Niyamsar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Shlok: 123,125-136 ; Gatha: 93-101,124 ; Nishchay-Pratyakhyan Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 11 of 21

 

Page 172 of 380
PDF/HTML Page 201 of 409
single page version

172 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
anvayārthaḥ — [उत्तमार्थः] uttamārtha ( – uttam padārtha) [आत्मा] ātmā chhe. [तस्मिन्
स्थिताः] temān sthit [मुनिवराः] munivaro [कर्म घ्नन्ति] karmane haṇe chhe. [तस्मात् तु] tethī
[ध्यानम् एव] dhyān ja [हि] kharekhar [उत्तमार्थस्य] uttamārthanun [प्रतिक्रमणम्] pratikramaṇ chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān), nishchay-uttamārthapratikramaṇanun svarūp kahyun chhe.
jineshvaranā mārgamān munionī sallekhanānā vakhate, bentālīs āchāryo vaḍe, jenun
nām uttamārthapratikramaṇ chhe te āpavāmān āvatun hovāne līdhe, dehatyāg vyavahārathī dharma
chhe. nishchayathī — nav arthomān uttam artha ātmā chhe; sachchidānandamay kāraṇasamayasārasvarūp
evā te ātmāmān je tapodhano sthit rahe chhe, te tapodhano nitya maraṇabhīru chhe; tethī ja
teo karmano vināsh kare chhe. māṭe adhyātmabhāṣhāe, pūrvokta *bhedakaraṇ vinānun, dhyān ane
dhyeyanā vikalpo rahit, niravasheṣhapaṇe antarmukh jeno ākār chhe evun ane sakaḷ indriyothī
agochar nishchay-paramashukladhyān ja nishchay-uttamārthapratikramaṇ chhe em jāṇavun.
vaḷī, nishchay-uttamārthapratikramaṇ svātmāshrit evān nishchayadharmadhyān ane nishchay-
shukladhyānamay hovāthī amr̥utakumbhasvarūp chhe; vyavahār-uttamārthapratikramaṇ vyavahāradharmadhyānamay
hovāthī viṣhakumbhasvarūp chhe.
उत्तमार्थ आत्मा तस्मिन् स्थिता घ्नन्ति मुनिवराः कर्म ।
तस्मात्तु ध्यानमेव हि उत्तमार्थस्य प्रतिक्रमणम् ।।9२।।
अत्र निश्चयोत्तमार्थप्रतिक्रमणस्वरूपमुक्त म् ।
इह हि जिनेश्वरमार्गे मुनीनां सल्लेखनासमये हि द्विचत्वारिंशद्भिराचार्यैर्दत्तोत्तमार्थ-
प्रतिक्रमणाभिधानेन देहत्यागो धर्मो व्यवहारेण । निश्चयेन नवार्थेषूत्तमार्थो ह्यात्मा तस्मिन्
सच्चिदानंदमयकारणसमयसारस्वरूपे तिष्ठन्ति ये तपोधनास्ते नित्यमरणभीरवः, अत एव
कर्मविनाशं कुर्वन्ति । तस्मादध्यात्मभाषयोक्त भेदकरणध्यानध्येयविकल्पविरहितनिरव-
शेषेणान्तर्मुखाकारसकलेन्द्रियागोचरनिश्चयपरमशुक्लध्यानमेव निश्चयोत्तमार्थप्रतिक्रमण-
मित्यवबोद्धव्यम् । किं च, निश्चयोत्तमार्थप्रतिक्रमणं स्वात्माश्रयनिश्चयधर्मशुक्लध्यान-
मयत्वादमृतकुंभस्वरूपं भवति, व्यवहारोत्तमार्थप्रतिक्रमणं व्यवहारधर्मध्यानमयत्वाद्विष-
कुंभस्वरूपं भवति ।
*bhedakaraṇ = bhed karavā te; bhed pāḍavā te.

Page 173 of 380
PDF/HTML Page 202 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]    paramārtha-pratikramaṇ adhikār    [ 173    
evī rīte (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt) shrī samayasāramān (306mī gāthā
dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[gāthārthaḥ — ] 1pratikramaṇ, 2pratisaraṇ, 3parihār, 4dhāraṇā, 5nivr̥utti, 6nindā,
7garhā ane 8shuddhi — e āṭh prakārano viṣhakumbh chhe.’’
vaḷī evī rīte shrī samayasāranī (amr̥utachandrāchāryadevakr̥ut ātmakhyāti nāmanī)
ṭīkāmān (189mā shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[shlokārthaḥ — ] (are! bhāī,) jyān pratikramaṇane ja viṣh kahyun chhe, tyān
apratikramaṇ amr̥ut kyāthī hoy? (arthāt na ja hoy.) to pachhī māṇaso nīche nīche paḍatā
thakā pramādī kān thāy chhe? niṣhpramādī thayā thakā ūñche ūñche kān chaḍatā nathī?’’
तथा चोक्तं समयसारे —
‘‘पडिकमणं पडिसरणं परिहारो धारणा णियत्ती य ।
णिंदा गरहा सोही अट्ठविहो होइ विसकुंभो ।।’’
तथा चोक्तं समयसारव्याख्यायाम् —
(वसंततिलका)
‘‘यत्र प्रतिक्रमणमेव विषं प्रणीतं
तत्राप्रतिक्रमणमेव सुधा कुतः स्यात् ।
तत्किं प्रमाद्यति जनः प्रपतन्नधोऽधः
किं नोर्ध्वमूर्ध्वमधिरोहति निष्प्रमादः ।।’’
1. pratikramaṇ = karelā doṣhonun nirākaraṇ karavun te
2. pratisaraṇ = samyaktvādi guṇomān preraṇā
3. parihār = mithyātvarāgādi doṣhonun nivāraṇ
4. dhāraṇā = pañchanamaskārādi mantra, pratimā vagere bāhya dravyonā ālamban vaḍe chittane sthir karavun te
5. nivr̥utti = bāhya viṣhayakaṣhāyādi ichchhāmān vartatā chittane pāchhun vāḷavun te
6. nindā = ātmasākṣhīe doṣhonun pragaṭ karavun te
7. garhā = gurusākṣhīe doṣhonun pragaṭ karavun te
8. shuddhi = doṣh thatān prāyashchitta laīne vishuddhi karavī te

Page 174 of 380
PDF/HTML Page 203 of 409
single page version

174 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
vaḷī (ā 92mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] ātmadhyān sivāyanun bījun badhun ghor sansāranun mūḷ chhe, (ane)
dhyān-dhyeyādik sutap (arthāt dhyān, dhyey vagerenā vikalpavāḷun shubh tap paṇ)
kalpanāmātra ramya chhe; — āvun jāṇīne dhīmān ( – buddhimān puruṣh) sahaj paramānandarūpī
pīyūṣhanā pūramān ḍūbatā ( – līn thatā) evā sahaj paramātmāno ekano āshray kare
chhe. 123.
rahī dhyānamān tallīn, chhoḍe sādhu doṣh samastane;
te kāraṇe bas dhyān sau atichāranun pratikramaṇ chhe. 93.
anvayārthaḥ — [ध्याननिलीनः] dhyānamān līn [साधुः] sādhu [सर्वदोषाणाम्] sarva
doṣhono [परित्यागं] parityāg [करोति] kare chhe; [तस्मात् तु] tethī [ध्यानम् एव] dhyān
ja [हि] kharekhar [सर्वातिचारस्य] sarva atichāranun [प्रतिक्रमणम्] pratikramaṇ chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān), dhyān ek upādey chhe em kahyun chhe.
तथा हि —
(मंदाक्रांता)
आत्मध्यानादपरमखिलं घोरसंसारमूलं
ध्यानध्येयप्रमुखसुतपःकल्पनामात्ररम्यम् ।
बुद्धवा धीमान् सहजपरमानन्दपीयूषपूरे
निर्मज्जन्तं सहजपरमात्मानमेकं प्रपेदे ।।१२३।।
झाणणिलीणो साहू परिचागं कुणइ सव्वदोसाणं ।
तम्हा दु झाणमेव हि सव्वदिचारस्स पडिकमणं ।।9३।।
ध्याननिलीनः साधुः परित्यागं करोति सर्वदोषाणाम् ।
तस्मात्तु ध्यानमेव हि सर्वातिचारस्य प्रतिक्रमणम् ।।9३।।
अत्र ध्यानमेकमुपादेयमित्युक्त म् ।

Page 175 of 380
PDF/HTML Page 204 of 409
single page version

je koī paramajinayogīshvar sādhu — ati-āsannabhavya jīv, adhyātmabhāṣhāe
pūrvokta svātmāshrit nishchayadharmadhyānamān līn thayo thako abhedarūpe sthit rahe chhe, athavā
sakaḷ kriyākāṇḍanā āḍambar vinānun ane vyavahāranayātmak 1bhedakaraṇ tathā dhyān-dhyeyanā
vikalpa vinānun, samasta indriyasamūhathī agochar evun je param tattva — shuddha antaḥtattva,
te sambandhī bhedakalpanāthī 2nirapekṣha nishchayashukladhyānasvarūpe sthit rahe chhe, te (sādhu)
niravasheṣhapaṇe antarmukh hovāthī prashasta-aprashasta samasta moharāgadveṣhano parityāg kare chhe;
tethī (em siddha thayun ke) svātmāshrit evān je nishchayadharmadhyān ane nishchayashukladhyān,
te be dhyān ja sarva atichāronun pratikramaṇ chhe.
[have ā 93mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] ā shukladhyānarūpī dīpak jenā manomandiramān prakāshyo, te yogī
chhe; tene shuddha ātmā svayam pratyakṣha hoy chhe. 124.
कश्चित् परमजिनयोगीश्वरः साधुः अत्यासन्नभव्यजीवः अध्यात्मभाषयोक्त -
स्वात्माश्रितनिश्चयधर्मध्याननिलीनः निर्भेदरूपेण स्थितः, अथवा सकलक्रियाकांडाडंबर-
व्यवहारनयात्मकभेदकरणध्यानध्येयविकल्पनिर्मुक्त निखिलकरणग्रामागोचरपरमतत्त्वशुद्धान्तस्तत्त्व-
विषयभेदकल्पनानिरपेक्षनिश्चयशुक्लध्यानस्वरूपे तिष्ठति च, स च निरवशेषेणान्तर्मुखतया
प्रशस्ताप्रशस्तसमस्तमोहरागद्वेषाणां परित्यागं करोति, तस्मात् स्वात्माश्रितनिश्चयधर्म-
शुक्लध्यानद्वितयमेव सर्वातिचाराणां प्रतिक्रमणमिति ।
(अनुष्टुभ्)
शुक्लध्यानप्रदीपोऽयं यस्य चित्तालये बभौ ।
स योगी तस्य शुद्धात्मा प्रत्यक्षो भवति स्वयम् ।।१२४।।
kahānajainashāstramāḷā ]
paramārtha-pratikramaṇ adhikār
[ 175
1. bhedakaraṇ = bhed karavā te; bhed pāḍavā te. [samasta bhedakaraṇ — dhyān-dhyeyanā vikalpa suddhān —
vyavahāranayasvarūp chhe.]
2. nirapekṣha = udāsīn; niḥspr̥uh; apekṣhā vinānun. [nishchayashukladhyān shuddha antaḥtattva sambandhī bhedonī
kalpanāthī paṇ nirapekṣha chhe.]

Page 176 of 380
PDF/HTML Page 205 of 409
single page version

pratikramaṇanāmak sūtramān jyam varṇavyun pratikramaṇane
tyam jāṇī bhāve bhāvanā, tene tadā pratikramaṇ chhe. 94.
anvayārthaḥ — [प्रतिक्रमणनामधेये] pratikramaṇ nāmanā [सूत्रे] sūtramān [यथा] je
pramāṇe [प्रतिक्रमणम्] pratikramaṇ [वर्णितं] varṇavavāmān āvyun chhe [तथा ज्ञात्वा] te pramāṇe
jāṇīne [यः] je [भावयति] bhāve chhe, [तस्य] tene [तदा] tyāre [प्रतिक्रमणम् भवति]
pratikramaṇ chhe.
ṭīkāḥ — ahīn, vyavahārapratikramaṇanun saphaḷapaṇun kahyun chhe (arthāt dravyashrutātmak
pratikramaṇasūtramān varṇavelā pratikramaṇane sāmbhaḷīne — jāṇīne, sakaḷ sanyamanī bhāvanā
karavī te ja vyavahārapratikramaṇanun saphaḷapaṇun – sārthakapaṇun chhe em ā gāthāmān kahyun chhe).
samasta āgamanā sārāsārano vichār karavāmān sundar chāturya tem ja guṇasamūhanā
dharanār niryāpak āchāryoe je pramāṇe dravyashrutarūp pratikramaṇanāmak sūtramān pratikramaṇane ati
vistārathī varṇavyun chhe, te pramāṇe jāṇīne jinanītine aṇaullaṅghato thako je sundarachāritramūrti
mahāmuni sakaḷ sanyamanī bhāvanā kare chhe, te mahāmunine — ke je (mahāmuni) bāhya prapañchathī
vimukh chhe, pañchendriyanā phelāv rahit dehamātra jene parigrah chhe ane param gurunān charaṇonā
smaraṇamān āsakta jenun chitta chhe, tene — tyāre (te kāḷe) pratikramaṇ chhe.
पडिकमणणामधेये सुत्ते जह वण्णिदं पडिक्कमणं ।
तह णच्चा जो भावइ तस्स तदा होदि पडिक्कमणं ।।9४।।
प्रतिक्रमणनामधेये सूत्रे यथा वर्णितं प्रतिक्रमणम् ।
तथा ज्ञात्वा यो भावयति तस्य तदा भवति प्रतिक्रमणम् ।।9४।।
अत्र व्यवहारप्रतिक्रमणस्य सफलत्वमुक्त म् ।
यथा हि निर्यापकाचार्यैः समस्तागमसारासारविचारचारुचातुर्यगुणकदम्बकैः
प्रतिक्रमणाभिधानसूत्रे द्रव्यश्रुतरूपे व्यावर्णितमतिविस्तरेण प्रतिक्रमणं, तथा ज्ञात्वा
जिननीतिमलंघयन् चारुचरित्रमूर्तिः सकलसंयमभावनां करोति, तस्य महामुनेर्बाह्यप्रपंच-
विमुखस्य पंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहस्य परमगुरुचरणस्मरणासक्त चित्तस्य तदा
प्रतिक्रमणं भवतीति ।
176 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-

Page 177 of 380
PDF/HTML Page 206 of 409
single page version

[have ā paramārtha-pratikramaṇ adhikāranī chhellī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār
munirāj shrī padmaprabhamaladhāridev be shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] niryāpak āchāryonī nirukti ( – vyākhyā) sahit (pratikramaṇādi
sambandhī) kathan sadā sāmbhaḷīne jenun chitta samasta chāritranun niketan ( – dhām) bane chhe, te
ā sanyamadhārīne namaskār ho. 125.
[shlokārthaḥ — ] mumukṣhu evā jemane ( – mokṣhārthī evā je vīranandī munine) sadā
pratikramaṇ ja chhe ane aṇumātra paṇ apratikramaṇ bilakul nathī, te sakaḷasanyamarūpī bhūṣhaṇanā
dharanār shrī vīranandī nāmanā munine nitya namaskār ho. 126.
ā rīte, sukavijanarūpī kamaḷone māṭe jeo sūrya samān chhe ane pāñch indriyonā
phelāv rahit dehamātra jemane parigrah hato evā shrī padmaprabhamaladhāridev vaḍe rachāyelī
niyamasāranī tātparyavr̥utti nāmanī ṭīkāmān (arthāt shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī
niyamasār paramāgamanī nirgranth munirāj shrī padmaprabhamaladhāridevavirachit tātparyavr̥utti nāmanī
ṭīkāmān) nishchay-pratikramaṇ adhikār nāmano pāñchamo shrutaskandh samāpta thayo.
❑ ❑ ❑
(इन्द्रवज्रा)
निर्यापकाचार्यनिरुक्ति युक्ता-
मुक्तिं सदाकर्ण्य च यस्य चित्तम् ।
समस्तचारित्रनिकेतनं स्यात्
तस्मै नमः संयमधारिणेऽस्मै ।।१२५।।
(वसंततिलका)
यस्य प्रतिक्रमणमेव सदा मुमुक्षो-
र्नास्त्यप्रतिक्रमणमप्यणुमात्रमुच्चैः ।
तस्मै नमः सकलसंयमभूषणाय
श्रीवीरनन्दिमुनिनामधराय नित्यम् ।।१२६।।
इति सुकविजनपयोजमित्रपंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहश्रीपद्मप्रभमलधारिदेवविरचितायां
नियमसारव्याख्यायां तात्पर्यवृत्तौ निश्चयप्रतिक्रमणाधिकारः पंचमः श्रुतस्कन्धः ।।
kahānajainashāstramāḷā ]
paramārtha-pratikramaṇ adhikār
[ 177

Page 178 of 380
PDF/HTML Page 207 of 409
single page version

— 6 —
nishchay – pratyākhyān adhikār
अथेदानीं सकलप्रव्रज्यासाम्राज्यविजयवैजयन्तीपृथुलदंडमंडनायमानसकलकर्मनिर्जराहेतु-
भूतनिःश्रेयसनिश्रेणीभूतमुक्ति भामिनीप्रथमदर्शनोपायनीभूतनिश्चयप्रत्याख्यानाधिकारः कथ्यते ।
तद्यथा —
अत्र सूत्रावतारः ।
मोत्तूण सयलजप्पमणागयसुहमसुहवारणं किच्चा ।
अप्पाणं जो झायदि पच्चक्खाणं हवे तस्स ।।9५।।
मुक्त्वा सकलजल्पमनागतशुभाशुभनिवारणं कृत्वा ।
आत्मानं यो ध्यायति प्रत्याख्यानं भवेत्तस्य ।।9५।।
have nīche pramāṇe nishchay-pratyākhyān adhikār kahevāmān āve chhe — ke je nishchay-
pratyākhyān sakaḷ pravrajyārūp sāmrājyanī vijay-dhajānā vishāḷ daṇḍanī shobhā samān chhe,
samasta karmonī nirjarānā hetubhūt chhe, mokṣhanī sīḍī chhe ane muktirūpī strīnā pratham
darshananī bheṭ chhe.
ahīn gāthāsūtranun avataraṇ karavāmān āve chhe.
parityāgī jalpa samastane, bhāvī shubhāshubh vārīne,
je jīv dhyāve ātmane, pachakhāṇ chhe te jīvane. 95.
anvayārthaḥ — [सकलजल्पम्] samasta jalpane ( – vachanavistārane) [मुक्त्वा] chhoḍīne
ane
[अनागतशुभाशुभनिवारणं] anāgat shubh-ashubhanun nivāraṇ [कृत्वा] karīne [यः]

Page 179 of 380
PDF/HTML Page 208 of 409
single page version

nishchay-pratyākhyān adhikār[ 179
निश्चयनयप्रत्याख्यानस्वरूपाख्यानमेतत् ।
अत्र व्यवहारनयादेशात् मुनयो भुक्त्वा दैनं दैनं पुनर्योग्यकालपर्यन्तं
प्रत्यादिष्टान्नपानखाद्यलेह्यरुचयः, एतद् व्यवहारप्रत्याख्यानस्वरूपम् । निश्चयनयतः प्रशस्ता-
प्रशस्तसमस्तवचनरचनाप्रपंचपरिहारेण शुद्धज्ञानभावनासेवाप्रसादादभिनवशुभाशुभद्रव्यभाव-
कर्मणां संवरः प्रत्याख्यानम् । यः सदान्तर्मुखपरिणत्या परमकलाधारमत्यपूर्वमात्मानं ध्यायति
तस्य नित्यं प्रत्याख्यानं भवतीति ।
तथा चोक्तं समयसारे —
‘‘सव्वे भावे जम्हा पच्चक्खाई परे त्ति णादूणं ।
तम्हा पच्चक्खाणं णाणं णियमा मुणेयव्वं ।।’’
je [आत्मानं] ātmāne [ध्यायति] dhyāve chhe, [तस्य] tene [प्रत्याख्यानं] pratyākhyān
[भवेत्] chhe.
ṭīkāḥ — ā, nishchayanayanā pratyākhyānanā svarūpanun kathan chhe.
ahīn em kahyun chhe ke — vyavahāranayanā kathanathī, munio dine dine bhojan
karīne pachhī yogya kāḷ paryant anna, pān, khādya ane lehyanī ruchi chhoḍe chhe; ā
vyavahār-pratyākhyānanun svarūp chhe. nishchayanayathī, prashasta-aprashasta samasta vachanarachanānā
*prapañchanā parihār vaḍe shuddhagnānabhāvanānī sevānā prasād dvārā je navān shubhāshubh
dravyakarmono tem ja bhāvakarmono samvar thavo te pratyākhyān chhe. je sadā antarmukh
pariṇamanathī param kaḷānā ādhārarūp ati-apūrva ātmāne dhyāve chhe, tene nitya
pratyākhyān chhe.
evī rīte (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt) shrī samayasāramān (34mī gāthā
dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[gāthārthaḥ — ] ‘potānā sivāy sarva padārtho par chhe’ em jāṇīne
pratyākhyān kare chhe — tyāge chhe, tethī pratyākhyān gnān ja chhe (arthāt potānā gnānamān
tyāgarūp avasthā te ja pratyākhyān chhe) em niyamathī jāṇavun.’’
*
prapañch = vistār. (anek prakāranī samasta vachanarachanāne chhoḍīne shuddha gnānane bhāvavāthī — te
bhāvanānā sevananī kr̥upāthī — bhāvakarmono ane dravyakarmono samvar thāy chhe.)

Page 180 of 380
PDF/HTML Page 209 of 409
single page version

180 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
तथा समयसारव्याख्यायां च —
(आर्या)
‘‘प्रत्याख्याय भविष्यत्कर्म समस्तं निरस्तसंमोहः ।
आत्मनि चैतन्यात्मनि निष्कर्मणि नित्यमात्मना वर्ते ।।’’
तथा हि —
(मंदाक्रांता)
सम्यग्द्रष्टिस्त्यजति सकलं कर्मनोकर्मजातं
प्रत्याख्यानं भवति नियतं तस्य संज्ञानमूर्तेः ।
सच्चारित्राण्यघकुलहराण्यस्य तानि स्युरुच्चैः
तं वंदेहं भवपरिभवक्लेशनाशाय नित्यम् ।।१२७।।
केवलणाणसहावो केवलदंसणसहावसुहमइओ ।
केवलसत्तिसहावो सो हं इदि चिंतए णाणी ।।9६।।
evī rīte samayasāranī (amr̥utachandrāchāryadevakr̥ut ātmakhyāti nāmanī) ṭīkāmān paṇ
(228mā shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[shlokārthaḥ — ] (pratyākhyān karanār gnānī kahe chhe ke — ) bhaviṣhyanā samasta
karmane pachakhīne ( – tyāgīne), jeno moh naṣhṭa thayo chhe evo hun niṣhkarma (arthāt sarva karmothī
rahit) chaitanyasvarūp ātmāmān ātmāthī ja ( – potāthī ja) nirantar vartun chhun.’’
vaḷī (ā 95mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shrī padmaprabh-
maladhāridev shlok kahe chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] je samyagdraṣhṭi samasta karma-nokarmanā samūhane chhoḍe chhe, te
samyaggnānanī mūrtine hammeshān pratyākhyān chhe ane tene pāpasamūhano nāsh karanārān evān sat-
chāritro atishayapaṇe chhe. bhav-bhavanā kleshano nāsh karavā māṭe tene hun nitya vandun chhun. 127.
kevaladarash, kevalavīraj, kaivalyagnānasvabhāvī chhe,
vaḷī saukhyamay chhe jeh te hun — em gnānī chintave. 96.

Page 181 of 380
PDF/HTML Page 210 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-pratyākhyān adhikār
[ 181
केवलज्ञानस्वभावः केवलदर्शनस्वभावः सुखमयः ।
केवलशक्ति स्वभावः सोहमिति चिंतयेत् ज्ञानी ।।9६।।
अनन्तचतुष्टयात्मकनिजात्मध्यानोपदेशोपन्यासोयम् ।
समस्तबाह्यप्रपंचवासनाविनिर्मुक्त स्य निरवशेषेणान्तर्मुखस्य परमतत्त्वज्ञानिनो जीवस्य
शिक्षा प्रोक्ता । कथंकारम् ? साद्यनिधनामूर्तातीन्द्रियस्वभावशुद्धसद्भूतव्यवहारेण, शुद्ध-
स्पर्शरसगंधवर्णानामाधारभूतशुद्धपुद्गलपरमाणुवत्केवलज्ञानकेवलदर्शनकेवलसुखकेवलशक्ति -
युक्त परमात्मा यः सोहमिति भावना कर्तव्या ज्ञानिनेति; निश्चयेन सहजज्ञानस्वरूपोहम्,
सहजदर्शनस्वरूपोहम्, सहजचारित्रस्वरूपोहम्, सहजच्छिक्ति स्वरूपोहम्, इति भावना कर्तव्या
चेति —
तथा चोक्त मेकत्वसप्ततौ —
anvayārthaḥ — [केवलज्ञानस्वभावः] kevaḷagnānasvabhāvī, [केवलदर्शनस्वभावः] kevaḷ-
darshanasvabhāvī, [सुखमयः] sukhamay ane [केवलशक्ति स्वभावः] kevaḷashaktisvabhāvī [सः
अहम्] te hun chhun — [इति] em [ज्ञानी] gnānī [चिंतयेत्] chintave chhe.
ṭīkāḥ — ā, anantachatuṣhṭayātmak nij ātmānā dhyānanā upadeshanun kathan
chhe.
samasta bāhya prapañchanī vāsanāthī vimukta, niravasheṣhapaṇe antarmukh paramatattvagnānī
jīvane shikhāmaṇ devāmān āvī chhe. kayā prakāre? ā prakāreḥ — sādi-anant amūrta
atīndriyasvabhāvavāḷā shuddhasadbhūtavyavahārathī, shuddha sparsha-ras-gandh-varṇanā ādhārabhūt shuddha
pudgal-paramāṇunī māphak, je kevaḷagnān, kevaḷadarshan, kevaḷasukh ane kevaḷashaktiyukta
paramātmā te hun chhun em gnānīe bhāvanā karavī; ane nishchayathī, hun sahajagnānasvarūp
chhun, hun sahajadarshanasvarūp chhun, hun sahajachāritrasvarūp chhun ane hun sahajachitshaktisvarūp chhun
em bhāvanā karavī.
evī rīte ekatvasaptatimān ( – shrī padmanandī-āchāryavarakr̥ut padmanandipañchavinshatinā
ekatvasaptati nāmanā adhikāramān 20mā shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —

Page 182 of 380
PDF/HTML Page 211 of 409
single page version

182 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(अनुष्टुभ्)
‘‘केवलज्ञानद्रक्सौख्यस्वभावं तत्परं महः ।
तत्र ज्ञाते न किं ज्ञातं द्रष्टे द्रष्टं श्रुते श्रुतम् ।।’’
तथा हि —
(मालिनी)
जयति स परमात्मा केवलज्ञानमूर्तिः
सकलविमलद्रष्टिः शाश्वतानंदरूपः ।
सहजपरमचिच्छक्त्यात्मकः शाश्वतोयं
निखिलमुनिजनानां चित्तपंकेजहंसः ।।१२८।।
णियभावं णवि मुच्चइ परभावं णेव गेण्हए केइं ।
जाणदि पस्सदि सव्वं सो हं इदि चिंतए णाणी ।।9७।।
निजभावं नापि मुंचति परभावं नैव गृह्णाति कमपि ।
जानाति पश्यति सर्वं सोहमिति चिंतयेद् ज्ञानी ।।9७।।
‘‘[shlokārthaḥ — ] te param tej kevaḷagnān, kevaḷadarshan ane kevaḷasaukhyasvabhāvī chhe.
te jāṇatān shun na jāṇyun? te dekhatān shun na dekhyun? tenun shravaṇ karatān shun na shravaṇ karyun?’’
vaḷī (ā 96mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shrī padmaprabh-
maladhāridev shlok kahe chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] samasta munijanonā hr̥udayakamaḷano hans evo je ā shāshvat,
kevaḷagnānanī mūrtirūp, sakaḷavimaḷ draṣhṭimay ( – sarvathā nirmaḷ darshanamay), shāshvat ānandarūp,
sahaj param chaitanyashaktimay paramātmā te jayavant chhe. 128.
nijabhāvane chhoḍe nahīn, parabhāv kāī paṇ nav grahe,
jāṇe-jue je sarva, te hun — em gnānī chintave. 97.
anvayārthaḥ — [निजभावं] je nijabhāvane [न अपि मुंचति] chhoḍato nathī, [कम्
अपि परभावं] kāī paṇ parabhāvane [न एव गृह्णाति] grahato nathī, [सर्वं] sarvane [जानाति

Page 183 of 380
PDF/HTML Page 212 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-pratyākhyān adhikār
[ 183
अत्र परमभावनाभिमुखस्य ज्ञानिनः शिक्षणमुक्त म् ।
यस्तु कारणपरमात्मा सकलदुरितवीरवैरिसेनाविजयवैजयन्तीलुंटाकं त्रिकाल-
निरावरणनिरंजननिजपरमभावं क्वचिदपि नापि मुंचति, पंचविधसंसारप्रवृद्धिकारणं
विभावपुद्गलद्रव्यसंयोगसंजातं रागादिपरभावं नैव गृह्णाति, निश्चयेन निजनिरावरणपरम-
बोधेन निरंजनसहजज्ञानसहजद्रष्टिसहजशीलादिस्वभावधर्माणामाधाराधेयविकल्पनिर्मुक्त मपि
सदामुक्तं सहजमुक्ति भामिनीसंभोगसंभवपरतानिलयं कारणपरमात्मानं जानाति, तथाविध-
सहजावलोकेन पश्यति च, स च कारणसमयसारोहमिति भावना सदा कर्तव्या
सम्यग्ज्ञानिभिरिति ।
तथा चोक्तं श्रीपूज्यपादस्वामिभिः —
पश्यति] jāṇe-dekhe chhe, [सः अहम्] te hun chhun — [इति] em [ज्ञानी] gnānī [चिंतयेत्]
chintave chhe.
ṭīkāḥ — ahīn, param bhāvanānī sammukh evā gnānīne shikhāmaṇ dīdhī chhe.
je kāraṇaparamātmā (1) samasta pāparūpī bahādur shatrusenānī vijay-dhajāne
lūṇṭanārā, trikāḷ-nirāvaraṇ, nirañjan, nij paramabhāvane kyārey chhoḍato nathī; (2)
pañchavidh ( – pāñch parāvartanarūp) sansāranī vr̥uddhinā kāraṇabhūt, 1vibhāvapudgaladravyanā
sanyogathī janit rāgādiparabhāvane grahato nathī; ane (3) nirañjan sahajagnān-
sahajadraṣhṭi-sahajachāritrādi svabhāvadharmonā ādhār-ādhey sambandhī vikalpo rahit, sadā
mukta tathā sahaj muktirūpī strīnā sambhogathī utpanna thatā saukhyanā sthānabhūt — evā
2kāraṇaparamātmāne nishchayathī nij nirāvaraṇ paramagnān vaḍe jāṇe chhe ane te prakāranā
sahaj avalokan vaḍe ( – sahaj nij nirāvaraṇ paramadarshan vaḍe) dekhe chhe; te
kāraṇasamayasār hun chhun — em samyaggnānīoe sadā bhāvanā karavī.
evī rīte shrī pūjyapādasvāmīe (samādhitantramān 20mā shlok dvārā) kahyun chhe
keḥ —
1. rāgādiparabhāvanī utpattimān pudgalakarma nimitta bane chhe.
2. kāraṇaparamātmā ‘pote ādhār chhe ane svabhāvadharmo ādhey chhe’ evā vikalpo vināno chhe, sadā
mukta chhe ane muktisukhanun raheṭhāṇ chhe.

Page 184 of 380
PDF/HTML Page 213 of 409
single page version

184 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(अनुष्टुभ्)
‘‘यदग्राह्यं न गृह्णाति गृहीतं नापि मुंचति ।
जानाति सर्वथा सर्वं तत्स्वसंवेद्यमस्म्यहम् ।।’’
तथा हि —
(वसंततिलका)
आत्मानमात्मनि निजात्मगुणाढयमात्मा
जानाति पश्यति च पंचमभावमेकम् ।
तत्याज नैव सहजं परभावमन्यं
गृह्णाति नैव खलु पौद्गलिकं विकारम् ।।१२9।।
(शार्दूलविक्रीडित)
मत्स्वान्तं मयि लग्नमेतदनिशं चिन्मात्रचिंतामणा-
वन्यद्रव्यकृताग्रहोद्भवमिमं मुक्त्वाधुना विग्रहम् ।
तच्चित्रं न विशुद्धपूर्णसहजज्ञानात्मने शर्मणे
देवानाममृताशनोद्भवरुचिं ज्ञात्वा किमन्याशने ।।१३०।।
‘‘[shlokārthaḥ — ] je agrāhyane ( – nahi grahavāyogyane) grahatun nathī tem ja gr̥uhītane
( – grahelāne, shāshvat svabhāvane) chhoḍatun nathī, sarvane sarva prakāre jāṇe chhe, te svasamvedya (tattva)
hun chhun.’’
vaḷī (ā 97mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj chār shlok kahe
chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] ātmā ātmāmān nij ātmik guṇothī samr̥uddha ātmāne — ek
pañchamabhāvane — jāṇe chhe ane dekhe chhe; te sahaj ek pañchamabhāvane eṇe chhoḍyo nathī ja
ane anya evā parabhāvane — ke je kharekhar paudgalik vikār chhe tene — e grahato nathī
ja. 129.
[shlokārthaḥ — ] anya dravyano 1āgrah karavāthī utpanna thatā ā 2vigrahane have
chhoḍīne, vishuddha-pūrṇa-sahajagnānātmak saukhyanī prāpti arthe, mārun ā nij antar
1āgrah = pakaḍ; lāgyā rahevun te; grahaṇ.
2vigrah = (1) rāgadveṣhādi kalah; (2) sharīr.

Page 185 of 380
PDF/HTML Page 214 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-pratyākhyān adhikār
[ 185
(शार्दूलविक्रीडित)
निर्द्वन्द्वं निरुपद्रवं निरुपमं नित्यं निजात्मोद्भवं
नान्यद्रव्यविभावनोद्भवमिदं शर्मामृतं निर्मलम् ।
पीत्वा यः सुकृतात्मकः सुकृतमप्येतद्विहायाधुना
प्राप्नोति स्फु टमद्वितीयमतुलं चिन्मात्रचिंतामणिम् ।।१३१।।
(आर्या)
को नाम वक्ति विद्वान् मम च परद्रव्यमेतदेव स्यात् ।
निजमहिमानं जानन् गुरुचरणसमर्च्चनासमुद्भूतम् ।।१३२।।
पयडिट्ठिदिअणुभागप्पदेसबंधेहिं वज्जिदो अप्पा ।
सो हं इदि चिंतिज्जो तत्थेव य कुणदि थिरभावं ।।9८।।
mārāmān — chaitanyamātra-chintāmaṇimān — nirantar lāgyun chhe temān āshcharya nathī, kāraṇ ke
amr̥utabhojanajanit svādane jāṇīne devone anya bhojanathī shun prayojan chhe? (jem
amr̥utabhojananā svādane jāṇīne devonun dil anya bhojanamān lāgatun nathī, tem gnānātmak
saukhyane jāṇīne amārun dil te saukhyanā nidhān chaitanyamātra-chintāmaṇi sivāy bīje
kyāy lāgatun nathī.) 130.
[shlokārthaḥ — ] dvandva rahit, upadrav rahit, upamā rahit, nitya, nij ātmāthī
utpanna thatā, anya dravyanī vibhāvanāthī ( – anya dravyo sambandhī vikalpo karavāthī) nahi
utpanna thatā — evā ā nirmaḷ sukhāmr̥utane pīne ( – e sukhāmr̥utanā svād pāse sukr̥ut paṇ
duḥkharūp lāgavāthī), je jīv 1sukr̥utātmak chhe te have e sukr̥utane paṇ chhoḍīne advitīy atul
chaitanyamātra-chintāmaṇine sphuṭapaṇe ( – pragaṭapaṇe) prāpta kare chhe. 131.
[shlokārthaḥ — ] gurucharaṇonā 2samarchanathī utpanna thayelā nij mahimāne jāṇato
koṇ vidvān ‘ā paradravya mārun chhe’ em kahe? 132.
prakr̥iti-sthiti-paradesh-anubhāgabandh virahit jīv je
chhun te ja hun – tyam bhāvato, temān ja te sthiratā kare. 98.
1sukr̥utātmak = sukr̥utavāḷo; shubhakr̥utyavāḷo; puṇyakarmavāḷo; shubh bhāvavāḷo.
2samarchan = samyak archan; samyak pūjan; samyak bhakti.

Page 186 of 380
PDF/HTML Page 215 of 409
single page version

186 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
प्रकृतिस्थित्यनुभागप्रदेशबंधैर्विवर्जित आत्मा ।
सोहमिति चिंतयन् तत्रैव च करोति स्थिरभावम् ।।9८।।
अत्र बन्धनिर्मुक्त मात्मानं भावयेदिति भव्यस्य शिक्षणमुक्त म् ।
शुभाशुभमनोवाक्कायकर्मभिः प्रकृतिप्रदेशबंधौ स्याताम्; चतुर्भिः कषायैः
स्थित्यनुभागबन्धौ स्तः; एभिश्चतुर्भिर्बन्धैर्निर्मुक्त : सदानिरुपाधिस्वरूपो ह्यात्मा सोहमिति
सम्यग्ज्ञानिना निरन्तरं भावना कर्तव्येति ।
(मंदाक्रांता)
प्रेक्षावद्भिः सहजपरमानंदचिद्रूपमेकं
संग्राह्यं तैर्निरुपममिदं मुक्ति साम्राज्यमूलम् ।
तस्मादुच्चैस्त्वमपि च सखे मद्वचःसारमस्मिन्
श्रुत्वा शीघ्रं कुरु तव मतिं चिच्चमत्कारमात्रे ।।१३३।।
anvayārthaḥ — [प्रकृतिस्थित्यनुभागप्रदेशबंधैः विवर्जितः] prakr̥itibandh, sthitibandh, anu-
bhāgabandh ane pradeshabandh rahit [आत्मा] je ātmā [सः अहम्] te hun chhun — [इति]
em [चिंतयन्] chintavato thako, (gnānī) [तत्र एव च] temān ja [स्थिरभावं करोति]
sthirabhāv kare chhe.
ṭīkāḥ — ahīn ( – ā gāthāmān), bandharahit ātmāne bhāvavo — em bhavyane
shikhāmaṇ dīdhī chhe.
shubhāshubh manavachanakāyasambandhī karmothī prakr̥itibandh ane pradeshabandh thāy chhe; chār
kaṣhāyothī sthitibandh ane anubhāgabandh thāy chhe; ā chār bandho rahit sadā
nirupādhisvarūp je ātmā te hun chhun — em samyaggnānīe nirantar bhāvanā karavī.
[have ā 98mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] je muktisāmrājyanun mūḷ chhe evā ā nirupam, sahaj-
paramānandavāḷā chidrūpane ( – chaitanyanā svarūpane) ekane ḍāhyā puruṣhoe samyak prakāre grahavun
yogya chhe; tethī, he mitra! tun paṇ mārā upadeshanā sārane sāmbhaḷīne, turat ja ugrapaṇe
ā chaitanyachamatkāramātra pratye tārun valaṇ kar. 133.

Page 187 of 380
PDF/HTML Page 216 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-pratyākhyān adhikār
[ 187
ममत्तिं परिवज्जामि णिम्ममत्तिमुवट्ठिदो ।
आलंबणं च मे आदा अवसेसं च वोसरे ।।9 9।।
ममत्वं परिवर्जयामि निर्ममत्वमुपस्थितः ।
आलम्बनं च मे आत्मा अवशेषं च विसृजामि ।।9 9।।
अत्र सकलविभावसंन्यासविधिः प्रोक्त : ।
कमनीयकामिनीकांचनप्रभृतिसमस्तपरद्रव्यगुणपर्यायेषु ममकारं संत्यजामि । परमो-
पेक्षालक्षणलक्षिते निर्ममकारात्मनि आत्मनि स्थित्वा ह्यात्मानमवलम्ब्य च संसृति-
पुरंध्रिकासंभोगसंभवसुखदुःखाद्यनेकविभावपरिणतिं परिहरामि ।
तथा चोक्तं श्रीमदमृतचंद्रसूरिभिः —
parivarjun chhun hun mamatva, nirmam bhāvamān sthit hun rahun;
avalambun chhun muj ātmane, avasheṣh sarva hun pariharun. 99.
anvayārthaḥ — [ममत्वं] hun mamatvane [परिवर्जयामि] parivarjun chhun ane [निर्ममत्वम्]
nirmamatvamān [उपस्थितः] sthit rahun chhun; [आत्मा] ātmā [मे] mārun [आलम्बनं च] ālamban
chhe [अवशेषं च] ane bākīnun [विसृजामि] hun tajun chhun.
ṭīkāḥ — ahīn sakaḷ vibhāvanā sanyāsanī ( – tyāganī) vidhi kahī chhe.
sundar kāminī, 1kāñchan vagere samasta paradravya-guṇ-paryāyo pratye mamakārane hun tajun
chhun. paramopekṣhālakṣhaṇathī lakṣhit 2nirmamakārātmak ātmāmān sthit rahīne ane ātmāne
avalambīne, 3sansr̥utirūpī strīnā sambhogathī utpanna sukhaduḥkhādi anek vibhāvarūp pariṇatine
hun pariharun chhun.
evī rīte (āchāryadev) shrīmad amr̥utachandrasūrie (shrī samayasāranī ātmakhyāti
nāmanī ṭīkāmān 104mā shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —
1. kāñchan = suvarṇa; dhan.
2. nirmamakārātmak = nirmamatvamay; nirmamatvasvarūp. (nirmamatvanun lakṣhaṇ param upekṣhā chhe.)
3. sansr̥uti = sansār.

Page 188 of 380
PDF/HTML Page 217 of 409
single page version

188 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(शिखरिणी)
‘‘निषिद्धे सर्वस्मिन् सुकृतदुरिते कर्मणि किल
प्रवृत्ते नैष्कर्म्ये न खलु मुनयः संत्यशरणाः ।
तदा ज्ञाने ज्ञानं प्रतिचरितमेषां हि शरणं
स्वयं विंदंत्येते परमममृतं तत्र निरताः ।।’’
तथा हि —
(मालिनी)
अथ नियतमनोवाक्कायकृत्स्नेन्द्रियेच्छो
भववनधिसमुत्थं मोहयादःसमूहम् ।
कनकयुवतिवांच्छामप्यहं सर्वशक्त्या
प्रबलतरविशुद्धध्यानमय्या त्यजामि ।।१३४।।
आदा खु मज्झ णाणे आदा मे दंसणे चरित्ते य ।
आदा पच्चक्खाणे आदा मे संवरे जोगे ।।१००।।
‘‘[shlokārthaḥ — ] shubh ācharaṇarūp karma ane ashubh ācharaṇarūp karma — evā
samasta karmano niṣhedh karavāmān āvatān ane e rīte niṣhkarma avasthā pravartatān, munio kāī
asharaṇ nathī; (kāraṇ ke) jyāre niṣhkarma avasthā (nivr̥utti-avasthā) pravarte chhe tyāre gnānamān
ācharaṇ karatun — ramaṇ karatun — pariṇamatun gnān ja te munione sharaṇ chhe; teo te gnānamān
līn thayā thakā param amr̥utane pote anubhave chhe — āsvāde chhe.’’
vaḷī (ā 99mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] man-vachan-kāyā sambandhī ane samasta indriyo sambandhī ichchhānun jeṇe
*niyantraṇ karyun chhe evo hun have bhavasāgaramān utpanna thatā moharūpī jaḷachar prāṇīonā samūhane
tem ja kanak ane yuvatīnī vāñchhāne atiprabaḷ-vishuddhadhyānamayī sarva shaktithī tajun chhun. 134.
muj gnānamān ātmā khare, darshan-charitamān ātamā,
pachakhāṇamān ātmā ja, samvar-yogamān paṇ ātamā. 100.
* niyantraṇ karavun = sanyaman karavun; kābū meḷavavo.

Page 189 of 380
PDF/HTML Page 218 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-pratyākhyān adhikār
[ 189
आत्मा खलु मम ज्ञाने आत्मा मे दर्शने चरित्रे च ।
आत्मा प्रत्याख्याने आत्मा मे संवरे योगे ।।१००।।
अत्र सर्वत्रात्मोपादेय इत्युक्त : ।
अनाद्यनिधनामूर्तातीन्द्रियस्वभावशुद्धसहजसौख्यात्मा ह्यात्मा । स खलु सहज-
शुद्धज्ञानचेतनापरिणतस्य मम सम्यग्ज्ञाने च, स च प्रांचितपरमपंचमगतिप्राप्तिहेतुभूतपंचम-
भावभावनापरिणतस्य मम सहजसम्यग्दर्शनविषये च, साक्षान्निर्वाणप्राप्त्युपायस्वस्वरूपा-
विचलस्थितिरूपसहजपरमचारित्रपरिणतेर्मम सहजचारित्रेऽपि स परमात्मा सदा संनिहितश्च, स
चात्मा सदासन्नस्थः शुभाशुभपुण्यपापसुखदुःखानां षण्णां सकलसंन्यासात्मकनिश्चयप्रत्याख्याने
च मम भेदविज्ञानिनः परद्रव्यपराङ्मुखस्य पंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहस्य, मम
सहजवैराग्यप्रासादशिखरशिखामणेः स्वरूपगुप्तस्य पापाटवीपावकस्य शुभाशुभसंवरयोश्च,
anvayārthaḥ — [खलु] kharekhar [मम ज्ञाने] mārā gnānamān [आत्मा] ātmā chhe, [मे
दर्शने] mārā darshanamān [च] tathā [चरित्रे] chāritramān [आत्मा] ātmā chhe, [प्रत्याख्याने] mārā
pratyākhyānamān [आत्मा] ātmā chhe, [मे संवरे योगे] mārā samvaramān tathā yogamān
( – shuddhopayogamān) [आत्मा] ātmā chhe.
ṭīkāḥ — ahīn ( – ā gāthāmān), sarvatra ātmā upādey ( – grahaṇ karavāyogya) chhe
em kahyun chhe.
ātmā kharekhar anādi-anant, amūrta, atīndriyasvabhāvavāḷo, shuddha, sahajasaukhyātmak
chhe. sahaj shuddha gnānachetanārūpe pariṇamelo je hun tenā (arthāt mārā) samyaggnānamān kharekhar
te (ātmā) chhe; pūjit param pañchamagatinī prāptinā hetubhūt pañchamabhāvanī bhāvanārūpe
pariṇamelo je hun tenā sahaj samyagdarshanaviṣhaye (arthāt mārā sahaj samyagdarshanamān) te
(ātmā) chhe; sākṣhāt nirvāṇaprāptinā upāyabhūt, nij svarūpamān avichaḷ sthitirūp sahaj-
paramachāritrapariṇativāḷo je hun tenā (arthāt mārā) sahaj chāritramān paṇ te paramātmā
sadā sannihit (-nikaṭ) chhe; bhedavignānī, paradravyathī parāṅmukh ane pañchendriyanā phelāv rahit
dehamātraparigrahavāḷo je hun tenā nishchayapratyākhyānamān — ke je (nishchayapratyākhyān) shubh,
ashubh, puṇya, pāp, sukh ane duḥkh e chhanā sakaḷasannyāsasvarūp chhe (arthāt e chha
vastuonā sampūrṇa tyāgasvarūp chhe) temān — te ātmā sadā āsanna (-nikaṭ) rahelo chhe;
sahaj vairāgyarūpī mahelanā shikharano shikhāmaṇi, svarūpagupta ane pāparūpī aṭavīne bāḷavā

Page 190 of 380
PDF/HTML Page 219 of 409
single page version

190 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
अशुभोपयोगपराङ्मुखस्य शुभोपयोगेऽप्युदासीनपरस्य साक्षाच्छुद्धोपयोगाभिमुखस्य मम
परमागममकरंदनिष्यन्दिमुखपद्मप्रभस्य शुद्धोपयोगेऽपि च स परमात्मा सनातनस्वभाव-
त्वात्तिष्ठति ।
तथा चोक्त मेकत्वसप्ततौ —
(अनुष्टुभ्)
‘‘तदेकं परमं ज्ञानं तदेकं शुचि दर्शनम् ।
चारित्रं च तदेकं स्यात् तदेकं निर्मलं तपः ।।
(अनुष्टुभ्)
नमस्यं च तदेवैकं तदेवैकं च मंगलम् ।
उत्तमं च तदेवैकं तदेव शरणं सताम् ।।
(अनुष्टुभ्)
आचारश्च तदेवैकं तदेवावश्यकक्रिया ।
स्वाध्यायस्तु तदेवैकमप्रमत्तस्य योगिनः ।।’’
māṭe pāvak samān je hun tenā shubhāshubhasamvaramān (te paramātmā chhe), tathā ashubhopayogathī
parāṅmukh, shubhopayog pratye paṇ udāsīnatāvāḷo ane sākṣhāt shuddhopayoganī sammukh je
hun — paramāgamarūpī puṣhparas jenā mukhamānthī jhare chhe evo padmaprabh — tenā shuddhopayogamān paṇ
te paramātmā rahelo chhe kāraṇ ke te (paramātmā) sanātan svabhāvavāḷo chhe.
evī rīte ekatvasaptatimān ( – shrī padmanandī-āchāryavarakr̥ut padmanandipañchavinshatikānā
ekatvasaptati nāmanā adhikāramān 39, 40 ne 41mā shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[shlokārthaḥ — ] te ja ek ( – te chaitanyajyoti ja ek) param gnān chhe, te ja
ek pavitra darshan chhe, te ja ek chāritra chhe ane te ja ek nirmaḷ tap chhe.
[shlokārthaḥ — ] satpuruṣhone te ja ek namaskārayogya chhe, te ja ek maṅgaḷ chhe,
te ja ek uttam chhe ane te ja ek sharaṇ chhe.
[shlokārthaḥ — ] apramatta yogīne te ja ek āchār chhe, te ja ek āvashyak kriyā
chhe ane te ja ek svādhyāy chhe.’’

Page 191 of 380
PDF/HTML Page 220 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-pratyākhyān adhikār
[ 191
तथा हि —
(मालिनी)
मम सहजसुद्रष्टौ शुद्धबोधे चरित्रे ।
सुकृतदुरितकर्मद्वन्दसंन्यासकाले ।
भवति स परमात्मा संवरे शुद्धयोगे
न च न च भुवि कोऽप्यन्योस्ति मुक्त्यै पदार्थः ।।१३५।।
(पृथ्वी)
क्वचिल्लसति निर्मलं क्वचन निर्मलानिर्मलं
क्वचित्पुनरनिर्मलं गहनमेवमज्ञस्य यत् ।
तदेव निजबोधदीपनिहताघभूछायकं
सतां हृदयपद्मसद्मनि च संस्थितं निश्चलम् ।।१३६।।
एगो य मरदि जीवो एगो य जीवदि सयं ।
एगस्स जादि मरणं एगो सिज्झदि णीरओ ।।१०१।।
vaḷī (ā 100mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj be shlok kahe
chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] mārā sahaj samyagdarshanamān, shuddha gnānamān, chāritramān, sukr̥ut ane
duṣhkr̥utarūpī karmadvandvanā sannyāsakāḷamān (arthāt pratyākhyānamān), samvaramān ane shuddha yogamān
( – shuddhopayogamān) te paramātmā ja chhe (arthāt samyagdarshanādi badhāyano āshray – avalamban
shuddhātmā ja chhe); muktinī prāpti māṭe jagatamān bījo koī paṇ padārtha nathī, nathī. 135.
[shlokārthaḥ — ] je kyārek nirmaḷ dekhāy chhe, kyārek nirmaḷ tem ja anirmaḷ dekhāy
chhe, vaḷī kyārek anirmaḷ dekhāy chhe ane tethī agnānīne māṭe je gahan chhe, te ja — ke
jeṇe nijagnānarūpī dīpak vaḍe pāpatimirane naṣhṭa karyun chhe te (ātmatattva) ja — satpuruṣhonā
hr̥udayakamaḷarūpī gharamān nishchaḷapaṇe sansthit chhe. 136.
jīv ekalo ja mare, svayam jīv ekalo janme are!
jīv ekanun nīpaje maraṇ, jīv ekalo siddhi lahe. 101.