक्ति युक्त : । इतरस्य बाह्यप्रपंचसुखस्य कथं
योगभक्ति र्भवति ।
तथा चोक्त म् —
rAgAdinA parihAramAn je sAdhu joDe Atmane,
chhe yogabhakti tehane; kaI rIt sambhav anyane? 137.
anvayArtha — [यः साधुः तु] je sAdhu [रागादिपरिहारे आत्मानं युनक्ति ] rAgAdinA
parihAramAn AtmAne joDe chhe (arthAt AtmAmAn AtmAne joDIne rAg vagereno tyAg kare
chhe), [सः] te [योगभक्ति युक्त :] yogabhaktiyukta (yoganI bhaktivALo) chhe; [इतरस्य च]
bIjAne [योगः] yog [कथम्] kaI rIte [भवेत्] hoy?
TIkA — A, nishchayayogabhaktinA svarUpanun kathan chhe.
niravasheShapaNe antarmukhAkAr ( – sarvathA antarmukh jenun svarUp chhe evI) param samAdhi
vaDe samasta moharAgadveShAdi parabhAvono parihAr hotAn, je sAdhu — Asannabhavya jIv —
nij akhanD advait paramAnandasvarUp sAthe nij kAraNaparamAtmAne joDe chhe, te param tapodhan
ja shuddhanishchay-upayogabhaktivALo chhe; bIjAne — bAhya prapanchamAn sukhI hoy tene —
yogabhakti kaI rIte hoy?
evI rIte (anyatra shlok dvArA) kahyun chhe ke —

Page 270 of 380
PDF/HTML Page 299 of 409
single page version

270 ]
niyamasAr
[ bhagavAnashrIkundakund-
(अनुष्टुभ्)
‘‘आत्मप्रयत्नसापेक्षा विशिष्टा या मनोगतिः ।
तस्य ब्रह्मणि संयोगो योग इत्यभिधीयते ।।’’
तथा हि —
(अनुष्टुभ्)
आत्मानमात्मनात्मायं युनक्त्येव निरन्तरम् ।
स योगभक्ति युक्त : स्यान्निश्चयेन मुनीश्वरः ।।२२८।।
सव्ववियप्पाभावे अप्पाणं जो दु जुंजदे साहू ।
सो जोगभत्तिजुत्तो इदरस्स य किह हवे जोगो ।।१३८।।
सर्वविकल्पाभावे आत्मानं यस्तु युनक्ति साधुः ।
स योगभक्ति युक्त : इतरस्य च कथं भवेद्योगः ।।१३८।।
अत्रापि पूर्वसूत्रवन्निश्चययोगभक्ति स्वरूपमुक्त म् ।
‘‘[shlokArtha — ] AtmaprayatnasApekSha vishiShTa je manogati teno brahmamAn sanyog thavo
( – AtmaprayatnanI apekShAvALI khAs prakAranI chittapariNatinun AtmAmAn joDAvun) tene yog
kahevAmAn Ave chhe.’’
vaLI (A 137mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe chhe) —
[shlokArtha — ] je A AtmA AtmAne AtmA sAthe nirantar joDe chhe, te munIshvar
nishchayathI yogabhaktivALo chhe. 228.
saghaLA vikalpa abhAvamAn je sAdhu joDe Atmane,
chhe yogabhakti tehane; kaI rIt sambhav anyane? 138.
anvayArtha — [यः साधुः तु] je sAdhu [सर्वविकल्पाभावे आत्मानं युनक्ति ] sarva vikalponA
abhAvamAn AtmAne joDe chhe (arthAt AtmAmAn AtmAne joDIne sarva vikalpono abhAv
kare chhe), [सः] te [योगभक्ति युक्त :] yogabhaktivALo chhe; [इतरस्य च] bIjAne [योगः] yog
[कथम्] kaI rIte
[भवेत्] hoy?
TIkA — ahIn paN pUrva sUtranI mAphak nishchay-yogabhaktinun svarUp kahyun chhe.

Page 271 of 380
PDF/HTML Page 300 of 409
single page version

kahAnajainashAstramALA ]
param-bhakti adhikAr
[ 271
अत्यपूर्वनिरुपरागरत्नत्रयात्मकनिजचिद्विलासलक्षणनिर्विकल्पपरमसमाधिना निखिल-
मोहरागद्वेषादिविविधविकल्पाभावे परमसमरसीभावेन निःशेषतोऽन्तर्मुखनिजकारणसमय-
सारस्वरूपमत्यासन्नभव्यजीवः सदा युनक्त्येव, तस्य खलु निश्चययोगभक्ति र्नान्येषाम्
इति ।
(अनुष्टुभ्)
भेदाभावे सतीयं स्याद्योगभक्ति रनुत्तमा ।
तयात्मलब्धिरूपा सा मुक्ति र्भवति योगिनाम् ।।२२9।।
विवरीयाभिणिवेसं परिचत्ता जोण्हकहियतच्चेसु ।
जो जुंजदि अप्पाणं णियभावो सो हवे जोगो ।।१३9।।
ati-apUrva 1niruparAg ratnatrayAtmak, 2nijachiddavilAsalakShaN nirvikalpa param
samAdhi vaDe samasta moharAgadveShAdi vividh vikalpono abhAv hotAn, param sam-
rasIbhAv sAthe 3niravasheShapaNe antarmukh nij kAraNasamayasArasvarUpane je ati-
Asannabhavya jIv sadA joDe chhe ja, tene kharekhar nishchayayogabhakti chhe; bIjAone
nahi.
[have A 138mI gAthAnI TIkA pUrNa karatAn TIkAkAr munirAj shlok kahe
chhe]
[shlokArtha — ] bhedano abhAv hotAn A 4anuttam yogabhakti hoy chhe; tenA
vaDe yogIone AtmalabdhirUp evI te ( – prasiddha) mukti thAy chhe. 229.
viparIt Agrah chhoDIne, jainAbhihit tattvo viShe
je jIv joDe Atmane, nij bhAv teno yog chhe. 139.
1. niruparAg = nirvikAr; shuddha. [param samAdhi ati-apUrva shuddha ratnatrayasvarUp chhe.]
2. param samAdhinun lakShaN nij chaitanyano vilAs chhe.
3. niravasheSh = pUrepUrun. [kAraNasamayasArasvarUp pUrepUrun antarmukh chhe.]
4. anuttam = jenAthI bIjun kAI uttam nathI evI; sarvashreShTha.