Niyamsar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Shlok: 156-183 ; Gatha: 110-116 ; Shuddhanischay-Prayashchitt Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 13 of 21

 

Page 212 of 380
PDF/HTML Page 241 of 409
single page version

212 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
एवमनेन पद्येन व्यवहारालोचनाप्रपंचमुपहसति किल परमजिनयोगीश्वरः ।
(पृथ्वी)
जयत्यनघचिन्मयं सहजतत्त्वमुच्चैरिदं
विमुक्त सकलेन्द्रियप्रकरजातकोलाहलम् ।
नयानयनिकायदूरमपि योगिनां गोचरं
सदा शिवमयं परं परमदूरमज्ञानिनाम् ।।१५६।।
(मंदाक्रांता)
शुद्धात्मानं निजसुखसुधावार्धिमज्जन्तमेनं
बुद्ध्वा भव्यः परमगुरुतः शाश्वतं शं प्रयाति ।
तस्मादुच्चैरहमपि सदा भावयाम्यत्यपूर्वं
भेदाभावे किमपि सहजं सिद्धिभूसौख्यशुद्धम् ।।१५७।।
purāṇ ( – sanātan) chhe evo ātmā paramasanyamīonā chittakamaḷamān spaṣhṭa chhe. te ātmā
sansārī jīvonā vachan-manomārgathī atikrānt ( – vachan ane mananā mārgathī agochar) chhe.
ā nikaṭ paramapuruṣhamān vidhi sho ane niṣhedh sho? 155.
ām ā padya vaḍe param jinayogīshvare kharekhar vyavahār-ālochanānā prapañchano
1upahās karyo chhe.
[shlokārthaḥ — ] je sakaḷ indriyonā samūhathī utpanna thatā kolāhalathī vimukta chhe,
je nay ane anayanā samūhathī dūr hovā chhatān yogīone gochar chhe, je sadā shivamay chhe,
utkr̥uṣhṭa chhe ane je agnānīone param dūr chhe, evun ā 2anaghachaitanyamay sahajatattva atyant
jayavant chhe. 156.
[shlokārthaḥ — ] nij sukharūpī sudhānā sāgaramān ḍūbatā ā shuddhātmāne jāṇīne bhavya
jīv param guru dvārā shāshvat sukhane pāme chhe; tethī, bhedanā abhāvanī draṣhṭie je siddhithī
utpanna thatā saukhya vaḍe shuddha chhe evā koī (adbhut) sahaj tattvane hun paṇ sadā ati-
apūrva rīte atyant bhāvun chhun. 157.
1upahās = mashkarī; ṭhekaḍī; hānsī; tiraskār.
2anagh = nirdoṣh; maḷ rahit; shuddha.

Page 213 of 380
PDF/HTML Page 242 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]    param-ālochanā adhikār    [ 213    
(वसंततिलका)
निर्मुक्त संगनिकरं परमात्मतत्त्वं
निर्मोहरूपमनघं परभावमुक्त म् ।
संभावयाम्यहमिदं प्रणमामि नित्यं
निर्वाणयोषिदतनूद्भवसंमदाय ।।१५८।।
(वसंततिलका)
त्यक्त्वा विभावमखिलं निजभावभिन्नं
चिन्मात्रमेकममलं परिभावयामि ।
संसारसागरसमुत्तरणाय नित्यं
निर्मुक्ति मार्गमपि नौम्यविभेदमुक्त म् ।।१५9।।
कम्ममहीरुहमूलच्छेदसमत्थो सकीयपरिणामो ।
साहीणो समभावो आलुंछणमिदि समुद्दिट्ठं ।।११०।।
कर्ममहीरुहमूलछेदसमर्थः स्वकीयपरिणामः ।
स्वाधीनः समभावः आलुंछनमिति समुद्दिष्टम् ।।११०।।
परमभावस्वरूपाख्यानमेतत् ।
[shlokārthaḥ — ] sarva saṅgathī nirmukta, nirmoharūp, anagh ane parabhāvathī mukta
evā ā paramātmatattvane hun nirvāṇarūpī strīthī utpanna thatā anaṅg sukhane māṭe nitya
sambhāvun chhun ( – samyakpaṇe bhāvun chhun) ane praṇamun chhun. 158.
[shlokārthaḥ — ] nij bhāvathī bhinna evā sakaḷ vibhāvane chhoḍīne ek nirmaḷ
chinmātrane hun bhāvun chhun. sansārasāgarane tarī javā māṭe, abhed kahelā ( – jene jinendroe bhed
rahit kahyo chhe evā) muktinā mārgane paṇ hun nitya namun chhun. 159.
chhe karmatarumūlachhedanun sāmarthya je pariṇāmamān,
svādhīn te samabhāv-nijapariṇām āluñchhan kahyā. 110.
anvayārthaḥ — [कर्ममहीरुहमूलछेदसमर्थः] karmarūpī vr̥ukṣhanun mūḷ chhedavāmān samartha evo
je [समभावः] samabhāvarūp [स्वाधीनः] svādhīn [स्वकीयपरिणामः] nij pariṇām [आलुंछनम्
इति समुद्दिष्टम्] tene āluñchhan kahel chhe.
ṭīkāḥ — ā, paramabhāvanā svarūpanun kathan chhe.

Page 214 of 380
PDF/HTML Page 243 of 409
single page version

214 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
भव्यस्य पारिणामिकभावस्वभावेन परमस्वभावः । औदयिकादिचतुर्णां विभाव-
स्वभावानामगोचरः स पंचमभावः । अत एवोदयोदीरणक्षयक्षयोपशमविविधविकारविवर्जितः ।
अतः कारणादस्यैकस्य परमत्वम्, इतरेषां चतुर्णां विभावानामपरमत्वम् । निखिल-
कर्मविषवृक्षमूलनिर्मूलनसमर्थः त्रिकालनिरावरणनिजकारणपरमात्मस्वरूपश्रद्धानप्रतिपक्ष-
तीव्रमिथ्यात्वकर्मोदयबलेन कुद्रष्टेरयं परमभावः सदा निश्चयतो विद्यमानोऽप्यविद्यमान एव ।
नित्यनिगोदक्षेत्रज्ञानामपि शुद्धनिश्चयनयेन स परमभावः अभव्यत्वपारिणामिक
इत्यनेनाभिधानेन न संभवति । यथा मेरोरधोभागस्थितसुवर्णराशेरपि सुवर्णत्वं, अभव्यानामपि
तथा परमस्वभावत्वं; वस्तुनिष्ठं, न व्यवहारयोग्यम् । सुद्रशामत्यासन्नभव्यजीवानां
सफलीभूतोऽयं परमभावः सदा निरंजनत्वात्; यतः सकलकर्मविषमविषद्रुमपृथुमूल-
निर्मूलनसमर्थत्वात् निश्चयपरमालोचनाविकल्पसंभवालुंछनाभिधानम् अनेन परमपंचमभावेन
अत्यासन्नभव्यजीवस्य सिध्यतीति ।
bhavyane pāriṇāmikabhāvarūp svabhāv hovāne līdhe param svabhāv chhe. te pañcham bhāv
audayikādi chār vibhāvasvabhāvone agochar chhe. tethī ja te pañcham bhāv uday, udīraṇā, kṣhay,
kṣhayopasham evā vividh vikāro vināno chhe. ā kāraṇathī ā ekane paramapaṇun chhe, bākīnā
chār vibhāvone aparamapaṇun chhe. samasta karmarūpī viṣhavr̥ukṣhanā mūḷane ukheḍī nākhavāmān samartha
evo ā paramabhāv, trikāḷ-nirāvaraṇ nij kāraṇaparamātmānā svarūpanī shraddhāthī pratipakṣha
tīvra mithyātvakarmanā udayane līdhe kudraṣhṭine, sadā nishchayathī vidyamān hovā chhatān, avidyamān
ja chhe (kāraṇ ke mithyādraṣhṭine te paramabhāvanā vidyamānapaṇānī shraddhā nathī). nityanigodanā
jīvone paṇ shuddhanishchayanayathī te paramabhāv ‘abhavyatvapāriṇāmik’ evā nām sahit nathī
(parantu shuddhapaṇe ja chhe). jem merunā adhobhāgamān rahelā suvarṇarāshine paṇ suvarṇapaṇun chhe, tem
abhavyone paṇ paramasvabhāvapaṇun chhe; te vastuniṣhṭha chhe, vyavahārayogya nathī (arthāt jem merunī
nīchenā suvarṇarāshinun suvarṇapaṇun suvarṇarāshimān rahelun chhe paṇ te vaparāshamān – upayogamān āvatun
nathī, tem abhavyonun paramasvabhāvapaṇun ātmavastumān rahelun chhe paṇ te kāmamān āvatun nathī
kāraṇ ke abhavya jīvo paramasvabhāvano āshray karavāne ayogya chhe). sudraṣhṭione — ati
āsannabhavya jīvone — ā paramabhāv sadā nirañjanapaṇāne līdhe (arthāt sadā nirañjanapaṇe
pratibhāsyo hovāne līdhe) saphaḷ thayo chhe; jethī, ā param pañchamabhāv vaḍe ati-āsannabhavya
jīvane nishchay-param-ālochanānā bhedarūpe utpanna thatun ‘āluñchhan’ nām siddha thāy chhe, kāraṇ
ke te paramabhāv samasta karmarūpī viṣham-viṣhavr̥ukṣhanā vishāḷ mūḷane ukheḍī nākhavāmān samartha chhe.

Page 215 of 380
PDF/HTML Page 244 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-ālochanā adhikār
[ 215
(मंदाक्रांता)
एको भावः स जयति सदा पंचमः शुद्धशुद्धः
कर्मारातिस्फु टितसहजावस्थया संस्थितो यः ।
मूलं मुक्तेर्निखिलयमिनामात्मनिष्ठापराणां
एकाकारः स्वरसविसरापूर्णपुण्यः पुराणः ।।१६०।।
(मंदाक्रांता)
आसंसारादखिलजनतातीव्रमोहोदयात्सा
मत्ता नित्यं स्मरवशगता स्वात्मकार्यप्रमुग्धा ।
ज्ञानज्योतिर्धवलितककुभ्मंडलं शुद्धभावं
मोहाभावात्स्फु टितसहजावस्थमेषा प्रयाति ।।१६१।।
कम्मादो अप्पाणं भिण्णं भावेइ विमलगुणणिलयं ।
मज्झत्थभावणाए वियडीकरणं ति विण्णेयं ।।१११।।
[have ā 110mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj be shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] je karmanā dūrapaṇāne līdhe pragaṭ sahajāvasthāpūrvak rahelo chhe,
je ātmaniṣhṭhāparāyaṇ (ātmasthit) samasta munione muktinun mūḷ chhe, je ekākār
chhe (arthāt sadā ekarūp chhe), je nij rasanā phelāvathī bharapūr hovāne līdhe pavitra
chhe ane je purāṇ (sanātan) chhe, te shuddha-shuddha ek pañcham bhāv sadā jayavant
chhe. 160.
[shlokārthaḥ — ] anādi sansārathī samasta janatāne ( – janasamūhane) tīvra mohanā
udayane līdhe gnānajyoti sadā matta chhe, kāmane vash chhe ane nij ātmakāryamān mūḍh chhe.
mohanā abhāvathī ā gnānajyoti shuddhabhāvane pāme chhe — ke je shuddhabhāve dishāmaṇḍaḷane
dhavalit ( – ujjvaḷ) karyun chhe ane sahaj avasthāne pragaṭ karī chhe. 161.
avikr̥utikaraṇ tene kahyun je bhāvatān mādhyasthane
bhāve vimaḷaguṇadhām karmavibhakta ātamarāmane. 111.

Page 216 of 380
PDF/HTML Page 245 of 409
single page version

216 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
कर्मणः आत्मानं भिन्नं भावयति विमलगुणनिलयम् ।
मध्यस्थभावनायामविकृतिकरणमिति विज्ञेयम् ।।१११।।
इह हि शुद्धोपयोगिनो जीवस्य परिणतिविशेषः प्रोक्त : ।
यः पापाटवीपावको द्रव्यभावनोकर्मभ्यः सकाशाद् भिन्नमात्मानं सहजगुण-[निलयं
मध्यस्थभावनायां भावयति तस्याविकृतिकरण-] अभिधानपरमालोचनायाः स्वरूपमस्त्येवेति ।
(मंदाक्रांता)
आत्मा भिन्नो भवति सततं द्रव्यनोकर्मराशे-
रन्तःशुद्धः शमदमगुणाम्भोजिनीराजहंसः ।
मोहाभावादपरमखिलं नैव गृह्णाति सोऽयं
नित्यानंदाद्यनुपमगुणश्चिच्चमत्कारमूर्तिः ।।१६२।।
anvayārthaḥ — [मध्यस्थभावनायाम्] je madhyasthabhāvanāmān [कर्मणः भिन्नम्] karmathī
bhinna [आत्मानं] ātmāne — [विमलगुणनिलयं] ke je vimaḷ guṇonun raheṭhāṇ chhe tene —
[भावयति] bhāve chhe, [अविकृतिकरणम् इति विज्ञेयम्] te jīvane avikr̥utikaraṇ jāṇavun.
ṭīkāḥ — ahīn shuddhopayogī jīvanī pariṇativisheṣhanun (khās pariṇatinun) kathan
chhe.
pāparūpī aṭavīne bāḷavā māṭe agni samān evo je jīv dravyakarma,
bhāvakarma ane nokarmathī bhinna ātmāne — ke je sahaj guṇonun nidhān chhe tene —
madhyasthabhāvanāmān bhāve chhe, tene avikr̥utikaraṇ-nāmak param-ālochanānun svarūp varte
chhe ja.
[have ā 111mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj nav shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] ātmā nirantar dravyakarma ane nokarmanā samūhathī bhinna chhe,
antaraṅgamān shuddha chhe ane sham-damaguṇarūpī kamaḷono rājahans chhe (arthāt jem rājahans
kamaḷomān keli kare chhe tem ātmā shāntabhāv ane jitendriyatārūpī guṇomān rame chhe). sadā
ānandādi anupam guṇavāḷo ane chaitanyachamatkāranī mūrti evo te ātmā mohanā
abhāvane līdhe samasta parane ( – samasta paradravyabhāvone) grahato nathī ja. 162.

Page 217 of 380
PDF/HTML Page 246 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-ālochanā adhikār
[ 217
(मंदाक्रांता)
अक्षय्यान्तर्गुणमणिगणः शुद्धभावामृताम्भो-
राशौ नित्यं विशदविशदे क्षालितांहःकलंकः ।
शुद्धात्मा यः प्रहतकरणग्रामकोलाहलात्मा
ज्ञानज्योतिःप्रतिहततमोवृत्तिरुच्चैश्चकास्ति ।।१६३।।
(वसंततिलका)
संसारघोरसहजादिभिरेव रौद्रे-
र्दुःखादिभिः प्रतिदिनं परितप्यमाने ।
लोके शमामृतमयीमिह तां हिमानीं
यायादयं मुनिपतिः समताप्रसादात् ।।१६४।।
(वसंततिलका)
मुक्त : कदापि न हि याति विभावकायं
तद्धेतुभूतसुकृतासुकृतप्रणाशात् ।
तस्मादहं सुकृतदुष्कृतकर्मजालं
मुक्त्वा मुमुक्षुपथमेकमिह व्रजामि ।।१६५।।
[shlokārthaḥ — ] je akṣhay antaraṅg guṇamaṇiono samūh chhe, jeṇe sadā vishad-vishad
(atyant nirmaḷ) shuddhabhāvarūpī amr̥utanā samudramān pāpakalaṅkane dhoī nākhyān chhe ane jeṇe
indriyasamūhanā kolāhalane haṇī nākhyo chhe, te shuddha ātmā gnānajyoti vaḍe andhakāradashāno
nāsh karīne atyant prakāshe chhe. 163.
[shlokārthaḥ — ] sansāranān ghor, *sahaj ityādi raudra duḥkhādikathī pratidin paritapta
thatā ā lokamān ā munivar samatānā prasādathī shamāmr̥utamay je him-rāshi (baraphano ḍhagalo)
tene pāme chhe. 164.
[shlokārthaḥ — ] mukta jīv vibhāvasamūhane kadāpi pāmato nathī kāraṇ ke teṇe tenā
hetubhūt sukr̥ut ane duṣhkr̥utano nāsh karyo chhe. tethī have hun sukr̥ut ane duṣhkr̥utarūpī karmajāḷane
*sahaj = sāthe janmel arthāt svābhāvik. [nirantar vartatī ākuḷatārūpī duḥkh to sansāramān
svābhāvik ja chhe. arthāt sansār svabhāvathī ja duḥkhamay chhe. te uparānt tīvra ashātā vagereno
āshray karanārān ghor duḥkhothī paṇ sansār bharelo chhe.]

Page 218 of 380
PDF/HTML Page 247 of 409
single page version

218 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(अनुष्टुभ्)
प्रपद्येऽहं सदाशुद्धमात्मानं बोधविग्रहम् ।
भवमूर्तिमिमां त्यक्त्वा पुद्गलस्कन्धबन्धुराम् ।।१६६।।
(अनुष्टुभ्)
अनादिममसंसाररोगस्यागदमुत्तमम् ।
शुभाशुभविनिर्मुक्त शुद्धचैतन्यभावना ।।१६७।।
(मालिनी)
अथ विविधविकल्पं पंचसंसारमूलं
शुभमशुभसुकर्म प्रस्फु टं तद्विदित्वा ।
भवमरणविमुक्तं पंचमुक्ति प्रदं यं
तमहमभिनमामि प्रत्यहं भावयामि ।।१६८।।
(मालिनी)
अथ सुललितवाचां सत्यवाचामपीत्थं
न विषयमिदमात्मज्योतिराद्यन्तशून्यम् ।
तदपि गुरुवचोभिः प्राप्य यः शुद्धद्रष्टिः
स भवति परमश्रीकामिनीकामरूपः ।।१६9।।
chhoḍīne ek mumukṣhumārge jāun chhun (arthāt mumukṣhuo je mārge chālyā chhe te ja ek mārge
chālun chhun). 165.
[shlokārthaḥ — ] pudgalaskandho vaḍe je asthir chhe (arthāt pudgalaskandhonā āvavā-
javāthī je ekasarakhī rahetī nathī) evī ā bhavamūrtine ( – bhavanī mūrtirūp kāyāne) chhoḍīne
hun sadāshuddha evo je gnānasharīrī ātmā teno āshray karun chhun. 166.
[shlokārthaḥ — ] shubh ane ashubhathī rahit shuddhachaitanyanī bhāvanā mārā anādi
sansāraroganun uttam auṣhadh chhe. 167.
[shlokārthaḥ — ] pāñch prakāranā (dravya, kṣhetra, kāḷ, bhav ne bhāvanā parāvartanarūp)
sansāranun mūḷ vividh bhedavāḷun shubhāshubh karma chhe em spaṣhṭa jāṇīne, je janmamaraṇ rahit chhe
ane pāñch prakāranī mukti denār chhe tene ( – shuddhātmāne) hun namun chhun ane pratidin bhāvun chhun. 168.
[shlokārthaḥ — ] ā rīte ādi-ant rahit evī ā ātmajyoti sulalit

Page 219 of 380
PDF/HTML Page 248 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-ālochanā adhikār
[ 219
(मालिनी)
जयति सहजतेजःप्रास्तरागान्धकारो
मनसि मुनिवराणां गोचरः शुद्धशुद्धः ।
विषयसुखरतानां दुर्लभः सर्वदायं
परमसुखसमुद्रः शुद्धबोधोऽस्तनिद्रः ।।१७०।।
मदमाणमायलोहविवज्जियभावो दु भावसुद्धि त्ति ।
परिकहियं भव्वाणं लोयालोयप्पदरिसीहिं ।।११२।।
मदमानमायालोभविवर्जितभावस्तु भावशुद्धिरिति ।
परिकथितो भव्यानां लोकालोकप्रदर्शिभिः ।।११२।।
भावशुद्धयभिधानपरमालोचनास्वरूपप्रतिपादनद्वारेण शुद्धनिश्चयालोचनाधिकारोप-
संहारोपन्यासोऽयम् ।
(sumadhur) vāṇīno ke satya vāṇīno paṇ viṣhay nathī; topaṇ gurunān vachano vaḍe tene pāmīne
je shuddha draṣhṭivāḷo thāy chhe, te paramashrīrūpī kāminīno vallabh thāy chhe (arthāt
muktisundarīno pati thāy chhe). 169.
[shlokārthaḥ — ] jeṇe sahaj tejathī rāgarūpī andhakārano nāsh karyo chhe, je munivaronā
manamān vase chhe, je shuddha-shuddha chhe, je viṣhayasukhamān rat jīvone sarvadā durlabh chhe, je param
sukhano samudra chhe, je shuddha gnān chhe ane jeṇe nidrāno nāsh karyo chhe, te ā (shuddha ātmā)
jayavant chhe. 170.
traṇ lok tem alokanā draṣhṭā kahe chhe bhavyane
— madamānamāyālobhavarjit bhāv bhāvavishuddhi chhe. 112.
anvayārthaḥ — [मदमानमायालोभविवर्जितभावः तु] mad (madan), mān, māyā ane lobh
rahit bhāv te [भावशुद्धिः] bhāvashuddhi chhe [इति] em [भव्यानाम्] bhavyone
[लोकालोकप्रदर्शिभिः] lokālokanā draṣhṭāoe [परिकथितः] kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ā, bhāvashuddhināmak param-ālochanānā svarūpanā pratipādan dvārā shuddha-
nishchay-ālochanā adhikāranā upasanhāranun kathan chhe.

Page 220 of 380
PDF/HTML Page 249 of 409
single page version

220 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
तीव्रचारित्रमोहोदयबलेन पुंवेदाभिधाननोकषायविलासो मदः । अत्र मदशब्देन मदनः
कामपरिणाम इत्यर्थः । चतुरसंदर्भगर्भीकृतवैदर्भकवित्वेन आदेयनामकर्मोदये सति
सकलजनपूज्यतया, मातृपितृसम्बन्धकुलजातिविशुद्धया वा, शतसहस्रकोटिभटाभिधान-
प्रधानब्रह्मचर्यव्रतोपार्जितनिरुपमबलेन च, दानादिशुभकर्मोपार्जितसंपद्वृद्धिविलासेन, अथवा
बुद्धितपोवैकुर्वणौषधरसबलाक्षीणर्द्धिभिः सप्तभिर्वा, कमनीयकामिनीलोचनानन्देन
वपुर्लावण्यरसविसरेण वा आत्माहंकारो मानः । गुप्तपापतो माया । युक्त स्थले धनव्ययाभावो
लोभः; निश्चयेन निखिलपरिग्रहपरित्यागलक्षणनिरंजननिजपरमात्मतत्त्वपरिग्रहात् अन्यत्
परमाणुमात्रद्रव्यस्वीकारो लोभः । एभिश्चतुर्भिर्वा भावैः परिमुक्त : शुद्धभाव एव
भावशुद्धिरिति भव्यप्राणिनां लोकालोकप्रदर्शिभिः परमवीतरागसुखामृतपानपरितृप्तै-
र्भगवद्भिरर्हद्भिरभिहित इति ।
tīvra chāritramohanā udayane līdhe puruṣhaved nāmanā nokaṣhāyano vilās te mad
chhe. ahīn ‘mad’ shabdano ‘madan’ eṭale ke kāmapariṇām evo artha chhe. (1) chatur
vachanarachanāvāḷā *vaidarbhakavitvane līdhe, ādeyanāmakarmano uday hotān samasta jano vaḍe
pūjanīyapaṇāthī, (2) mātā-pitā sambandhī kuḷ-jātinī vishuddhithī, (3) pradhān
brahmacharyavrat vaḍe upārjit lakṣhakoṭi subhaṭ samān nirupam baḷathī, (4) dānādi shubh
karma vaḍe upārjit sampattinī vr̥uddhinā vilāsathī, (5) buddhi, tap, vikriyā, auṣhadh, ras,
baḷ ane akṣhīṇ — e sāt r̥̄iddhiothī, athavā (6) sundar kāminīonān lochanane
ānand pamāḍanārā sharīralāvaṇyarasanā vistārathī thato je ātma-ahaṅkār (ātmāno
ahaṅkārabhāv) te mān chhe. gupta pāpathī māyā hoy chhe. yogya sthaḷe dhanavyayano
abhāv te lobh chhe; nishchayathī samasta parigrahano parityāg jenun lakṣhaṇ (svarūp) chhe
evā nirañjan nij paramātmatattvanā parigrahathī anya paramāṇumātra dravyano svīkār te
lobh chhe. — ā chārey bhāvothī parimukta (rahit) shuddhabhāv te ja bhāvashuddhi chhe em
bhavya jīvone lokālokadarshī, paramavītarāg sukhāmr̥utanā pānathī paritr̥upta arhantabhagavantoe
kahyun chhe.
[have ā param-ālochanā adhikāranī chhellī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār
munirāj shrī padmaprabhamaladhāridev nav shlok kahe chheḥ]
*vaidarbhakavi = ek prakāranī sāhityaprasiddha sundar kāvyarachanāmān kushaḷ kavi

Page 221 of 380
PDF/HTML Page 250 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-ālochanā adhikār
[ 221
(मालिनी)
अथ जिनपतिमार्गालोचनाभेदजालं
परिहृतपरभावो भव्यलोकः समन्तात् ।
तदखिलमवलोक्य स्वस्वरूपं च बुद्ध्वा
स भवति परमश्रीकामिनीकामरूपः ।।१७१।।
(वसंततिलका)
आलोचना सततशुद्धनयात्मिका या
निर्मुक्ति मार्गफलदा यमिनामजस्रम् ।
शुद्धात्मतत्त्वनियताचरणानुरूपा
स्यात्संयतस्य मम सा किल कामधेनुः ।।१७२।।
(शालिनी)
शुद्धं तत्त्वं बुद्धलोकत्रयं यद्
बुद्ध्वा बुद्ध्वा निर्विकल्पं मुमुक्षुः ।
तत्सिद्धयर्थं शुद्धशीलं चरित्वा
सिद्धिं यायात् सिद्धिसीमन्तिनीशः ।।१७३।।
[shlokārthaḥ — ] je bhavya lok (bhavyajanasamūh) jinapatinā mārgamān kahel samasta
ālochanānī bhedajāḷane avalokīne tathā nij svarūpane jāṇīne sarva taraphathī parabhāvane
chhoḍe chhe, te paramashrīrūpī kāminīno vallabh thāy chhe (arthāt muktisundarīno pati thāy
chhe). 171.
[shlokārthaḥ — ] sanyamīone sadā mokṣhamārganun phaḷ denārī tathā shuddha ātmatattvamān
*niyat ācharaṇane anurūp evī je nirantar shuddhanayātmak ālochanā te mane sanyamīne
kharekhar kāmadhenurūp ho. 172.
[shlokārthaḥ — ] mumukṣhu jīv traṇ lokane jāṇanārā nirvikalpa shuddha tattvane barābar
jāṇīne tenī siddhine arthe shuddha shīlane (chāritrane) ācharīne, siddhirūpī strīno svāmī thāy
chhe — siddhine pāme chhe. 173.
*niyat = nishchit; draḍh; līn; parāyaṇ. [ācharaṇ shuddha ātmatattvane āshrit hoy chhe.]

Page 222 of 380
PDF/HTML Page 251 of 409
single page version

222 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(स्रग्धरा)
सानन्दं तत्त्वमज्जज्जिनमुनिहृदयाम्भोजकिंजल्कमध्ये
निर्व्याबाधं विशुद्धं स्मरशरगहनानीकदावाग्निरूपम् ।
शुद्धज्ञानप्रदीपप्रहतयमिमनोगेहघोरान्धकारं
तद्वन्दे साधुवन्द्यं जननजलनिधौ लंघने यानपात्रम् ।।१७४।।
(हरिणी)
अभिनवमिदं पापं यायाः समग्रधियोऽपि ये
विदधति परं ब्रूमः किं ते तपस्विन एव हि ।
हृदि विलसितं शुद्धं ज्ञानं च पिंडमनुत्तमं
पदमिदमहो ज्ञात्वा भूयोऽपि यान्ति सरागताम् ।।१७५।।
(हरिणी)
जयति सहजं तत्त्वं तत्त्वेषु नित्यमनाकुलं
सततसुलभं भास्वत्सम्यग्द्रशां समतालयम् ।
परमकलया सार्धं वृद्धं प्रवृद्धगुणैर्निजैः
स्फु टितसहजावस्थं लीनं महिम्नि निजेऽनिशम् ।।१७६।।
[shlokārthaḥ — ] tattvamān magna evā jinamuninā hr̥udayakamaḷanā kesaramān je ānand
sahit birājamān chhe, je bādhā rahit chhe, je vishuddha chhe, je kāmadevanā bāṇonī gahan
( – durbhedya) senāne bāḷī nākhavā māṭe dāvānaḷ samān chhe ane jeṇe shuddhagnānarūp dīpak vaḍe
munionā manogr̥uhanā ghor andhakārano nāsh karyo chhe, tene — sādhuo vaḍe vandya ane
janmārṇavane oḷaṅgī javāmān naukārūp te shuddha tattvane — hun vandun chhun. 174.
[shlokārthaḥ — ] ame pūchhīe chhīe ke — jeo samagra buddhivāḷā hovā chhatān bījāne
‘ā navun pāp kar’ em upadeshe chhe, teo shun kharekhar tapasvī chhe? aho! khed chhe ke
teo hr̥udayamān vilasit shuddhagnānarūp ane sarvottam *piṇḍarūp ā padane jāṇīne pharīne paṇ
sarāgatāne pāme chhe! 175.
[shlokārthaḥ — ] tattvomān te sahaj tattva jayavant chhe — ke je sadā anākuḷ chhe, je
nirantar sulabh chhe, je prakāshavant chhe, je samyagdraṣhṭione samatānun ghar chhe, je param kaḷā
*piṇḍ = (1) padārtha; (2) baḷ.

Page 223 of 380
PDF/HTML Page 252 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-ālochanā adhikār
[ 223
(हरिणी)
सहजपरमं तत्त्वं तत्त्वेषु सप्तसु निर्मलं
सकलविमलज्ञानावासं निरावरणं शिवम् ।
विशदविशदं नित्यं बाह्यप्रपंचपराङ्मुखं
किमपि मनसां वाचां दूरं मुनेरपि तन्नुमः ।।१७७।।
(द्रुतविलंबित)
जयति शांतरसामृतवारिधि-
प्रतिदिनोदयचारुहिमद्युतिः ।
अतुलबोधदिवाकरदीधिति-
प्रहतमोहतमस्समितिर्जिनः ।।१७८।।
(द्रुतविलंबित)
विजितजन्मजरामृतिसंचयः
प्रहतदारुणरागकदम्बकः ।
अघमहातिमिरव्रजभानुमान्
जयति यः परमात्मपदस्थितः ।।१७9।।
sahit vikasit nij guṇothī vikaselun ( – khīlelun) chhe, jenī sahaj avasthā sphuṭit
( – prakaṭit) chhe ane je nirantar nij mahimāmān līn chhe. 176.
[shlokārthaḥ — ] sāt tattvomān sahaj param tattva nirmaḷ chhe, sakaḷ-vimaḷ (sarvathā
vimaḷ) gnānanun raheṭhāṇ chhe, nirāvaraṇ chhe, shiv (kalyāṇamay) chhe, spaṣhṭa-spaṣhṭa chhe, nitya
chhe, bāhya prapañchathī parāṅmukh chhe ane munine paṇ manathī tathā vāṇīthī ati dūr chhe; tene
ame namīe chhīe. 177.
[shlokārthaḥ — ] je (jin) shānt rasarūpī amr̥utanā samudrane (uchhāḷavā) māṭe pratidin
udayamān sundar chandra samān chhe ane jeṇe atul gnānarūpī sūryanān kiraṇothī mohatimiranā
samūhano nāsh karyo chhe, te jin jayavant chhe. 178.
[shlokārthaḥ — ] jeṇe janma-jarā-mr̥utyunā samūhane jītī līdho chhe, jeṇe dāruṇ rāganā
samūhane haṇī nākhyo chhe, je pāparūpī mahā andhakāranā samūhane māṭe sūrya samān chhe ane
je paramātmapadamān sthit chhe, te jayavant chhe. 179.

Page 224 of 380
PDF/HTML Page 253 of 409
single page version

224 ]niyamasār
इति सुकविजनपयोजमित्रपंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहश्रीपद्मप्रभमलधारिदेवविरचितायां
नियमसारव्याख्यायां तात्पर्यवृत्तौ परमालोचनाधिकारः सप्तमः श्रुतस्कन्धः ।।
ā rīte, sukavijanarūpī kamaḷone māṭe jeo sūrya samān chhe ane pāñch indriyonā
phelāv rahit dehamātra jemane parigrah hato evā shrī padmaprabhamaladhāridev vaḍe rachāyelī
niyamasāranī tātparyavr̥utti nāmanī ṭīkāmān (arthāt shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī
niyamasār paramāgamanī nirgranth munirāj shrī padmaprabhamaladhāridevavirachit tātparyavr̥utti nāmanī
ṭīkāmān) param-ālochanā adhikār nāmano sātamo shrutaskandh samāpta thayo.

Page 225 of 380
PDF/HTML Page 254 of 409
single page version

225
— 8 —
shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
अथाखिलद्रव्यभावनोकर्मसंन्यासहेतुभूतशुद्धनिश्चयप्रायश्चित्ताधिकारः कथ्यते ।
वदसमिदिसीलसंजमपरिणामो करणणिग्गहो भावो ।
सो हवदि पायछित्तं अणवरयं चेव कायव्वो ।।११३।।
व्रतसमितिशीलसंयमपरिणामः करणनिग्रहो भावः ।
स भवति प्रायश्चित्तम् अनवरतं चैव कर्तव्यः ।।११३।।
निश्चयप्रायश्चित्तस्वरूपाख्यानमेतत् ।
पंचमहाव्रतपंचसमितिशीलसकलेन्द्रियवाङ्मनःकायसंयमपरिणामः पंचेन्द्रियनिरोधश्च स
खलु परिणतिविशेषः, प्रायः प्राचुर्येण निर्विकारं चित्तं प्रायश्चित्तम्, अनवरतं
have samasta dravyakarma, bhāvakarma tathā nokarmanā sannyāsanā hetubhūt shuddhanishchay-prāyashchitta
adhikār kahevāmān āve chhe.
vrat, samiti, sanyam, shīl, indriyarodharūp chhe bhāv je
te bhāv prāyashchitta chhe, je anavarat kartavya chhe. 113.
anvayārthaḥ — [व्रतसमितिशीलसंयमपरिणामः] vrat, samiti, shīl ne sanyamarūp
pariṇām tathā [करणनिग्रहः भावः] indriyanigraharūp bhāv [सः] te [प्रायश्चित्तम्] prāyashchitta
[भवति] chhe [च एव] ane te [अनवरतं] nirantar [कर्तव्यः] kartavya chhe.
ṭīkāḥ — ā, nishchay-prāyashchittanā svarūpanun kathan chhe.
pāñch mahāvratarūp, pāñch samitirūp, shīlarūp ane sarva indriyonā ne manavachanakāyānā
sanyamarūp pariṇām tathā pāñch indriyono nirodh — e pariṇativisheṣh te prāyashchitta chhe.
prāyashchitta eṭale prāyaḥ chitta — prachurapaṇe nirvikār chitta. antarmukhākār param-samādhithī yukta,

Page 226 of 380
PDF/HTML Page 255 of 409
single page version

226 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
चान्तर्मुखाकारपरमसमाधियुक्तेन परमजिनयोगीश्वरेण पापाटवीपावकेन पंचेन्द्रियप्रसर-
वर्जितगात्रमात्रपरिग्रहेण सहजवैराग्यप्रासादशिखरशिखामणिना परमागममकरंदनिष्यन्दि-
मुखप्रद्मप्रभेण कर्तव्य इति ।
(मंदाक्रांता)
प्रायश्चित्तं भवति सततं स्वात्मचिंता मुनीनां
मुक्तिं यांति स्वसुखरतयस्तेन निर्धूतपापाः ।
अन्या चिंता यदि च यमिनां ते विमूढाः स्मरार्ताः
पापाः पापं विदधति मुहुः किं पुनश्चित्रमेतत् ।।१८०।।
कोहादिसगब्भावक्खयपहुदिभावणाए णिग्गहणं ।
पायच्छित्तं भणिदं णियगुणचिंता य णिच्छयदो ।।११४।।
क्रोधादिस्वकीयभावक्षयप्रभृतिभावनायां निर्ग्रहणम् ।
प्रायश्चित्तं भणितं निजगुणचिंता च निश्चयतः ।।११४।।
param jinayogīshvar, pāparūpī aṭavīne (bāḷavā) māṭe agni samān, pāñch indriyonā phelāv
rahit dehamātra parigrahanā dhārī, sahajavairāgyarūpī mahelanā shikharanā shikhāmaṇi samān ane
paramāgamarūpī puṣhparas-jharatā mukhavāḷā padmaprabhe ā prāyashchitta nirantar kartavya chhe.
[have ā 113mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shrī
padmaprabhamaladhāridev shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] munione svātmānun chintan te nirantar prāyashchitta chhe; nij sukhamān
rativāḷā teo te prāyashchitta vaḍe pāpane khaṅkherī muktine pāme chhe. jo munione (svātmā
sivāy) anya chintā hoy to te vimūḍh kāmārta pāpīo pharī pāpane utpanna kare chhe.
— āmān shun āshcharya chhe? 180.
krodhādi nij bhāvo taṇā kṣhay ādinī je bhāvanā
ne ātmaguṇanī chintanā nishchayathī prāyashchittamān. 114.
anvayārthaḥ — [क्रोधादिस्वकीयभावक्षयप्रभृतिभावनायां] krodh vagere svakīy bhāvonā
( – potānā vibhāvabhāvonā) kṣhayādikanī bhāvanāmān [निर्ग्रहणम्] rahevun [च] ane [निजगुणचिंता]

Page 227 of 380
PDF/HTML Page 256 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
[ 227
इह हि सकलकर्मनिर्मूलनसमर्थनिश्चयप्रायश्चित्तमुक्त म् ।
क्रोधादिनिखिलमोहरागद्वेषविभावस्वभावक्षयकारणनिजकारणपरमात्मस्वभावभावनायां
सत्यां निसर्गवृत्त्या प्रायश्चित्तमभिहितम्, अथवा परमात्मगुणात्मकशुद्धान्तस्तत्वस्वरूप-
सहजज्ञानादिसहजगुणचिंता प्रायश्चित्तं भवतीति ।
(शालिनी)
प्रायश्चित्तमुक्त मुच्चैर्मुनीनां
कामक्रोधाद्यन्यभावक्षये च ।
किं च स्वस्य ज्ञानसंभावना वा
सन्तो जानन्त्येतदात्मप्रवादे ।।१८१।।
कोहं खमया माणं समद्दवेणज्जवेण मायं च ।
संतोसेण य लोहं जयदि खु ए चहुविहकसाए ।।११५।।
nij guṇonun chintan karavun te [निश्चयतः] nishchayathī [प्रायश्चित्तं भणितम्] prāyashchitta kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān) sakaḷ karmone mūḷathī ukheḍī nākhavāmān samartha evun
nishchay-prāyashchitta kahevāmān āvyun chhe.
krodhādik samasta moharāgadveṣharūp vibhāvasvabhāvonā kṣhayanā kāraṇabhūt nij
kāraṇaparamātmānā svabhāvanī bhāvanā hotān nisargavr̥uttine līdhe (arthāt svābhāvik — sahaj
pariṇati hovāne līdhe) prāyashchitta kahevāmān āvyun chhe; athavā, paramātmānā guṇātmak evā
je shuddha-antaḥtattvarūp (nij) svarūpanā sahajagnānādik sahajaguṇo temanun chintan karavun te
prāyashchitta chhe.
[have ā 114 mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] munione kāmakrodhādik anya bhāvonā kṣhayanī je sambhāvanā athavā
to potānā gnānanī je sambhāvanā ( – samyak bhāvanā) te ugra prāyashchitta kahel chhe. santoe
ātmapravādamān ām jāṇyun chhe (arthāt jāṇīne kahyun chhe). 181.
jīte kṣhamāthī krodhane, nij mārdavethī mānane,
ārjav thakī māyā khare, santoṣh dvārā lobhane. 115.

Page 228 of 380
PDF/HTML Page 257 of 409
single page version

228 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
क्रोधं क्षमया मानं स्वमार्दवेन आर्जवेन मायां च ।
संतोषेण च लोभं जयति खलु चतुर्विधकषायान् ।।११५।।
चतुष्कषायविजयोपायस्वरूपाख्यानमेतत् ।
जघन्यमध्यमोत्तमभेदात्क्षमास्तिस्रो भवन्ति । अकारणादप्रियवादिनो मिथ्याद्रष्टेरकारणेन
मां त्रासयितुमुद्योगो विद्यते, अयमपगतो मत्पुण्येनेति प्रथमा क्षमा । अकारणेन संत्रासकरस्य
ताडनवधादिपरिणामोऽस्ति, अयं चापगतो मत्सुकृतेनेति द्वितीया क्षमा । वधे सत्यमूर्तस्य
परमब्रह्मरूपिणो ममापकारहानिरिति परमसमरसीभावस्थितिरुत्तमा क्षमा । आभिः क्षमाभिः
क्रोधकषायं जित्वा, मानकषायं मार्दवेन च, मायाकषायं चार्जवेण, परमतत्त्वलाभसन्तोषेण
लोभकषायं चेति ।
anvayārthaḥ — [क्रोधं क्षमया] krodhane kṣhamāthī, [मानं स्वमार्दवेन] mānane nij
mārdavathī, [मायां च आर्जवेन] māyāne ārjavathī [च] tathā [लोभं संतोषेण] lobhane
santoṣhathī — [चतुर्विधकषायान्] em chaturvidh kaṣhāyone [खलु जयति] (yogī) kharekhar
jīte chhe.
ṭīkāḥ — ā, chār kaṣhāyo par vijay meḷavavānā upāyanā svarūpanun kathan chhe.
jaghanya, madhyam ane uttam evā (traṇ) bhedone līdhe kṣhamā traṇ (prakāranī) chhe. (1)
‘vinā-kāraṇ apriy bolanār mithyādraṣhṭine vinā-kāraṇ mane trās devāno udyog varte chhe, te
mārā puṇyathī dūr thayo;’ — ām vichārī kṣhamā karavī te pratham kṣhamā chhe. (2) (mārā par)
‘vinā-kāraṇ trās gujāranārane 1tāḍanano ane 2vadhano pariṇām varte chhe, te mārā sukr̥utathī
dūr thayo;’ — ām vichārī kṣhamā karavī te dvitīy kṣhamā chhe. (3) vadh thatān amūrta paramabrahmarūp
evā mane nukasān thatun nathī — em samajī param samarasībhāvamān sthit rahevun te uttam kṣhamā
chhe. ā (traṇ) kṣhamāo vaḍe krodhakaṣhāyane jītīne, 3mārdav vaḍe mānakaṣhāyane, 4ārjav vaḍe
māyākaṣhāyane tathā paramatattvanī prāptirūp santoṣhathī lobhakaṣhāyane (yogī) jīte chhe.
1. tāḍan = mār māravo te
2. vadh = mārī nākhavun te
3. mārdav = naramāsh; komaḷatā; nirmānatā.
4. ārjav = r̥̄ujutā; saraḷatā.

Page 229 of 380
PDF/HTML Page 258 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
[ 229
तथा चोक्तं श्रीगुणभद्रस्वामिभिः —
(वसंततिलका)
‘‘चित्तस्थमप्यनवबुद्धय हरेण जाडयात्
क्रुद्ध्वा बहिः किमपि दग्धमनङ्गबुद्धया ।
घोरामवाप स हि तेन कृतामवस्थां
क्रोधोदयाद्भवति कस्य न कार्यहानिः ।।’’
(वसंततिलका)
‘‘चक्रं विहाय निजदक्षिणबाहुसंस्थं
यत्प्राव्रजन्ननु तदैव स तेन मुच्येत् ।
क्लेशं तमाप किल बाहुबली चिराय
मानो मनागपि हतिं महतीं करोति ।।’’
(अनुष्टुभ्)
‘‘भेयं मायामहागर्तान्मिथ्याघनतमोमयात् ।
यस्मिन् लीना न लक्ष्यन्ते क्रोधादिविषमाहयः ।।’’
evī rīte (āchāryavar) shrī guṇabhadrasvāmīe (ātmānushāsanamān 216, 217,
221 tathā 223 mā shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[shlokārthaḥ — ] kāmadev (potānā) chittamān rahel hovā chhatān (potānī) jaḍatāne
līdhe tene nahi oḷakhīne, shaṅkare krodhī thaīne bahāramān koīkane kāmadev samajī tene bāḷī
nākhyo. (chittamān rahelo kāmadev to jīvato hovāne līdhe) teṇe karelī ghor avasthāne
( – kāmavihvaḷ dashāne) shaṅkar pāmyā. krodhanā udayathī ( – krodh utpanna thavāthī) kone
kāryahāni thatī nathī?’’
[shlokārthaḥ — ] (yuddhamān bharate bāhubalī par chakra chhoḍyun parantu te chakra bāhubalīnā
jamaṇā hāthamān āvīne sthir thaī gayun.) potānā jamaṇā hāthamān sthit (te) chakrane chhoḍīne
jyāre bāhubalīe pravrajyā līdhī tyāre ja (turat ja) teo te kāraṇe mukti pāmat, parantu
teo (mānane līdhe mukti nahi pāmatān) kharekhar lāmbā vakhat sudhī prasiddha (mānakr̥ut) kleshane
pāmyā. thoḍun paṇ mān mahā hāni kare chhe!’’
‘‘[shlokārthaḥ — ] jemān ( – je khāḍāmān) santāī rahelā krodhādik bhayaṅkar sarpo dekhī

Page 230 of 380
PDF/HTML Page 259 of 409
single page version

230 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(हरिणी)
‘‘वनचरभयाद्धावन् दैवाल्लताकुलवालधिः
किल जडतया लोलो वालव्रजेऽविचलं स्थितः ।
बत स चमरस्तेन प्राणैरपि प्रवियोजितः
परिणततृषां प्रायेणैवंविधा हि विपत्तयः ।।’’
तथा हि —
(आर्या)
क्षमया क्रोधकषायं मानकषायं च मार्दवेनैव ।
मायामार्जवलाभाल्लोभकषायं च शौचतो जयतु ।।१८२।।
उक्किट्ठो जो बोहो णाणं तस्सेव अप्पणो चित्तं ।
जो धरइ मुणी णिच्चं पायच्छित्तं हवे तस्स ।।११६।।
shakātā nathī evo je mithyātvarūpī ghor andhakāravāḷo māyārūpī mahān khāḍo tenāthī ḍaratā
rahevun yogya chhe.’’
‘‘[shlokārthaḥ — ] *vanacharanā bhayathī bhāgatī chamarī gāyanun pūñchhaḍun daivayoge velamān
guñchavāī jatā jaḍatāne līdhe vāḷanā guchchhā pratye lolupatāvāḷī te gāy (potānā sundar
vāḷane tūṭavā nahi devānā lobhane līdhe) tyān avichaḷapaṇe ūbhī rahī gaī, ane arere!
te gāyane vanachar vaḍe prāṇathī paṇ vimukta karavāmān āvī! (arthāt te gāye vāḷanā
lobhamān prāṇ paṇ gumāvyā!) jemane tr̥uṣhṇā pariṇamī chhe temane prāyaḥ āvī ja vipattio
āve chhe.’’
vaḷī (ā 115mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] krodhakaṣhāyane kṣhamāthī, mānakaṣhāyane mārdavathī ja, māyāne ārjavanī
prāptithī ane lobhakaṣhāyane shauchathī ( – santoṣhathī) jīto. 182.
utkr̥uṣhṭa nij avabodhane vā gnānane vā chittane
dhāraṇ kare chhe nitya, prāyashchitta chhe te sādhune. 116.
*vanachar = vanamān rahenār, bhīl vagere manuṣhya athavā vāgh vagere jaṅgalī pashu.

Page 231 of 380
PDF/HTML Page 260 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
[ 231
उत्कृष्टो यो बोधो ज्ञानं तस्यैवात्मनश्चित्तम् ।
यो धरति मुनिर्नित्यं प्रायश्चित्तं भवेत्तस्य ।।११६।।
अत्र शुद्धज्ञानस्वीकारवतः प्रायश्चित्तमित्युक्त म् ।
उत्कृष्टो यो विशिष्टधर्मः स हि परमबोधः इत्यर्थः । बोधो ज्ञानं चित्तमित्यनर्थान्तरम् ।
अत एव तस्यैव परमधर्मिणो जीवस्य प्रायः प्रकर्षेण चित्तं । यः परमसंयमी नित्यं ताद्रशं
चित्तं धत्ते, तस्य खलु निश्चयप्रायश्चित्तं भवतीति ।
(शालिनी)
यः शुद्धात्मज्ञानसंभावनात्मा
प्रायश्चित्तमत्र चास्त्येव तस्य ।
निर्धूतांहःसंहतिं तं मुनीन्द्रं
वन्दे नित्यं तद्गुणप्राप्तयेऽहम् ।।१८३।।
anvayārthaḥ — [तस्य एव आत्मनः] te ja (anantadharmavāḷā) ātmāno [यः] je
[उत्कृष्टः बोधः] utkr̥uṣhṭa bodh, [ज्ञानम्] gnān athavā [चित्तम्] chitta tene [यः मुनिः] je muni
[नित्यं धरति] nitya dhāraṇ kare chhe, [तस्य] tene [प्रायश्चित्तम् भवेत्] prāyashchitta chhe.
ṭīkāḥ — ahīn, ‘shuddha gnānanā svīkāravāḷāne prāyashchitta chhe’ em kahyun chhe.
utkr̥uṣhṭa evo je vishiṣhṭa dharma te kharekhar param bodh chhe — evo artha chhe. bodh, gnān,
ane chitta judā padārtho nathī. ām hovāthī ja te ja paramadharmī jīvane prāyaḥ chitta chhe arthāt
prakr̥uṣhṭapaṇe chitta ( – gnān) chhe. je paramasanyamī evā chittane nitya dhāraṇ kare chhe, tene kharekhar
nishchay-prāyashchitta chhe.
[bhāvārthaḥ — jīv dharmī chhe ane gnānādik tenā dharmo chhe. param chitta athavā param
gnānasvabhāv jīvano utkr̥uṣhṭa visheṣhadharma chhe. māṭe svabhāv-apekṣhāe jīvadravyane prāyaḥ chitta
chhe arthāt prakr̥uṣhṭapaṇe gnān chhe. je paramasanyamī āvā chittane ( – param gnānasvabhāvane) shraddhe
chhe ane temān līn rahe chhe, tene nishchayaprāyashchitta chhe.]
[have 116mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] ā lokamān je (munīndra) shuddhātmagnānanī samyak bhāvanāvant chhe, tene
prāyashchitta chhe ja. jeṇe pāpasamūhane khaṅkherī nākhyo chhe evā te munīndrane hun tenā guṇonī
prāpti arthe nitya vandun chhun. 183.