Niyamsar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Shlok: 128,210-229 ; Gatha: 127,129-139 ; Param-Bhakti Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 15 of 21

 

Page 252 of 380
PDF/HTML Page 281 of 409
single page version

252 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(मालिनी)
इदमिदमघसेनावैजयन्तीं हरेत्तां
स्फु टितसहजतेजःपुंजदूरीकृतांहः- ।
प्रबलतरतमस्तोमं सदा शुद्धशुद्धं
जयति जगति नित्यं चिच्चमत्कारमात्रम् ।।२१०।।
(पृथ्वी)
जयत्यनघमात्मतत्त्वमिदमस्तसंसारकं
महामुनिगणाधिनाथहृदयारविन्दस्थितम् ।
विमुक्त भवकारणं स्फु टितशुद्धमेकान्ततः
सदा निजमहिम्नि लीनमपि सद्रºशां गोचरम् ।।२११।।
(arthāt chār gatinā janmomān sukhaduḥkh shubhāshubh kr̥utyothī thāy chhe). vaḷī bījī rīte
( – nishchayanaye), ātmāne shubhano paṇ abhāv chhe tem ja ashubh pariṇati paṇ nathī —
nathī, kāraṇ ke ā lokamān ek ātmāne (arthāt ātmā sadā ekarūp hovāthī tene)
chokkas bhavano parichay bilakul nathī. ā rīte je bhavaguṇonā samūhathī sannyasta chhe (arthāt
je shubh-ashubh, rāg-dveṣh vagere bhavanā guṇothī — vibhāvothī — rahit chhe) tene ( – nityashuddha
ātmāne) hun stavun chhun. 209.
[shlokārthaḥ — ] sadā shuddha-shuddha evun ā (pratyakṣha) chaitanyachamatkāramātra tattva
jagatamān nitya jayavant chhe — ke jeṇe pragaṭ thayelā sahaj tejaḥpuñj vaḍe svadharmatyāgarūp
(moharūp) atiprabaḷ timirasamūhane dūr karyo chhe ane je pelī *aghasenānī dhajāne harī
le chhe. 210.
[shlokārthaḥ — ] ā anagh (nirdoṣh) ātmatattva jayavant chhe — ke jeṇe sansārane
asta karyo chhe, je mahāmunigaṇanā adhināthanā ( – gaṇadharonā) hr̥udayāravindamān sthit chhe,
jeṇe bhavanun kāraṇ tajī dīdhun chhe, je ekānte shuddha pragaṭ thayun chhe (arthāt je sarvathā-
shuddhapaṇe spaṣhṭa jaṇāy chhe) ane je sadā (ṭaṅkotkīrṇa chaitanyasāmānyarūp) nij mahimāmān
līn hovā chhatān samyagdraṣhṭione gochar chhe. 211.
*agh = doṣh; pāp.

Page 253 of 380
PDF/HTML Page 282 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]    param-samādhi adhikār    [ 253    
जस्स संणिहिदो अप्पा संजमे णियमे तवे ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२७।।
यस्य सन्निहितः आत्मा संयमे नियमे तपसि ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२७।।
अत्राप्यात्मैवोपादेय इत्युक्त : ।
यस्य खलु बाह्यप्रपंचपराङ्मुखस्य निर्जिताखिलेन्द्रियव्यापारस्य भाविजिनस्य पाप-
क्रियानिवृत्तिरूपे बाह्यसंयमे कायवाङ्मनोगुप्तिरूपसकलेन्द्रियव्यापारवर्जितेऽभ्यन्तरात्मनि
परिमितकालाचरणमात्रे नियमे परमब्रह्मचिन्मयनियतनिश्चयान्तर्गताचारे स्वरूपेऽविचलस्थितिरूपे
व्यवहारप्रपंचितपंचाचारे पंचमगतिहेतुभूते किंचनभावप्रपंचपरिहीणे सकलदुराचारनिवृत्तिकारणे
परमतपश्चरणे च परमगुरुप्रसादासादितनिरंजननिजकारणपरमात्मा सदा सन्निहित इति
sanyam, niyam ne tap viṣhe ātmā samīp chhe jehane,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 127.
anvayārthaḥ — [यस्य] jene [संयमे] sanyamamān, [नियमे] niyamamān ane [तपसि]
tapamān [आत्मा] ātmā [सन्निहितः] samīp chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sāmāyik
[स्थायि] sthāyī chhe [इति केवलिशासने] em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān) paṇ ātmā ja upādey chhe em kahyun chhe.
bāhya prapañchathī parāṅmukh ane samasta indriyavyāpārane jītelā evā je bhāvī jinane
pāpakriyānī nivr̥uttirūp bāhyasanyamamān, kāy-vachan-manoguptirūp, samasta indriyavyāpār rahit
abhyantarasanyamamān, mātra parimit (maryādit) kāḷanā ācharaṇasvarūp niyamamān, nijasvarūpamān
avichaḷ sthitirūp, chinmay-paramabrahmamān niyat (nishchaḷ rahelā) evā nishchayaantargat-
āchāramān (arthāt nishchay-abhyantar niyamamān), vyavahārathī *prapañchit (gnān-darshan-chāritra-
tap-vīryāchārarūp) pañchāchāramān (arthāt vyavahār – tapashcharaṇamān), tathā pañchamagatinā hetubhūt,
kāī paṇ parigrahaprapañchathī sarvathā rahit, sakaḷ durāchāranī nivr̥uttinā kāraṇabhūt evā param
tapashcharaṇamān ( – ā badhāmān) param gurunā prasādathī prāpta karāyelo nirañjan nij
*prapañchit = darshāvavāmān āvelā; vistār pāmelā.

Page 254 of 380
PDF/HTML Page 283 of 409
single page version

254 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
केवलिनां शासने तस्य परद्रव्यपराङ्मुखस्य परमवीतरागसम्यग्द्रष्टेर्वीतरागचारित्रभाजः
सामायिकव्रतं स्थायि भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
आत्मा नित्यं तपसि नियमे संयमे सच्चरित्रे
तिष्ठत्युच्चैः परमयमिनः शुद्धद्रष्टेर्मनश्चेत् ।
तस्मिन् बाढं भवभयहरे भावितीर्थाधिनाथे
साक्षादेषा सहजसमता प्रास्तरागाभिरामे ।।२१२।।
जस्स रागो दु दोसो दु विगडिं ण जणेइ दु ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२८।।
यस्य रागस्तु द्वेषस्तु विकृतिं न जनयति तु ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२८।।
kāraṇaparamātmā sadā samīp chhe (arthāt je munine sanyamamān, niyamamān ane tapamān nij
kāraṇaparamātmā sadā nikaṭ chhe), te paradravyaparāṅmukh paramavītarāg-samyagdraṣhṭi vītarāg-
chāritravantane sāmāyikavrat sthāyī chhe em kevaḷīonā shāsanamān kahyun chhe.
[have ā 127mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] jo shuddhadraṣhṭivant (-samyagdraṣhṭi) jīv em samaje chhe ke param munine
tapamān, niyamamān, sanyamamān ane satchāritramān sadā ātmā ūrdhva rahe chhe (arthāt darek kāryamān
nirantar shuddhātmadravya ja mukhya rahe chhe) to (em siddha thayun ke) rāganā nāshane līdhe *abhirām
evā te bhavabhayahar bhāvi tīrthādhināthane ā sākṣhāt sahaj-samatā chokkas chhe. 212.
nahi rāg athavā dveṣharūp vikār janme jehane,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 128.
anvayārthaḥ — [यस्य] jene [रागः तु] rāg ke [द्वेषः तु] dveṣh (nahi ūpajato
thako) [विकृतिं] vikr̥uti [न तु जनयति] utpanna karato nathī, [तस्य] tene [सामायिकं]
sāmāyik [स्थायि] sthāyī chhe [इति केवलिशासने] em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
*abhirām = manohar; sundar. (bhavabhayanā haranārā evā ā bhāvi tīrthaṅkare rāgano nāsh karyo
hovāthī te manohar chhe.)

Page 255 of 380
PDF/HTML Page 284 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-samādhi adhikār
[ 255
इह हि रागद्वेषाभावादपरिस्पंदरूपत्वं भवतीत्युक्त म् ।
यस्य परमवीतरागसंयमिनः पापाटवीपावकस्य रागो वा द्वेषो वा विकृतिं नावतरति,
तस्य महानन्दाभिलाषिणः जीवस्य पंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहस्य सामायिकनामव्रतं
शाश्वतं भवतीति केवलिनां शासने प्रसिद्धं भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
रागद्वेषौ विकृतिमिह तौ नैव कर्तुं समर्थौ
ज्ञानज्योतिःप्रहतदुरितानीकघोरान्धकारे ।
आरातीये सहजपरमानन्दपीयूषपूरे
तस्मिन्नित्ये समरसमये को विधिः को निषेधः ।।२१३।।
ṭīkāḥ — ahīn, rāgadveṣhanā abhāvathī 1aparispandarūpatā hoy chhe em kahyun chhe.
pāparūpī aṭavīne bāḷavāmān agni samān evā je paramavītarāg sanyamīne rāg
ke dveṣh ravikr̥uti utpanna karato nathī, te mahā ānandanā abhilāṣhī jīvane — ke jene pāñch
indriyonā phelāv rahit dehamātra parigrah chhe tene — sāmāyik nāmanun vrat shāshvat chhe em
kevaḷīonā shāsanamān prasiddha chhe.
[have ā 128mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] jeṇe gnānajyoti vaḍe pāpasamūharūpī ghor andhakārano nāsh karyo
chhe evun sahaj paramānandarūpī amr̥utanun pūr (arthāt gnānānandasvabhāvī ātmatattva) jyān
nikaṭ chhe, tyān pelā rāgadveṣho vikr̥uti karavāne samartha nathī ja. te nitya (shāshvat)
samarasamay ātmatattvamān vidhi sho ane niṣhedh sho? (samarasasvabhāvī ātmatattvamān
‘ā karavā jevun chhe ane ā chhoḍavā jevun chhe’ evā vidhiniṣhedhanā vikalparūp svabhāv
nahi hovāthī te ātmatattvane draḍhapaṇe ālambanār munine svabhāvapariṇaman thavāne līdhe
samarasarūp pariṇām thāy chhe, vidhiniṣhedhanā vikalparūp — rāgadveṣharūp pariṇām thatā
nathī.) 213.
1aparispandarūpatā = akampatā; akṣhubdhatā; samatā.
2vikr̥uti = vikār; svābhāvik pariṇatithī viruddha pariṇati. [paramavītarāgasanyamīne samatāsvabhāvī
shuddhātmadravyano draḍh āshray hovāthī vikr̥utibhūt (vibhāvabhūt) viṣhamatā (rāgadveṣhapariṇati) thatī nathī,
parantu prakr̥itibhūt (svabhāvabhūt) samatāpariṇām thāy chhe.]

Page 256 of 380
PDF/HTML Page 285 of 409
single page version

256 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
जो दु अट्टं च रुद्दं च झाणं वज्जेदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१२9।।
यस्त्वार्त्तं च रौद्रं च ध्यानं वर्जयति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१२9।।
आर्तरौद्रध्यानपरित्यागात् सनातनसामायिकव्रतस्वरूपाख्यानमेतत् ।
यस्तु नित्यनिरंजननिजकारणसमयसारस्वरूपनियतशुद्धनिश्चयपरमवीतरागसुखामृत-
पानपरायणो जीवः तिर्यग्योनिप्रेतावासनारकादिगतिप्रायोग्यतानिमित्तम् आर्तरौद्रध्यानद्वयं
नित्यशः संत्यजति, तस्य खलु केवलदर्शनसिद्धं शाश्वतं सामायिकव्रतं भवतीति ।
(आर्या)
इति जिनशासनसिद्धं सामायिकव्रतमणुव्रतं भवति ।
यस्त्यजति मुनिर्नित्यं ध्यानद्वयमार्तरौद्राख्यम् ।।२१४।।
je nitya varje ārta tem ja raudra banne dhyānane,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 129.
anvayārthaḥ — [यः तु] je [आर्त्तं] ārta [च] ane [रौद्रं च] raudra [ध्यानं] dhyānane
[नित्यशः] nitya [वर्जयति] varje chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sāmāyik [स्थायि] sthāyī chhe
[इति केवलिशासने] em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ā, ārta ane raudra dhyānanā parityāg dvārā sanātan (shāshvat)
sāmāyikavratanā svarūpanun kathan chhe.
nitya-nirañjan nij kāraṇasamayasāranā svarūpamān niyat ( – niyamathī rahelā) shuddha-
nishchay-param-vītarāg-sukhāmr̥utanā pānamān parāyaṇ evo je jīv tiryañchayoni, pretavās ane
nārakādigatinī yogyatānā hetubhūt ārta ane raudra be dhyānone nitya taje chhe, tene kharekhar
kevaḷadarshanasiddha ( – kevaḷadarshanathī nakkī thayelun) shāshvat sāmāyikavrat chhe.
[have ā 129mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] e rīte, je muni ārta ane raudra nāmanān be dhyānone nitya taje
chhe tene jinashāsanasiddha ( – jinashāsanathī nakkī thayelun) aṇuvratarūp sāmāyikavrat chhe. 214.

Page 257 of 380
PDF/HTML Page 286 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-samādhi adhikār
[ 257
जो दु पुण्णं च पावं च भावं वज्जेदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१३०।।
यस्तु पुण्यं च पापं च भावं वर्जयति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१३०।।
शुभाशुभपरिणामसमुपजनितसुकृतदुरितकर्मसंन्यासविधानाख्यानमेतत् ।
बाह्याभ्यन्तरपरित्यागलक्षणलक्षितानां परमजिनयोगीश्वराणां चरणनलिनक्षालन-
संवाहनादिवैयावृत्यकरणजनितशुभपरिणतिविशेषसमुपार्जितं पुण्यकर्म, हिंसानृतस्तेयाब्रह्म-
परिग्रहपरिणामसंजातमशुभकर्म, यः सहजवैराग्यप्रासादशिखरशिखामणिः संसृतिपुरंध्रिका-
विलासविभ्रमजन्मभूमिस्थानं तत्कर्मद्वयमिति त्यजति, तस्य नित्यं केवलिमतसिद्धं
सामायिकव्रतं भवतीति ।
je nitya varje puṇya tem ja pāp banne bhāvane,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 130.
anvayārthaḥ — [यः तु] je [पुण्यं च] puṇya tathā [पापं भावं च] pāparūp bhāvane
[नित्यशः] nitya [वर्जयति] varje chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sāmāyik [स्थायि] sthāyī chhe
[इति केवलिशासने] em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ā, shubhāshubh pariṇāmathī ūpajatān sukr̥utaduṣhkr̥utarūp karmanā sanyāsanī
vidhinun ( – shubhāshubh karmanā tyāganī rītanun) kathan chhe.
bāhya-abhyantar parityāgarūp lakṣhaṇathī lakṣhit paramajinayogīshvaronun charaṇakamaḷ-
prakṣhālan, 1charaṇakamaḷasamvāhan vagere vaiyāvr̥utya karavāthī ūpajatī shubhapariṇativisheṣhathī
(vishiṣhṭa shubh pariṇatithī) upārjit puṇyakarmane tathā hinsā, asatya, chaurya, abrahma ne
parigrahanā pariṇāmathī ūpajatā ashubhakarmane, te banne karma sansārarūpī strīnā 2vilās-
vibhramanun janmabhūmisthān hovāthī, je sahaj vairāgyarūpī mahelanā shikharano shikhāmaṇi ( – je
param sahaj vairāgyavant muni) taje chhe, tene nitya kevaḷīmatasiddha (kevaḷīonā matamān nakkī
thayelun) sāmāyikavrat chhe.
1charaṇakamaḷasamvāhan = pag dābavā te; pagachampī karavī te.
2vilāsavibhram = vilāsayukta hāvabhāv; krīḍā.

Page 258 of 380
PDF/HTML Page 287 of 409
single page version

258 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(मंदाक्रांता)
त्यक्त्वा सर्वं सुकृतदुरितं संसृतेर्मूलभूतं
नित्यानंदं व्रजति सहजं शुद्धचैतन्यरूपम् ।
तस्मिन् सद्दृग् विहरति सदा शुद्धजीवास्तिकाये
पश्चादुच्चैः त्रिभुवनजनैरर्चितः सन् जिनः स्यात् ।।२१५।।
(शिखरिणी)
स्वतःसिद्धं ज्ञानं दुरघसुकृतारण्यदहनं
महामोहध्वान्तप्रबलतरतेजोमयमिदम् ।
विनिर्मुक्तेर्मूलं निरुपधिमहानंदसुखदं
यजाम्येतन्नित्यं भवपरिभवध्वंसनिपुणम् ।।२१६।।
(शिखरिणी)
अयं जीवो जीवत्यघकुलवशात् संसृतिवधू-
धवत्वं संप्राप्य स्मरजनितसौख्याकुलमतिः ।
क्वचिद् भव्यत्वेन व्रजति तरसा निर्वृतिसुखं
तदेकं संत्यक्त्वा पुनरपि स सिद्धो न चलति ।।२१७।।
[have ā 130mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj traṇ shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] samyagdraṣhṭi jīv sansāranā mūḷabhūt sarva puṇyapāpane tajīne,
nityānandamay, sahaj, shuddhachaitanyarūp jīvāstikāyane prāpta kare chhe; te shuddha jīvāstikāyamān te
sadā vihare chhe ane pachhī tribhuvanajanothī (traṇ lokanā jīvothī) atyant pūjāto evo
jin thāy chhe. 215.
[shlokārthaḥ — ] ā svataḥsiddha gnān pāpapuṇyarūpī vanane bāḷanāro agni chhe, mahā-
mohāndhakāranāshak atiprabaḷ tejamay chhe, vimuktinun mūḷ chhe ane *nirupadhi mahā ānandasukhanun
dāyak chhe. bhavabhavano dhvans karavāmān nipuṇ evā ā gnānane hun nitya pūjun chhun. 216.
[shlokārthaḥ — ] ā jīv aghasamūhanā vashe sansr̥utivadhūnun patipaṇun pāmīne (arthāt
shubhāshubh karmonā vashe sansārarūpī strīno pati banīne) kāmajanit sukh māṭe ākuḷ mativāḷo
*nirupadhi = chhetarapiṇḍī vinānā; sāchā; vāstavik.

Page 259 of 380
PDF/HTML Page 288 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-samādhi adhikār
[ 259
जो दु हस्सं रई सोगं अरतिं वज्जेदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१३१।।
जो दुगंछा भयं वेदं सव्वं वज्जेदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१३२।।
यस्तु हास्यं रतिं शोकं अरतिं वर्जयति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१३१।।
यः जुगुप्सां भयं वेदं सर्वं वर्जयति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१३२।।
नवनोकषायविजयेन समासादितसामायिकचारित्रस्वरूपाख्यानमेतत् ।
thaīne jīve chhe. kyārek bhavyatva vaḍe shīghra muktisukhane pāme chhe, tyāre pachhī pharīne tene ekane
chhoḍīne te siddha chalit thato nathī (arthāt ek muktisukh ja evun ananya, anupam ane
paripūrṇa chhe ke tene pāmīne temān ātmā sadākāḷ tr̥upta tr̥upta rahe chhe, temānthī kadīye chyut
thaīne anya sukh meḷavavā māṭe ākuḷ thato nathī). 217.
je nitya varje hāsyane, rati arati tem ja shokane,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 131.
je nitya varje bhay jugupsā, varjato sau vedane,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 132.
anvayārthaḥ — [यः तु] je [हास्यं] hāsya, [रतिं] rati, [शोकं] shok ane [अरतिं]
aratine [नित्यशः] nitya [वर्जयति] varje chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sāmāyik [स्थायि] sthāyī
chhe [इति केवलिशासने] em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
[यः] je [जुगुप्सां] jugupsā, [भयं] bhay ane [सर्वं वेदं] sarva vedane [नित्यशः] nitya
[वर्जयति] varje chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sāmāyik [स्थायि] sthāyī chhe [इति केवलिशासने]
em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ā, nav nokaṣhāyanā vijay vaḍe prāpta thatā sāmāyikachāritranā svarūpanun
kathan chhe.

Page 260 of 380
PDF/HTML Page 289 of 409
single page version

260 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
मोहनीयकर्मसमुपजनितस्त्रीपुंनपुंसकवेदहास्यरत्यरतिशोकभयजुगुप्साभिधाननवनोकषाय-
कलितकलंकपंकात्मकसमस्तविकारजालकं परमसमाधिबलेन यस्तु निश्चयरत्नत्रयात्मक-
परमतपोधनः संत्यजति, तस्य खलु केवलिभट्टारकशासनसिद्धपरमसामायिकाभिधानव्रतं
शाश्वतरूपमनेन सूत्रद्वयेन कथितं भवतीति ।
(शिखरिणी)
त्यजाम्येतत्सर्वं ननु नवकषायात्मकमहं
मुदा संसारस्त्रीजनितसुखदुःखावलिकरम् ।
महामोहान्धानां सततसुलभं दुर्लभतरं
समाधौ निष्ठानामनवरतमानन्दमनसाम् ।।२१८।।
जो दु धम्मं च सुक्कं च झाणं झाएदि णिच्चसो ।
तस्स सामाइगं ठाइ इदि केवलिसासणे ।।१३३।।
mohanīyakarmajanit strīved, puruṣhaved, napunsakaved, hāsya, rati, arati, shok, bhay
ane jugupsā nāmanā nav nokaṣhāyathī thatā kalaṅkapaṅkasvarūp (maḷ-kādavasvarūp) samasta vikār-
samūhane param samādhinā baḷathī je nishchayaratnatrayātmak param tapodhan taje chhe, tene kharekhar
kevaḷībhaṭṭārakanā shāsanathī siddha thayelun param sāmāyik nāmanun vrat shāshvatarūp chhe em ā
be sūtrothī kahyun chhe.
[have ā 131-132mī gāthāonī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] sansārastrījanit *sukhaduḥkhāvalinun karanārun nav kaṣhāyātmak ā badhun
( – nav nokaṣhāyasvarūp sarva vikār) hun kharekhar pramodathī tajun chhun — ke je nav nokaṣhāyātmak
vikār mahāmohāndha jīvone nirantar sulabh chhe ane nirantar ānandit manavāḷā samādhiniṣhṭha
(samādhimān līn) jīvone ati durlabh chhe. 218.
je nitya dhyāve dharma tem ja shukal uttam dhyānane,
sthāyī samāyik tehane bhākhyun shrī kevaḷīshāsane. 133.
*sukhaduḥkhāvali = sukhaduḥkhanī āvali; sukhaduḥkhanī paṅkti — hāramāḷā. (nav nokaṣhāyātmak vikār
sansārarūpī strīthī utpanna sukhaduḥkhanī hāramāḷāno karanār chhe.)

Page 261 of 380
PDF/HTML Page 290 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-samādhi adhikār
[ 261
यस्तु धर्मं च शुक्लं च ध्यानं ध्यायति नित्यशः ।
तस्य सामायिकं स्थायि इति केवलिशासने ।।१३३।।
परमसमाध्यधिकारोपसंहारोपन्यासोऽयम् ।
यस्तु सकलविमलकेवलज्ञानदर्शनलोलुपः परमजिनयोगीश्वरः स्वात्माश्रयनिश्चयधर्म-
ध्यानेन निखिलविकल्पजालनिर्मुक्त निश्चयशुक्लध्यानेन च अनवरतमखंडाद्वैतसहजचिद्विलास-
लक्षणमक्षयानन्दाम्भोधिमज्जंतं सकलबाह्यक्रियापराङ्मुखं शश्वदंतःक्रियाधिकरणं स्वात्मनिष्ठ-
निर्विकल्पपरमसमाधिसंपत्तिकारणाभ्यां ताभ्यां धर्मशुक्लध्यानाभ्यां सदाशिवात्मकमात्मानं
ध्यायति हि तस्य खलु जिनेश्वरशासननिष्पन्नं नित्यं शुद्धं त्रिगुप्तिगुप्तपरमसमाधिलक्षणं शाश्वतं
सामायिकव्रतं भवतीति
।
anvayārthaḥ — [यः तु] je [धर्मं च] dharmadhyān [शुक्लं च ध्यानं] ane shukladhyānane
[नित्यशः] nitya [ध्यायति] dhyāve chhe, [तस्य] tene [सामायिकं] sāmāyik [स्थायि] sthāyi
chhe [इति केवलिशासने] em kevaḷīnā shāsanamān kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ā, param-samādhi adhikāranā upasanhāranun kathan chhe.
je sakaḷ-vimaḷ kevaḷagnānadarshanano lolup (sarvathā nirmaḷ kevaḷagnān ane
kevaḷadarshananī tīvra abhilāṣhāvāḷo — bhāvanāvāḷo) param jinayogīshvar svātmāshrit
nishchay-dharmadhyān vaḍe ane samasta vikalpajāḷ rahit nishchay-shukladhyān vaḍe — svātmaniṣhṭha
(nij ātmāmān līn evī) nirvikalpa param samādhirūp sampattinā kāraṇabhūt evān te
dharma-shukla dhyāno vaḍe, akhaṇḍ-advait-sahaj-chidvilāsalakṣhaṇ (arthāt akhaṇḍ advait
svābhāvik chaitanyavilās jenun lakṣhaṇ chhe evā), akṣhay ānandasāgaramān magna thatā
(ḍūbatā), sakaḷ bāhyakriyāthī parāṅmukh, shāshvatapaṇe (sadā) antaḥkriyānā adhikaraṇabhūt,
sadāshivasvarūp ātmāne nirantar dhyāve chhe, tene kharekhar jineshvaranā shāsanathī niṣhpanna
thayelun, nityashuddha, trigupti vaḍe gupta evī param samādhi jenun lakṣhaṇ chhe evun, shāshvat
sāmāyikavrat chhe.
[have ā param-samādhi adhikāranī chhellī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār
munirāj shrī padmaprabhamaladhāridev shlok kahe chheḥ]

Page 262 of 380
PDF/HTML Page 291 of 409
single page version

262 ]niyamasār
(मंदाक्रांता)
शुक्लध्याने परिणतमतिः शुद्धरत्नत्रयात्मा
धर्मध्यानेप्यनघपरमानन्दतत्त्वाश्रितेऽस्मिन् ।
प्राप्नोत्युच्चैरपगतमहद्दुःखजालं विशालं
भेदाभावात् किमपि भविनां वाङ्मनोमार्गदूरम् ।।२१9।।
इति सुकविजनपयोजमित्रपंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहश्रीपद्मप्रभमलधारिदेवविरचितायां
नियमसारव्याख्यायां तात्पर्यवृत्तौ परमसमाध्यधिकारो नवमः श्रुतस्कन्धः ।।
[shlokārthaḥ — ] ā anagh (nirdoṣh) paramānandamay tattvane āshrit dharmadhyānamān ane
shukladhyānamān jenī buddhi pariṇamī chhe evo shuddharatnatrayātmak jīv evā koī vishāḷ tattvane
atyant pāme chhe ke jemānthī ( – je tattvamānthī) mahā duḥkhasamūh naṣhṭa thayo chhe ane je (tattva)
bhedonā abhāvane līdhe jīvone vachan ane mananā mārgathī dūr chhe. 219.
ā rīte, sukavijanarūpī kamaḷone māṭe jeo sūrya samān chhe ane pāñch indriyonā
phelāv rahit dehamātra jemane parigrah hato evā shrī padmaprabhamaladhāridev vaḍe rachāyelī
niyamasāranī tātparyavr̥utti nāmanī ṭīkāmān (arthāt shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī
niyamasār paramāgamanī nirgranth munirāj shrī padmaprabhamaladhāridevavirachit tātparyavr̥utti nāmanī
ṭīkāmān) param-samādhi adhikār nāmano navamo shrutaskandh samāpta thayo.
L

Page 263 of 380
PDF/HTML Page 292 of 409
single page version

263
— 10 —
param-bhakti adhikār
अथ संप्रति हि भक्त्यधिकार उच्यते ।
सम्मत्तणाणचरणे जो भत्तिं कुणइ सावगो समणो ।
तस्स दु णिव्वुदिभत्ती होदि त्ति जिणेहि पण्णत्तं ।।१३४।।
सम्यक्त्वज्ञानचरणेषु यो भक्तिं करोति श्रावकः श्रमणः ।
तस्य तु निर्वृतिभक्ति र्भवतीति जिनैः प्रज्ञप्तम् ।।१३४।।
रत्नत्रयस्वरूपाख्यानमेतत् ।
चतुर्गतिसंसारपरिभ्रमणकारणतीव्रमिथ्यात्वकर्मप्रकृतिप्रतिपक्षनिजपरमात्मतत्त्वसम्यक् -
have bhakti adhikār kahevāmān āve chhe.
shrāvak shramaṇ samyaktva-gnān-charitranī bhakti kare,
nirvāṇanī chhe bhakti tene em jinadevo kahe. 134.
anvayārthaḥ — [यः श्रावकः श्रमणः] je shrāvak athavā shramaṇ [सम्यक्त्वज्ञानचरणेषु]
samyagdarshan, samyaggnān ane samyakchāritranī [भक्तिं ] bhakti [करोति] kare chhe, [तस्य तु]
tene [निर्वृतिभक्ति : भवति] nirvr̥utibhakti (nirvāṇanī bhakti) chhe [इति] em [जिनैः
प्रज्ञप्तम्] jinoe kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ā, ratnatrayanā svarūpanun kathan chhe.
chaturgati sansāramān paribhramaṇanā kāraṇabhūt tīvra mithyātvakarmanī prakr̥itithī pratipakṣha
(viruddha) nij paramātmatattvanān samyak shraddhān-avabodh-ācharaṇasvarūp shuddharatnatray-

Page 264 of 380
PDF/HTML Page 293 of 409
single page version

264 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
श्रद्धानावबोधाचरणात्मकेषु शुद्धरत्नत्रयपरिणामेषु भजनं भक्ति राराधनेत्यर्थः । एकादशपदेषु
श्रावकेषु जघन्याः षट्, मध्यमास्त्रयः, उत्तमौ द्वौ च, एते सर्वे शुद्धरत्नत्रयभक्तिं कुर्वन्ति ।
अथ भवभयभीरवः परमनैष्कर्म्यवृत्तयः परमतपोधनाश्च रत्नत्रयभक्तिं कुर्वन्ति । तेषां
परमश्रावकाणां परमतपोधनानां च जिनोत्तमैः प्रज्ञप्ता निर्वृतिभक्ति रपुनर्भवपुरंध्रिकासेवा
भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
सम्यक्त्वेऽस्मिन् भवभयहरे शुद्धबोधे चरित्रे
भक्तिं कुर्यादनिशमतुलां यो भवच्छेददक्षाम् ।
कामक्रोधाद्यखिलदुरघव्रातनिर्मुक्त चेताः
भक्तो भक्तो भवति सततं श्रावकः संयमी वा ।।२२०।।
pariṇāmonun je bhajan te bhakti chhe; ārādhanā evo teno artha chhe. *ekādashapadī
shrāvakomān jaghanya chha chhe, madhyam traṇ chhe ane uttam be chhe. — ā badhā shuddharatnatrayanī
bhakti kare chhe. tem ja bhavabhayabhīru, paramanaiṣhkarmyavr̥uttivāḷā (param niṣhkarma pariṇativāḷā)
param tapodhano paṇ (shuddha) ratnatrayanī bhakti kare chhe. te param shrāvako ane param
tapodhanone jinavaroe kahelī nirvāṇabhakti — apunarbhavarūpī strīnī sevā — varte chhe.
[have ā 134mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shrī
padmaprabhamaladhāridev shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] je jīv bhavabhayanā haranārā ā samyaktvanī, shuddha gnānanī ane
chāritranī bhavachhedak atul bhakti nirantar kare chhe, te kāmakrodhādi samasta duṣhṭa
pāpasamūhathī mukta chittavāḷo jīv — shrāvak ho ke sanyamī ho — nirantar bhakta chhe, bhakta
chhe. 220.
*ekādashapadī = jemanān agiyār pado (guṇānusār bhūmikāo) chhe evā. [shrāvakonān nīche pramāṇe
agiyār pado chheḥ (1) darshan, (2) vrat, (3) sāmāyik, (4) proṣhadhopavās, (5) sachittatyāg,
(6) rātribhojanatyāg, (7) brahmacharya, (8) ārambhatyāg, (9) parigrahatyāg, (10) anumatityāg
ane (11) uddiṣhṭāhāratyāg. temān chhaṭhṭhā pad sudhī (chhaṭhṭhī pratimā sudhī) jaghanya shrāvak chhe, navamā
pad sudhī madhyam shrāvak chhe ane dasamā athavā agiyāramā pade hoy te uttam shrāvak chhe. ā
badhān pado samyaktvapūrvak, haṭh vinānī sahaj dashānān chhe e dhyānamān rākhavā yogya chhe.]

Page 265 of 380
PDF/HTML Page 294 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-bhakti adhikār
[ 265
मोक्खंगयपुरिसाणं गुणभेदं जाणिऊण तेसिं पि ।
जो कुणदि परमभत्तिं ववहारणयेण परिकहियं ।।१३५।।
मोक्षगतपुरुषाणां गुणभेदं ज्ञात्वा तेषामपि ।
यः करोति परमभक्तिं व्यवहारनयेन परिकथितम् ।।१३५।।
व्यवहारनयप्रधानसिद्धभक्ति स्वरूपाख्यानमेतत् ।
ये पुराणपुरुषाः समस्तकर्मक्षयोपायहेतुभूतं कारणपरमात्मानमभेदानुपचार-
रत्नत्रयपरिणत्या सम्यगाराध्य सिद्धा जातास्तेषां केवलज्ञानादिशुद्धगुणभेदं ज्ञात्वा
निर्वाणपरंपराहेतुभूतां परमभक्ति मासन्नभव्यः करोति, तस्य मुमुक्षोर्व्यवहारनयेन निर्वृति-
भक्ति र्भवतीति ।
(अनुष्टुभ्)
उद्धूतकर्मसंदोहान् सिद्धान् सिद्धिवधूधवान् ।
संप्राप्ताष्टगुणैश्वर्यान् नित्यं वन्दे शिवालयान् ।।२२१।।
vaḷī mokṣhagat puruṣho taṇo guṇabhed jāṇī temanī
je param bhakti kare, kahī shivabhakti tyān vyavahārathī. 135.
anvayārthaḥ — [यः] je jīv [मोक्षगतपुरुषाणाम्] mokṣhagat puruṣhono [गुणभेदं]
guṇabhed [ज्ञात्वा] jāṇīne [तेषाम् अपि] temanī paṇ [परमभक्तिं ] param bhakti [करोति] kare
chhe, [व्यवहारनयेन] te jīvane vyavahāranaye [परिकथितम्] nirvāṇabhakti kahī chhe.
ṭīkāḥ — ā, vyavahāranayapradhān siddhabhaktinā svarūpanun kathan chhe.
je purāṇ puruṣho samastakarmakṣhayanā upāyanā hetubhūt kāraṇaparamātmāne abhed-
anupachār-ratnatrayapariṇatithī samyakpaṇe ārādhīne siddha thayā temanā kevaḷagnānādi shuddha
guṇonā bhedane jāṇīne nirvāṇanī paramparāhetubhūt evī param bhakti je āsannabhavya jīv
kare chhe, te mumukṣhune vyavahāranaye nirvāṇabhakti chhe.
[have ā 135 mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj chha shloko kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] jemaṇe karmasamūhane khaṅkherī nākhyo chhe, jeo siddhivadhūnā (muktirūpī

Page 266 of 380
PDF/HTML Page 295 of 409
single page version

266 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(आर्या)
व्यवहारनयस्येत्थं निर्वृतिभक्ति र्जिनोत्तमैः प्रोक्ता ।
निश्चयनिर्वृतिभक्ती रत्नत्रयभक्ति रित्युक्ता ।।२२२।।
(आर्या)
निःशेषदोषदूरं केवलबोधादिशुद्धगुणनिलयं ।
शुद्धोपयोगफलमिति सिद्धत्वं प्राहुराचार्याः ।।२२३।।
(शार्दूलविक्रीडित)
ये लोकाग्रनिवासिनो भवभवक्लेशार्णवान्तं गता
ये निर्वाणवधूटिकास्तनभराश्लेषोत्थसौख्याकराः ।
ये शुद्धात्मविभावनोद्भवमहाकैवल्यसंपद्गुणाः
तान् सिद्धानभिनौम्यहं प्रतिदिनं पापाटवीपावकान् ।।२२४।।
(शार्दूलविक्रीडित)
त्रैलोक्याग्रनिकेतनान् गुणगुरून् ज्ञेयाब्धिपारंगतान्
मुक्ति श्रीवनितामुखाम्बुजरवीन् स्वाधीनसौख्यार्णवान् ।
सिद्धान् सिद्धगुणाष्टकान् भवहरान् नष्टाष्टकर्मोत्करान्
नित्यान् तान् शरणं व्रजामि सततं पापाटवीपावकान् ।।२२५।।
strīnā) pati chhe, jemaṇe aṣhṭa guṇarūp aishvaryane samprāpta karyun chhe ane jeo kalyāṇanān dhām
chhe, te siddhone hun nitya vandun chhun. 221.
[shlokārthaḥ — ] ā pramāṇe (siddhabhagavantonī bhaktine) vyavahāranayathī nirvāṇabhakti
jinavaroe kahī chhe; nishchay-nirvāṇabhakti ratnatrayabhaktine kahī chhe. 222.
[shlokārthaḥ — ] āchāryoe siddhatvane niḥsheṣh (samasta) doṣhathī dūr, kevaḷagnānādi
shuddha guṇonun dhām ane shuddhopayoganun phaḷ kahyun chhe. 223.
[shlokārthaḥ — ] jeo lokāgre vase chhe, jeo bhavabhavanā klesharūpī samudranā pārane
pāmyā chhe, jeo nirvāṇavadhūnā puṣhṭa stananā āliṅganathī utpanna saukhyanī khāṇ chhe ane jeo
shuddhātmānī bhāvanāthī utpanna kaivalyasampadānā ( – mokṣhasampadānā) mahā guṇovāḷā chhe, te
pāpāṭavīpāvak ( – pāparūpī vanane bāḷavāmān agni samān) siddhone hun pratidin namun chhun. 224.
[shlokārthaḥ — ] jeo traṇ lokanā agre vase chhe, jeo guṇamān moṭā chhe, jeo

Page 267 of 380
PDF/HTML Page 296 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-bhakti adhikār
[ 267
(वसंततिलका)
ये मर्त्यदैवनिकुरम्बपरोक्षभक्ति -
योग्याः सदा शिवमयाः प्रवराः प्रसिद्धाः ।
सिद्धाः सुसिद्धिरमणीरमणीयवक्त्र-
पंकेरुहोरुमकरंदमधुव्रताः स्युः ।।२२६।।
मोक्खपहे अप्पाणं ठविऊण य कुणदि णिव्वुदी भत्ती ।
तेण दु जीवो पावइ असहायगुणं णियप्पाणं ।।१३६।।
मोक्षपथे आत्मानं संस्थाप्य च करोति निर्वृतेर्भक्ति म् ।
तेन तु जीवः प्राप्नोत्यसहायगुणं निजात्मानम् ।।१३६।।
gneyarūpī mahāsāgaranā pārane pāmyā chhe, jeo muktilakṣhmīrūpī strīnā mukhakamaḷanā sūrya chhe,
jeo svādhīn sukhanā sāgar chhe, jemaṇe aṣhṭa guṇone siddha (prāpta) karyā chhe, jeo bhavano
nāsh karanārā chhe ane jemaṇe āṭh karmonā samūhane naṣhṭa karel chhe, te pāpāṭavīpāvak
( – pāparūpī aṭavīne bāḷavāmān agni samān) nitya (avināshī) siddhabhagavantonun hun
nirantar sharaṇ grahun chhun. 225.
[shlokārthaḥ — ] jeo manuṣhyonā tathā devonā samūhanī parokṣha bhaktine yogya chhe,
jeo sadā shivamay chhe, jeo shreṣhṭha chhe ane jeo prasiddha chhe, te siddhabhagavanto susiddhirūpī
ramaṇīnā ramaṇīy mukhakamaḷanā mahā 1makarandanā bhramar chhe (arthāt anupam muktisukhane
nirantar anubhave chhe). 226.
shivapanth sthāpī ātmane nirvāṇanī bhakti kare,
te kāraṇe asahāyaguṇ nij ātmane ātmā vare. 136.
anvayārthaḥ — [मोक्षपथे] mokṣhamārgamān [आत्मानं] (potānā) ātmāne [संस्थाप्य च]
samyak prakāre sthāpīne [निर्वृतेः] nirvr̥utinī (nirvāṇanī) [भक्ति म्] bhakti [करोति] kare chhe,
[तेन तु] tethī [जीवः] jīv [असहायगुणं] 2asahāyaguṇavāḷā [निजात्मानम्] nij ātmāne
[प्राप्नोति] prāpta kare chhe.
1. makarand = phūlanun madh; phūlano ras.
2. asahāyaguṇavāḷo = jene koīnī sahāy nathī evā guṇavāḷo. [ātmā svataḥsiddha sahaj svatantra
guṇavāḷo hovāthī asahāyaguṇavāḷo chhe.]

Page 268 of 380
PDF/HTML Page 297 of 409
single page version

268 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
निजपरमात्मभक्ति स्वरूपाख्यानमेतत् ।
भेदकल्पनानिरपेक्षनिरुपचाररत्नत्रयात्मके निरुपरागमोक्षमार्गे निरंजननिजपरमात्मानंद
पीयूषपानाभिमुखो जीवः स्वात्मानं संस्थाप्यापि च करोति निर्वृतेर्मुक्त्यङ्गनायाः चरणनलिने
परमां भक्तिं, तेन कारणेन स भव्यो भक्ति गुणेन निरावरणसहजज्ञानगुणत्वादसहायगुणात्मकं
निजात्मानं प्राप्नोति ।
(स्रग्धरा)
आत्मा ह्यात्मानमात्मन्यविचलितमहाशुद्धरत्नत्रयेऽस्मिन्
नित्ये निर्मुक्ति हेतौ निरुपमसहजज्ञानद्रक्शीलरूपे ।
संस्थाप्यानंदभास्वन्निरतिशयगृहं चिच्चमत्कारभक्त्या
प्राप्नोत्युच्चैरयं यं विगलितविपदं सिद्धिसीमन्तिनीशः ।।२२७।।
ṭīkāḥ — ā, nij paramātmānī bhaktinā svarūpanun kathan chhe.
nirañjan nij paramātmānun ānandāmr̥ut pīvāmān abhimukh jīv bhedakalpanānirapekṣha
nirupachār-ratnatrayātmak 1niruparāg mokṣhamārgamān potānā ātmāne samyak prakāre sthāpīne
nirvr̥utinān — muktirūpī strīnān — charaṇakamaḷanī param bhakti kare chhe, te kāraṇathī te bhavya
jīv bhaktiguṇ vaḍe nij ātmāne — ke je nirāvaraṇ sahaj gnānaguṇavāḷo hovāthī
asahāyaguṇātmak chhe tene — prāpta kare chhe.
[have ā 136mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ – ] ā avichalit-mahāshuddha-ratnatrayavāḷā, muktinā hetubhūt nirupam-
sahaj-gnānadarshanachāritrarūp, nitya ātmāmān ātmāne kharekhar samyak prakāre sthāpīne, ā
ātmā chaitanyachamatkāranī bhakti vaḍe 2niratishay gharane — ke jemānthī vipadāo dūr thaī
chhe ane je ānandathī bhavya (shobhītun) chhe tene — atyant prāpta kare chhe arthāt siddhirūpī
strīno svāmī thāy chhe. 227.
1. niruparāg = uparāg rahit; nirvikār; nirmaḷ; shuddha.
2. niratishay = jenāthī koī chaḍiyātun nathī evā; anuttam; shreṣhṭha; ajoḍ.

Page 269 of 380
PDF/HTML Page 298 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-bhakti adhikār
[ 269
रायादीपरिहारे अप्पाणं जो दु जुंजदे साहू ।
सो जोगभत्तिजुत्तो इदरस्स य किह हवे जोगो ।।१३७।।
रागादिपरिहारे आत्मानं यस्तु युनक्ति साधुः ।
स योगभक्ति युक्त : इतरस्य च कथं भवेद्योगः ।।१३७।।
निश्चययोगभक्ति स्वरूपाख्यानमेतत् ।
निरवशेषेणान्तर्मुखाकारपरमसमाधिना निखिलमोहरागद्वेषादिपरभावानां परिहारे
सति यस्तु साधुरासन्नभव्यजीवः निजेनाखंडाद्वैतपरमानंदस्वरूपेण निजकारणपरमात्मानं
युनक्ति , स परमतपोधन एव शुद्धनिश्चयोपयोगभक्ति युक्त : । इतरस्य बाह्यप्रपंचसुखस्य कथं
योगभक्ति र्भवति ।
तथा चोक्त म् —
rāgādinā parihāramān je sādhu joḍe ātmane,
chhe yogabhakti tehane; kaī rīt sambhav anyane? 137.
anvayārthaḥ — [यः साधुः तु] je sādhu [रागादिपरिहारे आत्मानं युनक्ति ] rāgādinā
parihāramān ātmāne joḍe chhe (arthāt ātmāmān ātmāne joḍīne rāg vagereno tyāg kare
chhe), [सः] te [योगभक्ति युक्त :] yogabhaktiyukta (yoganī bhaktivāḷo) chhe; [इतरस्य च]
bījāne [योगः] yog [कथम्] kaī rīte [भवेत्] hoy?
ṭīkāḥ — ā, nishchayayogabhaktinā svarūpanun kathan chhe.
niravasheṣhapaṇe antarmukhākār ( – sarvathā antarmukh jenun svarūp chhe evī) param samādhi
vaḍe samasta moharāgadveṣhādi parabhāvono parihār hotān, je sādhu — āsannabhavya jīv —
nij akhaṇḍ advait paramānandasvarūp sāthe nij kāraṇaparamātmāne joḍe chhe, te param tapodhan
ja shuddhanishchay-upayogabhaktivāḷo chhe; bījāne — bāhya prapañchamān sukhī hoy tene —
yogabhakti kaī rīte hoy?
evī rīte (anyatra shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —

Page 270 of 380
PDF/HTML Page 299 of 409
single page version

270 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(अनुष्टुभ्)
‘‘आत्मप्रयत्नसापेक्षा विशिष्टा या मनोगतिः ।
तस्य ब्रह्मणि संयोगो योग इत्यभिधीयते ।।’’
तथा हि —
(अनुष्टुभ्)
आत्मानमात्मनात्मायं युनक्त्येव निरन्तरम् ।
स योगभक्ति युक्त : स्यान्निश्चयेन मुनीश्वरः ।।२२८।।
सव्ववियप्पाभावे अप्पाणं जो दु जुंजदे साहू ।
सो जोगभत्तिजुत्तो इदरस्स य किह हवे जोगो ।।१३८।।
सर्वविकल्पाभावे आत्मानं यस्तु युनक्ति साधुः ।
स योगभक्ति युक्त : इतरस्य च कथं भवेद्योगः ।।१३८।।
अत्रापि पूर्वसूत्रवन्निश्चययोगभक्ति स्वरूपमुक्त म् ।
‘‘[shlokārthaḥ — ] ātmaprayatnasāpekṣha vishiṣhṭa je manogati teno brahmamān sanyog thavo
( – ātmaprayatnanī apekṣhāvāḷī khās prakāranī chittapariṇatinun ātmāmān joḍāvun) tene yog
kahevāmān āve chhe.’’
vaḷī (ā 137mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] je ā ātmā ātmāne ātmā sāthe nirantar joḍe chhe, te munīshvar
nishchayathī yogabhaktivāḷo chhe. 228.
saghaḷā vikalpa abhāvamān je sādhu joḍe ātmane,
chhe yogabhakti tehane; kaī rīt sambhav anyane? 138.
anvayārthaḥ — [यः साधुः तु] je sādhu [सर्वविकल्पाभावे आत्मानं युनक्ति ] sarva vikalponā
abhāvamān ātmāne joḍe chhe (arthāt ātmāmān ātmāne joḍīne sarva vikalpono abhāv
kare chhe), [सः] te [योगभक्ति युक्त :] yogabhaktivāḷo chhe; [इतरस्य च] bījāne [योगः] yog
[कथम्] kaī rīte
[भवेत्] hoy?
ṭīkāḥ — ahīn paṇ pūrva sūtranī māphak nishchay-yogabhaktinun svarūp kahyun chhe.

Page 271 of 380
PDF/HTML Page 300 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-bhakti adhikār
[ 271
अत्यपूर्वनिरुपरागरत्नत्रयात्मकनिजचिद्विलासलक्षणनिर्विकल्पपरमसमाधिना निखिल-
मोहरागद्वेषादिविविधविकल्पाभावे परमसमरसीभावेन निःशेषतोऽन्तर्मुखनिजकारणसमय-
सारस्वरूपमत्यासन्नभव्यजीवः सदा युनक्त्येव, तस्य खलु निश्चययोगभक्ति र्नान्येषाम्
इति ।
(अनुष्टुभ्)
भेदाभावे सतीयं स्याद्योगभक्ति रनुत्तमा ।
तयात्मलब्धिरूपा सा मुक्ति र्भवति योगिनाम् ।।२२9।।
विवरीयाभिणिवेसं परिचत्ता जोण्हकहियतच्चेसु ।
जो जुंजदि अप्पाणं णियभावो सो हवे जोगो ।।१३9।।
ati-apūrva 1niruparāg ratnatrayātmak, 2nijachiddavilāsalakṣhaṇ nirvikalpa param
samādhi vaḍe samasta moharāgadveṣhādi vividh vikalpono abhāv hotān, param sam-
rasībhāv sāthe 3niravasheṣhapaṇe antarmukh nij kāraṇasamayasārasvarūpane je ati-
āsannabhavya jīv sadā joḍe chhe ja, tene kharekhar nishchayayogabhakti chhe; bījāone
nahi.
[have ā 138mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] bhedano abhāv hotān ā 4anuttam yogabhakti hoy chhe; tenā
vaḍe yogīone ātmalabdhirūp evī te ( – prasiddha) mukti thāy chhe. 229.
viparīt āgrah chhoḍīne, jainābhihit tattvo viṣhe
je jīv joḍe ātmane, nij bhāv teno yog chhe. 139.
1. niruparāg = nirvikār; shuddha. [param samādhi ati-apūrva shuddha ratnatrayasvarūp chhe.]
2. param samādhinun lakṣhaṇ nij chaitanyano vilās chhe.
3. niravasheṣh = pūrepūrun. [kāraṇasamayasārasvarūp pūrepūrun antarmukh chhe.]
4. anuttam = jenāthī bījun kāī uttam nathī evī; sarvashreṣhṭha.