Niyamsar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 117-126 ; Shlok: 184-203,205-209 ; Param-Samadhi Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 14 of 21

 

Page 232 of 380
PDF/HTML Page 261 of 409
single page version

232 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
किं बहुणा भणिएण दु वरतवचरणं महेसिणं सव्वं ।
पायच्छित्तं जाणह अणेयकम्माण खयहेऊ ।।११७।।
किं बहुना भणितेन तु वरतपश्चरणं महर्षीणां सर्वम् ।
प्रायश्चित्तं जानीह्यनेककर्मणां क्षयहेतुः ।।११७।।
इह हि परमतपश्चरणनिरतपरमजिनयोगीश्वराणां निश्चयप्रायश्चित्तम् । एवं समस्ता-
चरणानां परमाचरणमित्युक्त म् ।
बहुभिरसत्प्रलापैरलमलम् । पुनः सर्वं निश्चयव्यवहारात्मकपरमतपश्चरणात्मकं परम-
जिनयोगीनामासंसारप्रतिबद्धद्रव्यभावकर्मणां निरवशेषेण विनाशकारणं शुद्धनिश्चयप्रायश्चित्त-
मिति हे शिष्य त्वं जानीहि ।
bahu kathan shun karavun? are! sau jāṇ prāyashchitta tun,
nānākaramakṣhayahetu uttam tapacharaṇ r̥̄iṣhirājanun. 117.
anvayārthaḥ — [बहुना] bahu [भणितेन तु] kahevāthī [किम्] shun? [अनेककर्मणाम्]
anek karmonā [क्षयहेतुः] kṣhayano hetu evun je [महर्षीणाम्] maharṣhionun [वरतपश्चरणम्]
uttam tapashcharaṇ [सर्वम्] te badhun [प्रायश्चित्तं जानीहि] prāyashchitta jāṇ.
ṭīkāḥ — ahīn em kahyun chhe ke param tapashcharaṇamān līn param jinayogīshvarone
nishchayaprāyashchitta chhe; e rīte nishchayaprāyashchitta samasta ācharaṇomān param ācharaṇ chhe em
kahyun chhe.
bahu asat pralāpothī bas thāo, bas thāo. nishchayavyavahārasvarūp param-
tapashcharaṇātmak evun je param jinayogīone anādi sansārathī bandhāyelān dravyabhāv-
karmonā niravasheṣh vināshanun kāraṇ te badhun shuddhanishchayaprāyashchitta chhe em, he shiṣhya! tun
jāṇ.
[have ā 117mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj pāñch shlok kahe
chheḥ]

Page 233 of 380
PDF/HTML Page 262 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]    shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār    [ 233    
(द्रुतविलंबित)
अनशनादितपश्चरणात्मकं
सहजशुद्धचिदात्मविदामिदम् ।
सहजबोधकलापरिगोचरं
सहजतत्त्वमघक्षयकारणम् ।।१८४।।
(शालिनी)
प्रायश्चित्तं ह्युत्तमानामिदं स्यात्
स्वद्रव्येऽस्मिन् चिन्तनं धर्मशुक्लम् ।
कर्मव्रातध्वान्तसद्बोधतेजो
लीनं स्वस्मिन्निर्विकारे महिम्नि ।।१८५।।
(मंदाक्रांता)
आत्मज्ञानाद्भवति यमिनामात्मलब्धिः क्रमेण
ज्ञानज्योतिर्निहतकरणग्रामघोरान्धकारा ।
कर्मारण्योद्भवदवशिखाजालकानामजस्रं
प्रध्वंसेऽस्मिन् शमजलमयीमाशु धारां वमन्ती ।।१८६।।
[shlokārthaḥ — ] anashanāditapashcharaṇātmak (arthāt svarūpapratapanarūpe pariṇamelun,
pratāpavant eṭale ke ugra svarūpapariṇatie pariṇamelun) evun ā sahaj-shuddha-chaitanyasvarūpane
jāṇanārāonun 1sahajagnānakaḷāparigochar sahajatattva 2aghakṣhayanun kāraṇ chhe. 184.
[shlokārthaḥ — ] je (prāyashchitta) ā svadravyanun 3dharma ane shuklarūp chintan chhe, je
karmasamūhanā andhakārane naṣhṭa karavā māṭe samyaggnānarūpī tej chhe ane je potānā nirvikār
mahimāmān līn chhe — evun ā prāyashchitta kharekhar uttam puruṣhone hoy chhe. 185.
[shlokārthaḥ — ] yamīone ( – sanyamīone) ātmagnānathī krame ātmalabdhi (ātmānī
prāpti) thāy chhe — ke je ātmalabdhie gnānajyoti vaḍe indriyasamūhanā ghor andhakārano nāsh
karyo chhe ane je ātmalabdhi karmavanathī utpanna (bhavarūpī) dāvānaḷanī shikhājāḷano
1. sahajagnānakaḷāparigochar = sahaj gnānanī kaḷā vaḍe sarva prakāre jaṇāvāyogya
2. agh = ashuddhi; doṣh; pāp. (pāp tem ja puṇya banne kharekhar agh chhe.)
3. dharmadhyān ane shukladhyānarūp je svadravyachintan te prāyashchitta chhe.

Page 234 of 380
PDF/HTML Page 263 of 409
single page version

234 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(उपजाति)
अध्यात्मशास्त्रामृतवारिराशे-
र्मयोद्धृता संयमरत्नमाला ।
बभूव या तत्त्वविदां सुकण्ठे
सालंकृतिर्मुक्ति वधूधवानाम् ।।१८७।।
(उपेन्द्रवज्रा)
नमामि नित्यं परमात्मतत्त्वं
मुनीन्द्रचित्ताम्बुजगर्भवासम् ।
विमुक्ति कांतारतिसौख्यमूलं
विनष्टसंसारद्रुमूलमेतत् ।।१८८।।
णंताणंतभवेण समज्जियसुहअसुहकम्मसंदोहो ।
तवचरणेण विणस्सदि पायच्छित्तं तवं तम्हा ।।११८।।
अनन्तानन्तभवेन समर्जितशुभाशुभकर्मसंदोहः ।
तपश्चरणेन विनश्यति प्रायश्चित्तं तपस्तस्मात् ।।११८।।
(shikhāonā samūhano) nāsh karavā māṭe tenā par satat shamajalamayī dhārāne jhaḍapathī chhoḍe
chhe — varasāve chhe. 186.
[shlokārthaḥ — ] adhyātmashāstrarūpī amr̥utasamudramānthī men je sanyamarūpī ratnamāḷā
bahār kāḍhī chhe te (ratnamāḷā) muktivadhūnā vallabh evā tattvagnānīonā sukaṇṭhanun ābhūṣhaṇ
banī chhe. 187.
[shlokārthaḥ — ] munīndronā chittakamaḷanī ( – hr̥udayakamaḷanī) andar jeno vās chhe, je
vimuktirūpī kāntānā ratisaukhyanun mūḷ chhe (arthāt je muktinā atīndriy ānandanun mūḷ
chhe) ane jeṇe sansāravr̥ukṣhanā mūḷano vināsh karyo chhe — evā ā paramātmatattvane hun nitya
namun chhun. 188.
re! bhav anantānantathī arjit shubhāshubh karma je
te nāsh pāme tap thakī; tap tethī prāyashchitta chhe. 118.
anvayārthaḥ — [अनन्तानन्तभवेन] anantānant bhavo vaḍe [समर्जितशुभाशुभकर्मसंदोहः]

Page 235 of 380
PDF/HTML Page 264 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
[ 235
अत्र प्रसिद्धशुद्धकारणपरमात्मतत्त्वे सदान्तर्मुखतया प्रतपनं यत्तत्तपः प्रायश्चित्तं
भवतीत्युक्त म् ।
आसंसारत एव समुपार्जितशुभाशुभकर्मसंदोहो द्रव्यभावात्मकः पंचसंसारसंवर्धनसमर्थः
परमतपश्चरणेन भावशुद्धिलक्षणेन विलयं याति, ततः स्वात्मानुष्ठाननिष्ठं परमतपश्चरणमेव
शुद्धनिश्चयप्रायश्चित्तमित्यभिहितम् ।
(मंदाक्रांता)
प्रायश्चित्तं न पुनरपरं कर्म कर्मक्षयार्थं
प्राहुः सन्तस्तप इति चिदानंदपीयूषपूर्णम् ।
आसंसारादुपचितमहत्कर्मकान्तारवह्नि-
ज्वालाजालं शमसुखमयं प्राभृतं मोक्षलक्ष्म्याः ।।१८9।।
upārjit shubhāshubh karmarāshi [तपश्चरणेन] tapashcharaṇathī [विनश्यति] vināsh pāme chhe;
[तस्मात्] tethī [तपः] tap [प्रायश्चित्तम्] prāyashchitta chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān), prasiddha shuddhakāraṇaparamātmatattvamān sadā antarmukh
rahīne je pratapan te tap prāyashchitta chhe (arthāt shuddhātmasvarūpamān līn rahīne pratapavun —
pratāpavant vartavun te tap chhe ane e tap prāyashchitta chhe) em kahyun chhe.
anādi sansārathī ja upārjit dravyabhāvātmak shubhāshubh karmono samūh — ke je
pāñch prakāranā ( – pāñch parāvartanarūp) sansāranun samvardhan karavāmān samartha chhe te —
bhāvashuddhilakṣhaṇ (bhāvashuddhi jenun lakṣhaṇ chhe evā) paramatapashcharaṇathī vilay pāme chhe; tethī
svātmānuṣhṭhānaniṣhṭha ( – nij ātmānā ācharaṇamān līn) paramatapashcharaṇ ja shuddhanishchay-
prāyashchitta chhe em kahevāmān āvyun chhe.
[have ā 118mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] je (tap) anādi sansārathī samr̥uddha thayelī karmonī mahā aṭavīne
bāḷī nākhavā māṭe agninī jvāḷānā samūh samān chhe, shamasukhamay chhe ane mokṣhalakṣhmī
māṭenī bheṭ chhe, te chidānandarūpī amr̥utathī bharelā tapane santo karmakṣhay karanārun prāyashchitta
kahe chhe, parantu anya koī kāryane nahi. 189.

Page 236 of 380
PDF/HTML Page 265 of 409
single page version

236 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
अप्पसरूवालंबणभावेण दु सव्वभावपरिहारं ।
सक्कदि कादुं जीवो तम्हा झाणं हवे सव्वं ।।११9।।
आत्मस्वरूपालम्बनभावेन तु सर्वभावपरिहारम् ।
शक्नोति कर्तुं जीवस्तस्माद् ध्यानं भवेत् सर्वम् ।।११9।।
अत्र सकलभावानामभावं कर्तुं स्वात्माश्रयनिश्चयधर्मध्यानमेव समर्थमित्युक्त म् ।
अखिलपरद्रव्यपरित्यागलक्षणलक्षिताक्षुण्णनित्यनिरावरणसहजपरमपारिणामिकभाव -
भावनया भावान्तराणां चतुर्णामौदयिकौपशमिकक्षायिकक्षायोपशमिकानां परिहारं
ātmasvarūp avalambanārā bhāvathī sau bhāvane
tyāgī shake chhe jīv, tethī dhyān te sarvasva chhe. 119.
anvayārthaḥ — [आत्मस्वरूपालम्बनभावेन तु] ātmasvarūp jenun ālamban chhe evā
bhāvathī [जीवः] jīv [सर्वभावपरिहारं] sarvabhāvono parihār [कर्तुम् शक्नोति] karī shake
chhe, [तस्मात्] tethī [ध्यानम्] dhyān te [सर्वम् भवेत्] sarvasva chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān), nij ātmā jeno āshray chhe evun nishchay-
dharmadhyān ja sarva bhāvono abhāv karavāne samartha chhe em kahyun chhe.
samasta paradravyonā parityāgarūp lakṣhaṇathī lakṣhit akhaṇḍ-nityanirāvaraṇ-sahaj-
paramapāriṇāmikabhāvanī bhāvanāthī audayik, aupashamik, kṣhāyik ane kṣhāyopashamik e
chār bhāvāntarono *parihār karavāne ati-āsannabhavya jīv samartha chhe, tethī ja te
*ahīn chār bhāvonā parihāramān kṣhāyikabhāvarūp shuddha paryāyano paṇ parihār (tyāg) karavānun
kahyun chhe tenun kāraṇ ā pramāṇe chheḥ shuddhātmadravyanun ja — sāmānyanun ja — ālamban levāthī
kṣhāyikabhāvarūp shuddha paryāy pragaṭe chhe. kṣhāyikabhāvanun — shuddha paryāyanun (visheṣhanun) — ālamban
karavāthī kṣhāyikabhāvarūp shuddha paryāy kadī pragaṭato nathī. māṭe kṣhāyikabhāvanun paṇ ālamban
tyājya chhe. ā je kṣhāyikabhāvanā ālambanano tyāg tene ahīn kṣhāyikabhāvano tyāg kahevāmān
āvyo chhe.
ahīn em upadeshyun ke — paradravyonun ane parabhāvonun ālamban to dūr raho,
mokṣhārthīe potānā audayikabhāvonun (samasta shubhāshubhabhāvādikanun), aupashamikabhāvonun (jemān
kādav nīche

Page 237 of 380
PDF/HTML Page 266 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
[ 237
कर्तुमत्यासन्नभव्यजीवः समर्थो यस्मात्, तत एव पापाटवीपावक इत्युक्त म् । अतः पंच-
महाव्रतपंचसमितित्रिगुप्तिप्रत्याख्यानप्रायश्चित्तालोचनादिकं सर्वं ध्यानमेवेति ।
(मंदाक्रांता)
यः शुद्धात्मन्यविचलमनाः शुद्धमात्मानमेकं
नित्यज्योतिःप्रतिहततमःपुंजमाद्यन्तशून्यम् ।
ध्यात्वाजस्रं परमकलया सार्धमानन्दमूर्तिं
जीवन्मुक्तो भवति तरसा सोऽयमाचारराशिः ।।१9०।।
jīvane pāpāṭavīpāvak ( – pāparūpī aṭavīne bāḷanāro agni) kahyo chhe; ām hovāthī
pāñch mahāvrat, pāñch samiti, traṇ gupti, pratyākhyān, prāyashchitta, ālochanā vagere badhun
dhyān ja chhe (arthāt paramapāriṇāmik bhāvanī bhāvanārūp je dhyān te ja mahāvrat-
prāyashchittādi badhuy chhe).
[have ā 119mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] jeṇe nitya jyoti vaḍe timirapuñjano nāsh karyo chhe, je ādi-
ant rahit chhe, je param kaḷā sahit chhe ane je ānandamūrti chhe — evā ek shuddha
ātmāne je jīv shuddha ātmāmān avichaḷ 1manavāḷo thaīne nirantar dhyāve chhe, te ā
2āchārarāshi jīv shīghra jīvanmukta thāy chhe. 190.
besī gayel hoy evā jaḷ samān aupashamik samyaktvādinun), kṣhāyopashamikabhāvonun (apūrṇa
gnān-darshan-chāritrādi paryāyonun) tem ja kṣhāyikabhāvonun (kṣhāyik samyaktvādi sarvathā shuddha
paryāyonun) paṇ ālamban chhoḍavun; mātra paramapāriṇāmikabhāvanun — shuddhātmadravyasāmānyanun — ālamban
levun. tene ālambanāro bhāv ja mahāvrat, samiti, gupti, pratikramaṇ, ālochanā, pratyākhyān,
prāyashchitta vagere badhuy chhe. (ātmasvarūpanun ālamban, ātmasvarūpano āshray, ātmasvarūp pratye
sammukhatā, ātmasvarūp pratye valaṇ, ātmasvarūp pratye jhok, ātmasvarūpanun dhyān, param-
pāriṇāmikabhāvanī bhāvanā, ‘hun dhruv shuddha ātmadravyasāmānya chhun’ evī pariṇati — e badhānno
ek artha chhe.)
1.man = bhāv
2.āchārarāshi = chāritrapuñj; chāritrasamūharūp.

Page 238 of 380
PDF/HTML Page 267 of 409
single page version

238 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
सुहअसुहवयणरयणं रायादीभाववारणं किच्चा ।
अप्पाणं जो झायदि तस्स दु णियमं हवे णियमा ।।१२०।।
शुभाशुभवचनरचनानां रागादिभाववारणं कृत्वा ।
आत्मानं यो ध्यायति तस्य तु नियमो भवेन्नियमात् ।।१२०।।
शुद्धनिश्चयनियमस्वरूपाख्यानमेतत् ।
यः परमतत्त्वज्ञानी महातपोधनो दैनं संचितसूक्ष्मकर्मनिर्मूलनसमर्थनिश्चय-
प्रायश्चित्तपरायणो नियमितमनोवाक्कायत्वाद्भववल्लीमूलकंदात्मकशुभाशुभस्वरूपप्रशस्ता-
प्रशस्तसमस्तवचनरचनानां निवारणं करोति, न केवलमासां तिरस्कारं करोति किन्तु
निखिलमोहरागद्वेषादिपरभावानां निवारणं च करोति, पुनरनवरतमखंडाद्वैतसुन्दरानन्द-
निष्यन्द्यनुपमनिरंजननिजकारणपरमात्मतत्त्वं नित्यं शुद्धोपयोगबलेन संभावयति, तस्य नियमेन
शुद्धनिश्चयनियमो भवतीत्यभिप्रायो भगवतां सूत्रकृतामिति
।
chhoḍī shubhāshubh vachanane, rāgādibhāv nivārīne,
je jīv dhyāve ātmane, tene niyamathī niyam chhe. 120.
anvayārthaḥ — [शुभाशुभवचनरचनानाम्] shubhāshubh vachanarachanānun ane [रागादिभाव-
वारणम्] rāgādibhāvonun nivāraṇ [कृत्वा] karīne [यः] je [आत्मानम्] ātmāne [ध्यायति]
dhyāve chhe, [तस्य तु] tene [नियमात्] niyamathī ( – nishchitapaṇe) [नियमः भवेत्] niyam chhe.
ṭīkāḥ — ā, shuddhanishchayaniyamanā svarūpanun kathan chhe.
je paramatattvagnānī mahātapodhan sadā sañchit sūkṣhmakarmone mūḷathī ukheḍī nākhavāmān
samartha nishchayaprāyashchittamān parāyaṇ raheto thako man-vachan-kāyāne niyamit (sanyamit) karyān
hovāthī bhavarūpī velanān mūḷ-kandātmak shubhāshubhasvarūp prashasta-aprashasta samasta
vachanarachanānun nivāraṇ kare chhe, kevaḷ te vachanarachanāno ja tiraskār karato nathī parantu samasta
moharāgadveṣhādi parabhāvonun nivāraṇ kare chhe, vaḷī anavaratapaṇe ( – nirantar) akhaṇḍ, advait,
sundar-ānandasyandī (sundar ānandajharatā), anupam, nirañjan nijakāraṇaparamātmatattvanī sadā
shuddhopayoganā baḷathī sambhāvanā (samyak bhāvanā) kare chhe, tene (te mahātapodhanane) niyamathī
shuddhanishchayaniyam chhe em bhagavān sūtrakārano abhiprāy chhe.

Page 239 of 380
PDF/HTML Page 268 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
[ 239
(हरिणी)
वचनरचनां त्यक्त्वा भव्यः शुभाशुभलक्षणां
सहजपरमात्मानं नित्यं सुभावयति स्फु टम् ।
परमयमिनस्तस्य ज्ञानात्मनो नियमादयं
भवति नियमः शुद्धो मुक्त्यंगनासुखकारणम् ।।१9१।।
(मालिनी)
अनवरतमखंडाद्वैतचिन्निर्विकारे
निखिलनयविलासो न स्फु रत्येव किंचित् ।
अपगत इह यस्मिन् भेदवादस्समस्तः
तमहमभिनमामि स्तौमि संभावयामि ।।१9२।।
(अनुष्टुभ्)
इदं ध्यानमिदं ध्येयमयं ध्याता फलं च तत् ।
एभिर्विकल्पजालैर्यन्निर्मुक्तं तन्नमाम्यहम् ।।१9३।।
(अनुष्टुभ्)
भेदवादाः कदाचित्स्युर्यस्मिन् योगपरायणे ।
तस्य मुक्ति र्भवेन्नो वा को जानात्यार्हते मते ।।१9४।।
[have ā 120mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj chār shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] je bhavya shubhāshubhasvarūp vachanarachanāne chhoḍīne sadā sphuṭapaṇe
sahajaparamātmāne samyak prakāre bhāve chhe, te gnānātmak param yamīne muktirūpī strīnā sukhanun
kāraṇ evo ā shuddha niyam niyamathī ( – avashya) chhe. 191.
[shlokārthaḥ — ] je anavaratapaṇe ( – nirantar) akhaṇḍ advait chaitanyane līdhe nirvikār
chhe temān ( – te paramātmapadārthamān) samasta nayavilās jarāy sphurato ja nathī. jemānthī samasta
bhedavād ( – nayādi vikalpa) dūr thayel chhe tene ( – te paramātmapadārthane) hun namun chhun, stavun
chhun, samyak prakāre bhāvun chhun. 192.
[shlokārthaḥ — ] ā dhyān chhe, ā dhyey chhe, ā dhyātā chhe ane pelun phaḷ chhe —
āvī vikalpajāḷothī je mukta ( – rahit) chhe tene ( – te paramātmatattvane) hun namun chhun. 193.
[shlokārthaḥ — ] je yogaparāyaṇamān kadāchit bhedavādo utpanna thāy chhe (arthāt je

Page 240 of 380
PDF/HTML Page 269 of 409
single page version

240 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
कायाईपरदव्वे थिरभावं परिहरत्तु अप्पाणं ।
तस्स हवे तणुसग्गं जो झायइ णिव्वियप्पेण ।।१२१।।
कायादिपरद्रव्ये स्थिरभावं परिहृत्यात्मानम् ।
तस्य भवेत्तनूत्सर्गो यो ध्यायति निर्विकल्पेन ।।१२१।।
निश्चयकायोत्सर्गस्वरूपाख्यानमेतत् ।
सादिसनिधनमूर्तविजातीयविभावव्यंजनपर्यायात्मकः स्वस्याकारः कायः । आदि-
शब्देन क्षेत्रवास्तुकनकरमणीप्रभृतयः । एतेषु सर्वेषु स्थिरभावं सनातनभावं परिहृत्य
नित्यरमणीयनिरंजननिजकारणपरमात्मानं व्यवहारक्रियाकांडाडम्बरविविधविकल्पकोलाहल-
विनिर्मुक्त सहजपरमयोगबलेन नित्यं ध्यायति यः सहजतपश्चरणक्षीरवारांराशिनिशीथिनी-
हृदयाधीश्वरः, तस्य खलु सहजवैराग्यप्रासादशिखरशिखामणेर्निश्चयकायोत्सर्गो भवतीति ।
yoganiṣhṭha yogīne kyārek vikalpo ūṭhe chhe), tenī arhatnā matamān mukti thashe ke nahi thāy
te koṇ jāṇe chhe? 194.
kāyādi paradravyo viṣhe sthirabhāv chhoḍī ātmane
dhyāve vikalpavimukta, kāyotsarga chhe te jīvane. 121.
anvayārthaḥ — [कायादिपरद्रव्ये] kāyādi paradravyamān [स्थिरभावम् परिहृत्य] sthirabhāv
chhoḍīne [यः] je [आत्मानम्] ātmāne [निर्विकल्पेन] nirvikalpapaṇe [ध्यायति] dhyāve chhe,
[तस्य] tene [तनूत्सर्गः] kāyotsarga [भवेत्] chhe.
ṭīkāḥ — ā, nishchayakāyotsarganā svarūpanun kathan chhe.
sādi-sānt mūrta vijātīy-vibhāv-vyañjanaparyāyātmak potāno ākār te kāy.
‘ādi’ shabdathī kṣhetra, ghar, kanak, ramaṇī vagere. ā badhāmān sthirabhāv — sanātanabhāv
pariharīne ( – kāyādik sthir chhe evo bhāv chhoḍīne) nitya-ramaṇīy nirañjan nij kāraṇ-
paramātmāne vyavahār kriyākāṇḍanā āḍambar sambandhī vividh vikalparūp kolāhal vinānā sahaj-
param-yoganā baḷathī je sahaj-tapashcharaṇarūpī kṣhīrasāgarano chandra ( – sahaj taparūpī kṣhīrasāgarane
uchhāḷavāmān chandra samān evo je jīv) nitya dhyāve chhe, te sahaj vairāgyarūpī mahelanā
shikharanā shikhāmaṇine ( – te param sahaj-vairāgyavant jīvane) kharekhar nishchayakāyotsarga chhe.

Page 241 of 380
PDF/HTML Page 270 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
[ 241
(मंदाक्रांता)
कायोत्सर्गो भवति सततं निश्चयात्संयतानां
कायोद्भूतप्रबलतरसत्कर्ममुक्ते : सकाशात् ।
वाचां जल्पप्रकरविरतेर्मानसानां निवृत्तेः
स्वात्मध्यानादपि च नियतं स्वात्मनिष्ठापराणाम् ।।१9५।।
(मालिनी)
जयति सहजतेजःपुंजनिर्मग्नभास्वत्-
सहजपरमतत्त्वं मुक्त मोहान्धकारम् ।
सहजपरमद्रष्टया निष्ठितन्मोघजातं (?)
भवभवपरितापैः कल्पनाभिश्च मुक्त म् ।।१9६।।
(मालिनी)
भवभवसुखमल्पं कल्पनामात्ररम्यं
तदखिलमपि नित्यं संत्यजाम्यात्मशक्त्या ।
सहजपरमसौख्यं चिच्चमत्कारमात्रं
स्फु टितनिजविलासं सर्वदा चेतयेहम् ।।१9७।।
[have ā shuddhanishchay-prāyashchitta adhikāranī chhellī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān
ṭīkākār munirāj shrī padmaprabhamaladhāridev pāñch shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] je nirantar svātmaniṣhṭhāparāyaṇ ( – nij ātmāmān līn) chhe te
sanyamīone, kāyāthī utpanna thatān ati prabaḷ sat-karmonā ( – kāyā sambandhī prabaḷ shubh
kriyāonā) tyāgane līdhe, vāṇīnā jalpasamūhanī viratine līdhe ane mānasik bhāvonī
(vikalponī) nivr̥uttine līdhe, tem ja nij ātmānā dhyānane līdhe, nishchayathī satat
kāyotsarga chhe. 195.
[shlokārthaḥ — ] sahaj tejaḥpuñjamān nimagna evun te prakāshamān sahaj param tattva
jayavant chhe — ke jeṇe mohāndhakārane dūr karyo chhe (arthāt je mohāndhakār rahit chhe), je sahaj
param draṣhṭithī paripūrṇa chhe ane je vr̥uthā-utpanna bhavabhavanā paritāpothī tathā kalpanāothī
mukta chhe. 196.
[shlokārthaḥ — ] alpa (-tuchchha) ane kalpanāmātraramya ( – mātra kalpanāthī ja ramaṇīy

Page 242 of 380
PDF/HTML Page 271 of 409
single page version

242 ]niyamasār
(पृथ्वी)
निजात्मगुणसंपदं मम हृदि स्फु रन्तीमिमां
समाधिविषयामहो क्षणमहं न जाने पुरा ।
जगत्र्रितयवैभवप्रलयहेतुदुःकर्मणां
प्रभुत्वगुणशक्ति तः खलु हतोस्मि हा संसृतौ ।।१9८।।
(आर्या)
भवसंभवविषभूरुहफलमखिलं दुःखकारणं बुद्ध्वा ।
आत्मनि चैतन्यात्मनि संजातविशुद्धसौख्यमनुभुंक्ते ।।१9 9।।
इति सुकविजनपयोजमित्रपंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहश्रीपद्मप्रभमलधारिदेवविरचितायां
नियमसारव्याख्यायां तात्पर्यवृत्तौ शुद्धनिश्चयप्रायश्चित्ताधिकारः अष्टमः श्रुतस्कन्धः ।।
lāgatun) evun je bhavabhavanun sukh te saghaḷuy hun ātmashaktithī nitya samyak prakāre tajun chhun;
(ane) jeno nij vilās pragaṭ thayo chhe, je sahaj param saukhyavāḷun chhe ane je
chaitanyachamatkāramātra chhe, tene ( – te ātmatattvane) hun sarvadā anubhavun chhun. 197.
[shlokārthaḥ — ] aho! mārā hr̥udayamān sphurāyamān ā nij ātmaguṇasampadāne
— ke je samādhino viṣhay chhe tene — men pūrve ek kṣhaṇ paṇ jāṇī nahi. kharekhar, traṇ
lokanā vaibhavanā pralayanā hetubhūt duṣhkarmonī prabhutvaguṇashaktithī ( – duṣhṭa karmonā prabhutva-
guṇanī shaktithī), arere! hun sansāramān māryo gayo chhun ( – herān thaī gayo chhun). 198.
[shlokārthaḥ — ] bhavotpanna ( – sansāramān utpanna thatā) viṣhavr̥ukṣhanā samasta phaḷane
duḥkhanun kāraṇ jāṇīne hun chaitanyātmak ātmāmān utpanna vishuddhasaukhyane anubhavun chhun. 199.
ā rīte, sukavijanarūpī kamaḷone māṭe jeo sūrya samān chhe ane pāñch indriyonā
phelāv rahit dehamātra jemane parigrah hato evā shrī padmaprabhamaladhāridev vaḍe rachāyelī
niyamasāranī tātparyavr̥utti nāmanī ṭīkāmān (arthāt shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī
niyamasār paramāgamanī nirgranth munirāj shrī padmaprabhamaladhāridevavirachit tātparyavr̥utti nāmanī
ṭīkāmān) shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār nāmano āṭhamo shrutaskandh samāpta thayo.
L

Page 243 of 380
PDF/HTML Page 272 of 409
single page version

243
— 9 —
param-samādhi adhikār
अथ अखिलमोहरागद्वेषादिपरभावविध्वंसहेतुभूतपरमसमाध्यधिकार उच्यते ।
वयणोच्चारणकिरियं परिचत्ता वीयरायभावेण ।
जो झायदि अप्पाणं परमसमाही हवे तस्स ।।१२२।।
वचनोच्चारणक्रियां परित्यज्य वीतरागभावेन ।
यो ध्यायत्यात्मानं परमसमाधिर्भवेत्तस्य ।।१२२।।
परमसमाधिस्वरूपाख्यानमेतत् ।
क्वचिदशुभवंचनार्थं वचनप्रपंचांचितपरमवीतरागसर्वज्ञस्तवनादिकं कर्तव्यं परम-
जिनयोगीश्वरेणापि । परमार्थतः प्रशस्ताप्रशस्तसमस्तवाग्विषयव्यापारो न कर्तव्यः । अत
have samasta moharāgadveṣhādi parabhāvonā vidhvansanā hetubhūt param-samādhi adhikār
kahevāmān āve chhe.
vachanochcharaṇakiriyā tajī, vītarāg nij pariṇāmathī
dhyāve nijātmā jeh, param samādhi tene jāṇavī. 122.
anvayārthaḥ — [वचनोच्चारणक्रियां] vachanochchāraṇanī kriyā [परित्यज्य] parityāgīne
[वीतरागभावेन] vītarāg bhāvathī [यः] je [आत्मानं] ātmāne [ध्यायति] dhyāve chhe, [तस्य]
tene [परमसमाधिः] param samādhi [भवेत्] chhe.
ṭīkāḥ — ā, param samādhinā svarūpanun kathan chhe.
kyārek *ashubhavañchanārthe vachanavistārathī shobhatun paramavītarāg sarvagnanun stavanādik
param jinayogīshvare paṇ karavāyogya chhe. paramārthathī prashasta-aprashasta samasta vachanasambandhī
* ashubhavañchanārthe=ashubhathī chhūṭavā māṭe; ashubhathī bachavā māṭe; ashubhanā tyāg māṭe.

Page 244 of 380
PDF/HTML Page 273 of 409
single page version

244 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
एव वचनरचनां परित्यज्य सकलकर्मकलंकपंकविनिर्मुक्त प्रध्वस्तभावकर्मात्मक-
परमवीतरागभावेन त्रिकालनिरावरणनित्यशुद्धकारणपरमात्मानं स्वात्माश्रयनिश्चयधर्म-
ध्यानेन टंकोत्कीर्णज्ञायकैकस्वरूपनिरतपरमशुक्लध्यानेन च यः परमवीतरागतपश्चरणनिरतः
निरुपरागसंयतः ध्यायति, तस्य खलु द्रव्यभावकर्मवरूथिनीलुंटाकस्य परमसमाधि-
र्भवतीति
।
(वंशस्थ)
समाधिना केनचिदुत्तमात्मनां
हृदि स्फु रन्तीं समतानुयायिनीम् ।
यावन्न विद्मः सहजात्मसंपदं
न माद्रशां या विषया विदामहि ।।२००।।
vyāpār karavāyogya nathī. ām hovāthī ja, vachanarachanā parityāgīne je samasta
karmakalaṅkarūp kādavathī vimukta chhe ane jemānthī bhāvakarma naṣhṭa thayelān chhe evā bhāve — param
vītarāg bhāve — trikāḷ-nirāvaraṇ nitya-shuddha kāraṇaparamātmāne svātmāshrit nishchayadharma-
dhyānathī ane ṭaṅkotkīrṇa gnāyak ek svarūpamān līn paramashukladhyānathī je paramavītarāg
tapashcharaṇamān līn, niruparāg (nirvikār) sanyamī dhyāve chhe, te dravyakarma-bhāvakarmanī senāne
lūṭanār sanyamīne kharekhar param samādhi chhe.
[have ā 122mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shrī
padmaprabhamaladhāridev shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] koī evī ( – avarṇanīy, param) samādhi vaḍe uttam ātmāonā
hr̥udayamān sphuratī, samatānī 1anuyāyinī sahaj ātmasampadāne jyān sudhī ame
anubhavatā nathī, tyān sudhī amārā jevāono je 2viṣhay chhe tene ame anubhavatā
nathī. 200.
1. anuyāyinī=anugāminī; sāthe sāthe rahenārī; pāchhaḷ pāchhaḷ āvanārī. (sahaj ātmasampadā
samādhinī anuyāyinī chhe.)
2. sahaj ātmasampadā muniono viṣhay chhe.

Page 245 of 380
PDF/HTML Page 274 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-samādhi adhikār
[ 245
संजमणियमतवेण दु धम्मज्झाणेण सुक्कझाणेण ।
जो झायइ अप्पाणं परमसमाही हवे तस्स ।।१२३।।
संयमनियमतपसा तु धर्मध्यानेन शुक्लध्यानेन ।
यो ध्यायत्यात्मानं परमसमाधिर्भवेत्तस्य ।।१२३।।
इह हि समाधिलक्षणमुक्त म् ।
संयमः सकलेन्द्रियव्यापारपरित्यागः । नियमेन स्वात्माराधनातत्परता । आत्मा-
नमात्मन्यात्मना संधत्त इत्यध्यात्मं तपनम् । सकलबाह्यक्रियाकांडाडम्बरपरित्यागलक्षणान्तः-
क्रियाधिकरणमात्मानं निरवधित्रिकालनिरुपाधिस्वरूपं यो जानाति, तत्परिणतिविशेषः
स्वात्माश्रयनिश्चयधर्मध्यानम् । ध्यानध्येयध्यातृतत्फलादिविविधविकल्पनिर्मुक्तान्तर्मुखाकार-
निखिलकरणग्रामागोचरनिरंजननिजपरमतत्त्वाविचलस्थितिरूपं निश्चयशुक्लध्यानम् । एभिः
sanyam, niyam ne tap thakī, vaḷī dharma-shukladhyānathī,
dhyāve nijātmā jeh, param samādhi tene jāṇavī. 123.
anvayārthaḥ — [संयमनियमतपसा तु] sanyam, niyam ne tapathī tathā [धर्मध्यानेन
शुक्लध्यानेन] dharmadhyān ne shukladhyānathī [यः] je [आत्मानं] ātmāne [ध्यायति] dhyāve chhe,
[तस्य] tene [परमसमाधिः] param samādhi [भवेत्] chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān) samādhinun lakṣhaṇ (arthāt svarūp) kahyun chhe.
samasta indriyonā vyāpārano parityāg te sanyam chhe. nij ātmānī ārādhanāmān
tatparatā te niyam chhe. je ātmāne ātmāmān ātmāthī dhārī – ṭakāvī – joḍī rākhe chhe te
adhyātma chhe ane e adhyātma te tap chhe. samasta bāhyakriyākāṇḍanā āḍambarano parityāg
jenun lakṣhaṇ chhe evī antaḥkriyānā *adhikaraṇabhūt ātmāne — ke jenun svarūp avadhi vinānā
traṇe kāḷe (anādi kāḷathī anant kāḷ sudhī) nirupādhik chhe tene — je jīv jāṇe chhe, te
jīvanī pariṇativisheṣh te svātmāshrit nishchayadharmadhyān chhe. dhyān-dhyey-dhyātā, dhyānanun phaḷ
vagerenā vividh vikalpothī vimukta (arthāt evā vikalpo vinānun), antarmukhākār (arthāt
antarmukh jenun svarūp chhe evun), samasta indriyasamūhathī agochar nirañjan-nij-paramatattvamān
*adhikaraṇ = ādhār. (antaraṅg kriyāno ādhār ātmā chhe.)

Page 246 of 380
PDF/HTML Page 275 of 409
single page version

246 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
सामग्रीविशेषैः सार्धमखंडाद्वैतपरमचिन्मयमात्मानं यः परमसंयमी नित्यं ध्यायति, तस्य खलु
परमसमाधिर्भवतीति ।
(अनुष्टुभ्)
निर्विकल्पे समाधौ यो नित्यं तिष्ठति चिन्मये ।
द्वैताद्वैतविनिर्मुक्त मात्मानं तं नमाम्यहम् ।।२०१।।
किं काहदि वणवासो कायकिलेसो विचित्तउववासो ।
अज्झयणमोणपहुदी समदारहियस्स समणस्स ।।१२४।।
किं करिष्यति वनवासः कायक्लेशो विचित्रोपवासः ।
अध्ययनमौनप्रभृतयः समतारहितस्य श्रमणस्य ।।१२४।।
अत्र समतामन्तरेण द्रव्यलिङ्गधारिणः श्रमणाभासिनः किमपि परलोककारणं नास्ती-
त्युक्त म् ।
avichaḷ sthitirūp ( – evun je dhyān) te nishchayashukladhyān chhe. ā sāmagrīvisheṣho sahit
( – ā uparyukta khās āntarik sādhanasāmagrī sahit) akhaṇḍ advait param chaitanyamay
ātmāne je param sanyamī nitya dhyāve chhe, tene kharekhar param samādhi chhe.
[have ā 123mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] je sadā chaitanyamay nirvikalpa samādhimān rahe chhe, te dvaitādvaitavimukta
(dvait-advaitanā vikalpothī mukta) ātmāne hun namun chhun. 201.
vanavās vā tanaklesharūp upavās vidhavidh shun kare?
re! maun vā paṭhanādi shun kare sāmyavirahit shramaṇane? 124.
anvayārthaḥ — [वनवासः] vanavās, [कायक्लेशः विचित्रोपवासः] kāyaklesharūp anek
prakāranā upavās, [अध्ययनमौनप्रभृतयः] adhyayan, maun vagere (kāryo) [समतारहितस्य
श्रमणस्य] samatārahit shramaṇane
[किं करिष्यति] shun kare chhe ( – sho lābh kare chhe)?
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān), samatā vinā dravyaliṅgadhārī shramaṇābhāsane kiñchit
paralokanun kāraṇ nathī (arthāt jarāy mokṣhanun sādhan nathī) em kahyun chhe.

Page 247 of 380
PDF/HTML Page 276 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-samādhi adhikār
[ 247
सकलकर्मकलंकपंकविनिर्मुक्त महानंदहेतुभूतपरमसमताभावेन विना कान्तारवासावासेन
प्रावृषि वृक्षमूले स्थित्या च ग्रीष्मेऽतितीव्रकरकरसंतप्तपर्वताग्रग्रावनिषण्णतया वा हेमन्ते च
रात्रिमध्ये ह्याशांबरदशाफलेन च, त्वगस्थिभूतसर्वाङ्गक्लेशदायिना महोपवासेन वा,
सदाध्ययनपटुतया च, वाग्विषयव्यापारनिवृत्तिलक्षणेन संततमौनव्रतेन वा किमप्युपादेयं
फलमस्ति केवलद्रव्यलिंगधारिणः श्रमणाभासस्येति ।
तथा चोक्त म् अमृताशीतौ —
(मालिनी)
‘‘गिरिगहनगुहाद्यारण्यशून्यप्रदेश-
स्थितिकरणनिरोधध्यानतीर्थोपसेवा- ।
प्रपठनजपहोमैर्ब्रह्मणो नास्ति सिद्धिः
मृगय तदपरं त्वं भोः प्रकारं गुरुभ्यः ।।’’
तथा हि —
kevaḷ dravyaliṅgadhārī shramaṇābhāsane samasta karmakalaṅkarūp kādavathī vimukta mahā ānandanā
hetubhūt paramasamatābhāv vinā, (1) vanavāse vasīne varṣhār̥̄utumān vr̥ukṣha nīche sthiti karavāthī,
grīṣhmar̥̄utumān prachaṇḍ sūryanān kiraṇothī santapta parvatanā shikharanī shilā upar besavāthī ane
hemantar̥̄utumān rātrimadhye digambaradashāe rahevāthī, (2) tvachā ane asthirūp (mātra hāḍ-
chāmarūp) thaī gayelā ākhā sharīrane kleshadāyak mahā upavāsathī, (3) sadā adhyayanapaṭutāthī
(arthāt sadā shāstrapaṭhan karavāthī), athavā (4) vachanasambandhī vyāpāranī nivr̥uttisvarūp satat
maunavratathī shun jarāy *upādey phaḷ chhe? (arthāt mokṣhanā sādhanarūp phaḷ jarāy nathī.)
evī rīte (shrī yogīndradevakr̥ut) amr̥utāshītimān (59mā shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[shlokārthaḥ — ] parvatanī ūṇḍī guphā vageremān ke vananā shūnya pradeshamān rahevāthī,
indriyanirodhathī, dhyānathī, tīrthasevāthī (tīrthasthānamān vasavāthī), paṭhanathī, japathī ane
homathī brahmanī (ātmānī) siddhi nathī; māṭe, he bhāī! tun guruo dvārā tenāthī anya
prakārane shodh.’’
vaḷī (ā 124mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chhe)ḥ —
*upādey = pasand karavā jevun; vakhāṇavā jevun.

Page 248 of 380
PDF/HTML Page 277 of 409
single page version

248 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(द्रुतविलंबित)
अनशनादितपश्चरणैः फलं
समतया रहितस्य यतेर्न हि ।
तत इदं निजतत्त्वमनाकुलं
भज मुने समताकुलमंदिरम् ।।२०२।।
विरदो सव्वसावज्जे तिगुत्तो पिहिदिंदिओ ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२५।।
विरतः सर्वसावद्ये त्रिगुप्तः पिहितेन्द्रियः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२५।।
इह हि सकलसावद्यव्यापाररहितस्य त्रिगुप्तिगुप्तस्य सकलेन्द्रियव्यापारविमुखस्य तस्य च
मुनेः सामायिकं व्रतं स्थायीत्युक्त म् ।
अथात्रैकेन्द्रियादिप्राणिनिकुरंबक्लेशहेतुभूतसमस्तसावद्यव्यासंगविनिर्मुक्त :, प्रशस्ता-
[shlokārthaḥ — ] kharekhar samatā rahit yatine anashanādi tapashcharaṇothī phaḷ nathī;
māṭe, he muni! samatānun *kulamandir evun je ā anākuḷ nij tattva tene bhaj. 202.
sāvadyavirat, trigupta chhe, indriyasamūh niruddha chhe,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 125.
anvayārthaḥ — [सर्वसावद्ये विरतः] je sarva sāvadyamān virat chhe, [त्रिगुप्तः] je traṇ
guptivāḷo chhe ane [पिहितेन्द्रियः] jeṇe indriyone bandh (niruddha) karī chhe, [तस्य] tene
[सामायिकं] sāmāyik [स्थायि] sthāyī chhe [इति केवलिशासने] em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān), je sarva sāvadya vyāpārathī rahit chhe, je trigupti
vaḍe gupta chhe ane je samasta indriyonā vyāpārathī vimukh chhe, te munine sāmāyikavrat sthāyī
chhe em kahyun chhe.
ahīn (ā lokamān) je ekendriyādi prāṇīsamūhane kleshanā hetubhūt samasta sāvadyanā
*kulamandir = (1) uttam ghar; (2) vanshaparamparānun ghar.

Page 249 of 380
PDF/HTML Page 278 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-samādhi adhikār
[ 249
प्रशस्तसमस्तकायवाङ्मनसां व्यापाराभावात् त्रिगुप्तः, स्पर्शनरसनघ्राणचक्षुःश्रोत्राभिधान-
पंचेन्द्रियाणां मुखैस्तत्तद्योग्यविषयग्रहणाभावात् पिहितेन्द्रियः, तस्य खलु महामुमुक्षोः
परमवीतरागसंयमिनः सामायिकं व्रतं शश्वत् स्थायि भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
इत्थं मुक्त्वा भवभयकरं सर्वसावद्यराशिं
नीत्वा नाशं विकृतिमनिशं कायवाङ्मानसानाम् ।
अन्तःशुद्धया परमकलया साकमात्मानमेकं
बुद्ध्वा जन्तुः स्थिरशममयं शुद्धशीलं प्रयाति ।।२०३।।
जो समो सव्वभूदेसु थावरेसु तसेसु वा ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२६।।
यः समः सर्वभूतेषु स्थावरेषु त्रसेषु वा ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२६।।
*vyāsaṅgathī vimukta chhe, prashasta-aprashasta samasta kāy-vachan-mananā vyāpāranā abhāvane līdhe
trigupta (traṇ guptivāḷo) chhe ane sparshan, rasan, ghrāṇ, chakṣhu ne shrotra nāmanī pāñch indriyo
dvārā te te indriyane yogya viṣhayanā grahaṇano abhāv hovāthī bandh karelī indriyovāḷo chhe,
te mahāmumukṣhu paramavītarāgasanyamīne kharekhar sāmāyikavrat shāshvat – sthāyī chhe.
[have ā 125mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] ā rīte bhavabhayanā karanārā samasta sāvadyasamūhane chhoḍīne, kāy-
vachan-mananī vikr̥utine nirantar nāsh pamāḍīne, antaraṅg shuddhithī param kaḷā sahit (param
gnānakaḷā sahit) ek ātmāne jāṇīne jīv sthirashamamay shuddha shīlane prāpta kare chhe
(arthāt shāshvat samatāmay shuddha chāritrane prāpta kare chhe). 203.
sthāvar ane tras sarva bhūtasamūhamān samabhāv chhe,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 126.
anvayārthaḥ — [यः] je [स्थावरेषु] sthāvar [वा] ke [त्रसेषु] tras [सर्वभूतेषु] sarva jīvo
*vyāsaṅg = gāḍh saṅg; saṅg; āsakti.

Page 250 of 380
PDF/HTML Page 279 of 409
single page version

250 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
परममाध्यस्थ्यभावाद्यारूढस्थितस्य परममुमुक्षोः स्वरूपमत्रोक्त म् ।
यः सहजवैराग्यप्रासादशिखरशिखामणिः विकारकारणनिखिलमोहरागद्वेषाभावाद् भेद-
कल्पनापोढपरमसमरसीभावसनाथत्वात्र्रसस्थावरजीवनिकायेषु समः, तस्य च परमजिन-
योगीश्वरस्य सामायिकाभिधानव्रतं सनातनमिति वीतरागसर्वज्ञमार्गे सिद्धमिति ।
(मालिनी)
त्रसहतिपरिमुक्तं स्थावराणां वधैर्वा
परमजिनमुनीनां चित्तमुच्चैरजस्रम् ।
अपि चरमगतं यन्निर्मलं कर्ममुक्त्यै
तदहमभिनमामि स्तौमि संभावयामि ।।२०४।।
(अनुष्टुभ्)
केचिदद्वैतमार्गस्थाः केचिद्द्वैतपथे स्थिताः ।
द्वैताद्वैतविनिर्मुक्त मार्गे वर्तामहे वयम् ।।२०५।।
pratye [समः] samabhāvavāḷo chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sāmāyik [स्थायि] sthāyī chhe [इति
केवलिशासने] em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ahīn, param mādhyasthabhāv vageremān ārūḍh thaīne rahelā paramamumukṣhunun svarūp
kahyun chhe.
je sahaj vairāgyarūpī mahelanā shikharano shikhāmaṇi (arthāt param sahajavairāgyavant
muni) vikāranā kāraṇabhūt samasta moharāgadveṣhanā abhāvane līdhe bhedakalpanāvimukta param
samarasībhāv sahit hovāthī tras-sthāvar (samasta) jīvanikāyo pratye samabhāvavāḷo chhe, te
param jinayogīshvarane sāmāyik nāmanun vrat sanātan (sthāyī) chhe em vītarāg sarvagnanā
mārgamān siddha chhe.
[have ā 126mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj āṭh shloko kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] param jinamunionun je chitta (chaitanyapariṇaman) nirantar tras
jīvonā ghātathī tem ja sthāvar jīvonā vadhathī atyant vimukta chhe, vaḷī je (chitta) antim
avasthāne pāmelun ane nirmaḷ chhe, tene hun karmathī mukta thavāne arthe namun chhun, stavun chhun, samyak
prakāre bhāvun chhun. 204.
[shlokārthaḥ — ] koī jīvo advaitamārgamān sthit chhe ane koī jīvo dvaitamārgamān sthit

Page 251 of 380
PDF/HTML Page 280 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-samādhi adhikār
[ 251
(अनुष्टुभ्)
कांक्षंत्यद्वैतमन्येपि द्वैतं कांक्षन्ति चापरे ।
द्वैताद्वैतविनिर्मुक्त मात्मानमभिनौम्यहम् ।।२०६।।
(अनुष्टुभ्)
अहमात्मा सुखाकांक्षी स्वात्मानमजमच्युतम् ।
आत्मनैवात्मनि स्थित्वा भावयामि मुहुर्मुहुः ।।२०७।।
(शिखरिणी)
विकल्पोपन्यासैरलमलममीभिर्भवकरैः
अखंडानन्दात्मा निखिलनयराशेरविषयः ।
अयं द्वैताद्वैतो न भवति ततः कश्चिदचिरात्
तमेकं वन्देऽहं भवभयविनाशाय सततम् ।।२०८।।
(शिखरिणी)
सुखं दुःखं योनौ सुकृतदुरितव्रातजनितं
शुभाभावो भूयोऽशुभपरिणतिर्वा न च न च ।
यदेकस्याप्युच्चैर्भवपरिचयो बाढमिह नो
य एवं संन्यस्तो भवगुणगणैः स्तौमि तमहम् ।।२०9।।
chhe; dvait ane advaitathī vimukta mārgamān (arthāt jemān dvait ke advaitanā vikalpo nathī evā
mārgamān) ame vartīe chhīe. 205.
[shlokārthaḥ — ] koī jīvo advaitane ichchhe chhe ane anya koī jīvo dvaitane ichchhe
chhe; hun dvait ane advaitathī vimukta ātmāne namun chhun. 206.
[shlokārthaḥ — ] hun — sukhane ichchhanāro ātmā — ajanma ane avināshī evā
nij ātmāne ātmā vaḍe ja ātmāmān sthit rahīne vāramvār bhāvun chhun. 207.
[shlokārthaḥ — ] bhavanā karanārā evā ā vikalpa-kathanothī bas thāo, bas thāo.
je akhaṇḍānandasvarūp chhe te (ā ātmā) samasta nayarāshino aviṣhay chhe; māṭe ā koī
(avarṇanīy) ātmā dvait ke advaitarūp nathī (arthāt dvait-advaitanā vikalpothī par chhe). tene
ekane hun alpa kāḷamān bhavabhayano nāsh karavā māṭe satat vandun chhun. 208.
[shlokārthaḥ — ] yonimān sukh ane duḥkh sukr̥ut ane duṣhkr̥utanā samūhathī thāy chhe